Wizje przyszłości w literaturze science fiction – scharakteryzuj zagadnienie, odwołując się do analizy wybranych utworów

I WSTEP

Początki literatury science fiction sięgają początku XIX wieku, za pierwszą powieść science fiction uznaje się ?Frankensteina? Mary Shelley. Później, okoły połowy XIX wieku, wraz z coraz szybszym rozwojem techniki, jak i powieści przygodowej coraz więcej autorów postanawia połączyć ten gatunek z własną wizją rozwoju techniki. Najważniejszym autorem tego czasu jest Jules Verne. Literaturę science fiction w wiek XX wprowadza Herbert George Wells z ?Wehikułem czasu? i ?Wojną światów?
Fantastyka naukowa skupia się na przewidywanych osiągnięciach nauki i techniki, oraz ukazuje jej wpływ na ludzi i społeczeństwa. Jest to razem z horrorem, cyberpunkiem i fantasy podgatunek fantastyki. Autorzy najczęściej opisują swoje wizje hipotetycznej przyszłości opartej na aktualnej wiedzy technicznej swoich czasów, jednak przedstawia wymyślone urządzenia techniczne które według autora mogą się pojawić w przyszłości. Do najbardziej charakterystycznych motywów s-f należą: umiejscowienie akcji utworu na innej planecie, statku kosmicznym, czy w innej galaktyce, wędrówka w czasie (w przyszłość lub przeszłość), kontakt z obcą cywilizacją, wymarcie większości ludzkości i wyniszczenie świata na skutek wojny (?Aleja potępienia?) innych działań ( ?Nowy wspaniały świat?) . Część utworów science fiction może odbywać się w całości na naszej planecie, tylko w nieznacznie zmodyfikowanym środowisku, niedalekiej przyszłości (?Blade Runner?), czy też przedstawiać alternatywną teraźniejszość na skutek innego biegu historii niż rzeczywisty.
W mojej prezentacji przedstawię trzy różne wizje przyszłości różnych autorów. Pierwszą książką jest ?Blade Runner? Philipa K. Dicka w której autor zawiera wizję niedalekiej dla siebie przyszłości, w której na skutek rozwoju technicznego ludzie zaczęli budować roboty przypominające ludzi. W pewnym momencie roboty stają się prawie niemożliwe do odróżnienia od swoich pierwowzorów. Drugą jest ?Aleja potępienia? Rogera Zelaznego. Autor przedstawia USA w nieokreślonej, jednak bliskiej przyszłości prawie całkowicie zniszczony przez wojnę atomową. Ostatnią książką jest ?Nowy wspaniały świat? Alodusa Huxleya, która zawiera wizję przyszłego społeczeństwa, które osiągnęło stan całkowitego zorganizowania i powszechnej szczęśliwości od sztucznych narodzin do nienaturalnej śmierci.

II ?BLADE RUNNER?

Jest rok 2021. Większość ludzi przeniosła się na Marsa, ci którzy pozostali są skażeni i muszą pozostać na ziemi.. Ludzie mają nową manię, chcą posiadać żywe zwierzę, przez co są one bardzo drogocenne. Policjant Rick Deckard dostaje zadanie zlikwidowania grupy zbuntowanych uciekinierów z kolonii na Marsie, którzy jak inne grupy przybywają na Ziemię by rozpocząć nowe życie.. Uciekinierami są androidy nowego typu Nexus-6. Są one szybsze, silniejsze, sprawniejsze, lepiej podejmują decyzje niż ludzie. Zostały także tak skonstruowane, by być jak najbardziej podobnymi do stwórców. Cechuje je wola życia i chęć przetrwania, wpasowują się one w społeczeństwo, nikt nie jest w stanie odróżnić ich od ludzi. Rick Deckard należy do elitarnej jednostki łowców androidów.
Philip K. Dick przedstawia świat w niedalekiej przyszłości, zaawansowana technologia pozwoliła na stworzenie androidów ? robotów skonstruowanych tak, by wyglądały i zachowywały się jak ludzie. Na Marsie są one wykorzystywane do wykonywania prac których nie powierza się ludziom. Tak zaawansowane roboty stają się również świadome swojego istnienia, niektóre grupy cechuje wyjątkowa wola przetrwania i chęć życia jak ludzie. Sprawia to problemy mieszkańcom ziemi, gdyż roboty dopuszczają się zbrodni morderstwa, by ukryć swoją tożsamość.
Jak widać książka przedstawia rozwój techniki, która w pewnym momencie przeciwstawia się człowiekowi i zaczyna działać na niego niekorzyść, zabijać ludzi by ukryć swoje istnienie. Mimo to, że rozwój techniki daje większe możliwości rozwoju ludzkości, jest to pesymistyczna wizja, gdyż ludzie z powodu tego że roboty są świadome swojego istnienia (część androidów nawet nie wie że nimi są ? myślą, że są ludźmi) i mają chęć przetrwania będą starały się zachować swoje ?życie? i działać przeciw ludziom.
III ?NOWY WSPANIAŁY ŚWIAT?

