Jakie były przyczyny upadku Rzeczpospolitej?

Przyczyn rozbiorów można by się doszukiwać już od samych początków, kiedy to po raz pierwszy królestwo polskie pojawiło się na mapach. Jest to jednak zbyt duży przedział czasu, by można było ten temat opracować jak najzwięźlej. Postanowiłem więc zrobić krótki przekrój przez dzieje Rzeczypospolitej w XVII - XVIII wieku, które miały najbardziej znaczące wpływy na rozbiory. Krytyczny moment w dziejach państwa polskiego nastąpił w 1655 roku. Został zagrożony byt Rzeczypospolitej. Gdy wojska rosyjskie opanowały większość Wielkiego Księstwa Litewskiego, na Ukrainę nacierał Chmielnicki, na Polskę zwalił się także najazd szwedzki. Inwazja szwedzka mogła być przeprowadzona z kilku powodów: Trudność z utrzymaniem licznej armii, która przyzwyczajona była do życia ze zdobytego kraju. Stosunki wewnętrzne w Szwecji. Obawa przed wzmocnieniem Rosji, odnoszącej w tym czasie sukcesy na Litwie. Pojawienie się zachęty, jaką była nieudolność Polski okazana w prowadzeniu wojny na wschodzie. Tak więc Polska toczyła w tym okresie wojny ze Szwecją, Rosją i Turcją. Spowodowały one ogromne zniszczenia na ziemiach polskich. Wsie były w większości spalone, a miasta zrujnowane. Wojny te stały się jedną z przyczyn zahamowania rozwoju gospodarczego Polski. Podczas, gdy w Polsce władza królewska słabła, państwa ościenne stawały się światowymi gigantami, a we wszystkich prawie dziedzinach życia decydowała wola panującego. Tak więc Austria, Rosja i Prusy w ciągu XVIII wieku wzmocniły znacznie władzę monarszą przeprowadzały reformę administracji, skarbu i wojska. Rody magnackie w Polsce wysługiwały się państwom sąsiednim, a często były nawet przez nie opłacane. Czasem nawet wzywały na pomoc sąsiednie mocarstwa. W XVIII wieku trzy wcześniej wspomniane, potężne kraje sąsiedzkie, chętnie tej pomocy udzielały. Państwa obce uważnie śledziły sytuację w Polsce. Nie raz też mieszały się w jej sprawy wewnętrzne. Rosja, Austria i Prusy nie życzyły sobie wprowadzania w Polsce żadnych reform, chciały więc na tronie polskim widzieć takiego króla, który byłby im całkowicie posłuszny. Królem został więc zgodnie z ich wolą August III. Te trzy państwa jeszcze przed elekcją zawarły między sobą porozumienie zwane traktatem trzech czarnych orłów, w którym zobowiązały się ustalać wspólnie każdorazowego kandydata na polski tron. W taki oto sposób Polska stopniowo traciła swoją niezależność. Obce wojska swobodnie wkraczały na teren Rzeczypospolitej, grabiły i plądrowały kraj. Projekty rozbiorowe w stosunku do Rzeczypospolitej pojawiły się już w połowie XVII wieku, przekraczały wtedy jednak możliwości projektodawców. Prawdziwe niebezpieczeństwo zawisło nad Polską od chwili rozpoczęcia przez Fryderyka II jego aneksjonistycznej polityki, której cechą rozpoznawczą było wcielanie przemocą obcych terytoriów, krajów do własnego państwa. Od czasu wojny sukcesyjnej austriackiej bezbronna Rzeczpospolita stała się przedmiotem różnych koncepcji zmiennych, wysuwanych przez Berlin, Wiedeń i Londyn, w których terytoria polskie miałyby służyć jako ekwiwalent, czyli odpowiednik, dla Prus czy Austrii za Śląsk. Do najważniejszych uzasadnień rozbioru należą: Fakt odmienności ustroju Rzeczypospolitej od otaczających ją monarchii absolutnych, określany jako "całkowity rozkład państwa" i anarchii. Wyimaginowane uzasadnienia historyczne(np. .prawa Austrii do spadku po węgierskich Arpadach, którzy na pewien czas podporządkowali sobie księstwo halickie.) W istocie rzeczy pierwszy rozbiór był zwykłym aktem gwałtu i przemocy , dokonanym nie dlatego , że Polska znalazła się w stanie anarchii , ale że usiłowała zmodernizować swą organizację państwową , i wypływającym z bezwzględnego dążenia do ekspansji kosztem słabszego sąsiada. Okupacji dokonano bez oporu. Wojsko Rzeczypospolitej, wyniszczone w czasie barskiej zawieruchy, nie przekraczające 10 tysięcy ludzi, nie było zdolne nawet do demonstracyjnych akcji. Nie omieszkali wyzyskać tego zaborcy, by poszerzyć granice zaborów. Pierwszy rozbiór nie przesądzał jeszcze ostatecznej likwidacji państwa polskiego. Zaciążyły jednak bardzo nad możliwościami rozwoju gospodarczego Polski, wskutek opanowania przez Prusy dolnej Wisły, a przez Austrię kopalń solnych. Ponad to przejście ludnych