?Nowy wspaniały świat? to powieść Alodusa Huxley'a. Zaliczana jest do najsłynniejszych powieści science fiction, obok ?Wehikułu czasu? i ?Roku 1984?. Huxley konfrontuje idee wolności (Dzikusa) z niewolą (reszta ludzi).
Republika Świata opiera się na trzech słowach przewodnich: wspólności (zasada ?każdy jest dla każdego?), identyczności (poglądów, upodobań, zainteresowań, wśród najniższych warstw społeczeństwa też wygląd (klonowanie)), stabilności (wynika ze wspólności i identyczności, osiągana przez stałą kontrolę i powstrzymywaniem zachowań odbiegających od ustalonych norm(zsyłki na Islandię)). Aby te idee mogły wejść w życie stosowano różne metody: warunkowanie genetyczne i psychologiczne całego społeczeństwa od momentu sztucznego powstania. Każdy ?płód? był warunkowany zgodnie z tym której grupy społecznej ma być członkiem, najniższym grupom specjalnie wstrzykiwano alkohol, który obniżał ich zdolności umysłowe.
Autor przedstawiając swoją wizję przyszłości próbuje ostrzec ludzkość przed społeczeństwem, które przedkłada trwałą szczęśliwość i wygodę, nad życie w świecie emocji, dorosłości. Jedynymi ludźmi na ziemi, którzy zachowali stare zasady są zamknięci w rezerwacie. Pozostali żyją w niewiedzy i nieświadomości takich zjawisk jak: indywidualność, prawo do przeżywania strachu, cierpienia, wolnych myśli. Nie posiadają oni nawet takich potrzeb, gdyż tak zostali uwarunkowani, ich życie i cały świat jest uporządkowany od narodzin, aż do śmierci.
Ludzie są hodowani do pełnienia przeznaczonych im roli, nie wiedzą prawie nic o tematach wykraczających poza ich pracę. Mimo tego są z tego zadowoleni, gdyż są nieświadomi swojej sytuacji. Obywatele Republiki są warunkowani na zażywanie narkotyku ? somy, która daje im szczęście i rozmywa wszelkie wątpliwości dotyczące ich spraw. Nieświadomość tego, że w jakiej sytuacji większość ludzi się znalazła (nie wiedzą nic o ?normalnym życiu? - życiu Dzikusa) sprawia, że nie będą próbowali przeciwstawić się rządowi. Widać to gdy w jednej z fabryk John próbuje nakłonić ludzi do buntu i chce ich uświadomić. Nie udaje mu się to ? ludzie nie są świadomi swojej niewoli.

IV ?ALEJA POTĘPIENIA?