terenów, zamieszkanych w większości przez Polaków, pod panowanie pruskie i austriackie, nie tylko umożliwiło rozpoczęcie kierowanej przez zaborców akcji germanizacyjnej ,ale wpłynęło również niekorzystnie na układ stosunków narodowościowych w Rzeczypospolitej, osłabiając pozycję żywiołu polskiego. Jedynie straty na rzecz Rosji nie objęły terenów zamieszkanych liczniej przez ludność polską. Jednakże mocarstwa rozbiorowe nie zadowoliły się samym dokonaniem aktu gwałtu i zażądały uznania go przez Polskę, pod groźbą poszerzenia rozbiorów. Przywódcy Targowicy nie liczyli się wcale z królem i jego stronnikami, objęli rządy dyktatorskie i zaciekle niszczyli wszystko, co odbiegało od dawnej formy państwa. Rządy targowiczan zapisały się jako okres prześladowań zwolenników Konstytucji 3 maja, podważania Komisji Edukacji Narodowej, likwidowania myśli postępowej, zwłaszcza wszystkich wpływów rewolucji francuskiej. Wprowadzona została ostra cenzura, zawieszone najbardziej wpływowe czasopisma. Kontroli uległa też poczta. Rzesze szlacheckie uwierzyły zapewnieniom wodzów Targowicy, że to sejm Wielki był przyczyną wszelkich nieszczęść, które spadały na kraj. Cała ta gorliwość nie wystarczała jednak protektorom. Także w otoczeniu Katarzyny II zwyciężyła tendencja znacznego uszczuplenia terenów Rzeczypospolitej. Przeprowadzona reorganizacja resztek państwowości polskiej nawiązywała do postanowień podjętych po pierwszym rozbiorze. Ustępstwami na rzecz dokonanych później przemian było: utrzymanie głosowania większością w sejmie zapewnienie mieszczanom nietykalności osobistej zapewnienie mieszczanom praw nabywania ziemi liczbę wojska zmniejszono do 15 tysięcy pozostawienie w państwie władzy kierowanej przez ambasadora carskiego Tak więc przemoc obca, wykorzystując najbardziej wsteczne żywioły w Rzeczypospolitej, unicestwiła próbę naprawy ustroju. Państwo, na którego pomoc liczyli patrioci - Prusy, pierwsze przyłożyło rękę do nowego rozbioru. W tej sytuacji najwłaściwszą drogą do odzyskania samodzielności pozostawało odwołanie się do najszerszych mas ludności w kraju i oparcie się na rewolucyjnych siłach Europy. Drugi rozbiór stanowił dla Polski nie tylko katastrofę polityczną, ale i gospodarczą. Gospodarka miejska stawała się w stanie rozkładu. Nie lepiej było i na wsi, która z trudem znosiła wielkie ciężary konstytucyjne na wojsko carskie. Ceny żywności wzrastały. Warszawa stała się jednym z najstarszych miast w Europie. Sytuacja ta zwiększała niezadowolenie ludności, powtarzały się wystąpienia obciążonego chłopstwa, ruchy zawiedzionego mieszczaństwa. W każdym razie jedyne wyjście widziano w powstaniu. I tak też się stało. Kościuszko, wkroczywszy do Krakowa na rynek, w obecności ludu i wojska polskiego, ogłosił 24 marca 1794 roku akt powstania. Likwidacja państwa polskiego była po drugim rozbiorze właściwie przesądzona. Powstanie podjęte w 1794 roku dawało szansę zahamowania tych poczynań w jedynej drodze, którą można było przeciwstawić przemocy - w drodze walki zbrojnej. Wysiłek militarny Polski był olbrzymi, liczne były także rzesze uzbrojonej ludności, biorącej sporadycznie udział w walkach. Upadek powstania kościuszkowskiego był wynikiem przede wszystkim znacznej przewagi militarnej Rosji i Prus. Desperackie starcie rozbrojonej po klęsce drugiego rozbioru Polski z największymi potęgami ówczesnej Europy miało niewielki szanse powodzenia. Stanisław August za zobowiązanie rozbiorców do spłaty jego długów ogłosił w miesiąc później abdykację i udał się do Petersburga, gdzie zmarł w 1798 roku. Ostateczna konwencja o nowych nabytkach stanęła w Petersburgu 26 stycznia 1797 roku. Głosiła ona, że na zawsze ma być wymazana "nazwa królestwa polskiego". W ten sposób po ponad 800 latach istnienia państwowego Polska miała przestać istnieć. Los Rzeczypospolitej został w znacznym stopniu przesądzony przez jej własne społeczeństwo, przez błędy i wąski egoizm szlachty i magnatów, przez niedomogi ustroju politycznego, który spychał państwo na skraj anarchii. Własne zaniedbania Polaków nie uzasadniają przy tym w żadnym stopniu postępowania rozbiorców. Był on bowiem aktem bezwzględnej przemocy, nie liczącej się wolą mieszkańców przemocy, której jedynym usprawiedliwieniem miała być rzekoma racja stanu silniejszego sąsiada.