?Aleja potępienia? jest książką s-f napisaną przez Rogera Zelaznego. Opisuje ona post-apokaliptyczny świat Ameryki Północnej. Główny bohater otrzymuje zadanie przewiezienia transportu leków do drugiego z pozostałych stanów USA. Jedynym sposobem na wykonanie tej misji jest jazda opancerzonym samochodem przez całe Stany Zjednoczone. Jednak po wojnie atomowej jaka miała miejsce wcześniej wszystkie drogi są zniszczone, występują zburzenia pogodowe (padające skały, silne wichury), pojawiają się nowe, oraz zmutowane gatunki zwierząt, które atakują podróżników, cała pustynia jest obszarem napromieniowanym, nienadającym się do zamieszkania. Ci którzy przeżyli zgromadzili się na dwóch przeciwnych wybrzeżach kraju, gdzie jeszcze da się żyć. Drogi poza miastami zostały opanowane przez gangi motocyklowe, które walczą między sobą, a także napadają na przejeżdżających ludzi. Miasta stanowią najbezpieczniejsze obszary, powoli zaczyna tam panować prawo. Ludzie mimo przeciwności losu starają się zorganizować życie na nowo.

V ZAKOŃCZENIE

Wizje autorów piszących literaturę science fiction w przeszłości były oparte na aktualnej wiedzy naukowej i technicznej danego czasu. Czasami autorzy wymyślając jakieś wynalazki trafnie ?przewidywali? przyszłości i one się pojawiały. Zdarzało się także na odwrót ? to autorzy podpowiadali wynalazcą jakieś pomysły, idee.
Także na podstawie dawnych utworów science fiction możemy pokazać, że autorzy czasem mieli rację wskazując problemy jakie pojawią się w przyszłości (np. po powstaniu wynalazku opisanego w książce) co mogło pomóc w ich rozwiązaniu. A także mogą być one traktowane jako przestroga przed niektórymi wydarzeniami. Np. książka o wojnie atomowej, ukazująca okrutny, pusty świat po niej może być w stanie uświadomić ludziom jakie zagrożenia taka wojna niesie.
Wszystkie przedstawione przeze mnie wizje przyszłości są pesymistyczne. Także analizując literaturę science fiction dojdziemy do wniosku, że większość utworów tego gatunku nie przedstawia optymistycznych wizji świata. Pisarze, więc nie wróżą ludzkości pomyślnej przyszłości. Drugim prawdopodobnym powodem braku wizji przyszłości jest dziennikarska zasada ?dobra wiadomość, to żadna wiadomość?. Doświadczeni twórcy aby zdobyć czytelników starają pisać takie książki jakie będą czytane, więc piszą je zgodnie z powyższą zasadą.


BIBLIOGRAFIA
I Literatura podmiotu:
a) Clarke Artur Charles: ?Koniec dzieciństwa?. RAAP & CIA BOOKS, 1992, ISBN 83-85100-53-9.
b) Zelazny Roger: ?Aleja potępienia?. Warszawa: ALKAZAR, 1993. ISBN 83-85784-10-1.
c) Dick Philip Kindred: ?Blade Runner?. Prószyński i S-ka. 83-7469-231-6.
d) Huxley Aldous: ?Nowy wspaniały świat?. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1988. ISBN 83-08-01536-0.

II Literatura przedmiotu:
a) Palczewski Juliusz: ?Fantastyka naukowa: szkic historyczny?. W: Wells Herbert George ?Wehikuł czasu?. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985. ISBN 83-04-01949-3, s. III-XV

KONSPEKT

1.Określenie problemu
a)przedstawienie historii fantastyki naukowej
b)najpopularniejsze motywy występujące w literaturze science fiction
2.Kolejność prezentowanych treści
a)Blade Runner
wizja bardzo zaawansowanych robotów
problemy ludzi związane z rozwojem techniki
b)Nowy wspaniały świat
wizja świata rządzonego przez światowy rząd
życie ludzi jest całkowicie kontrolowane
dzięki utrzymywanemu stanowi nieświadomości nie ma szans na jego zmanię
c)Aleja potępienia
wizja świata zniszczonego przez wojnę atomową
życie ludzi w zmienionym świecie
wygląd świata
3.Wnioski
a)wizje autorów mogą ukazać przyszłe problemy ludzkości
b)brak optymistycznej wizji przyszłości
c)prawdopodobne powody jej braku