Traktat Jałtański czyli Konferencja Wielkiej Trójki

Od 4 do 11 lutego 1945 r. odbywała się w Jałcie druga, po teherańskiej, konferencja "Wielkiej Trójki" -
przywódców trzech walczących z Niemcami i Japonią najpotężniejszych mocarstw świata - reprezentującego ZSRR Józefa Stalina, prezydenta USA Franklina Delano Roosvelta i premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla. Politycy spotkali się po to, by ustalić zasady nowego ładu geopolitycznego, jaki po pewnym już wówczas zwycięstwie nad hitlerowskimi Niemcami miał zapanować w Europie i na świecie.

Podjęto tam decyzje w sprawach:

I. ZSRR zgodził się, by założycielska konferencja ONZ odbyła się w San Francisco w terminie od kwietnia do czerwca 1945 r.

II. W dwa do trzech miesięcy po kapitulacji Niemiec ZSRR zobowiązał się przystąpić do wojny z Japonią.
W zamian za to miał otrzymać wyspy Kurylskie i południową część Sachalinu,
która należała do Japonii od 1905 r. ZSRR uzyskał ponadto specjalne prawa do korzystania z portów i szlaków kolejowych na terenie Mandżurii,
gwarantując jednak suwerenność Chin na tych terytoriach.
Posunięcie to miało ułatwić wojnę z Japonią, a Roosvelt uzyskał na ten punkt zgodę od samego marszałka Czang Kai - Szeka.

III. Ustalono ostatecznie, że wschodnia granica Polski będzie oparta o tzw. linię Curzona.
Rekompensatą za utratę terenów na wschodzie miało być dla Polski "znaczne",
ale nie sprecyzowane w żaden konkretny sposób rozszerzenie jej terytorium na północ i na zachód.
Podjęto decyzję o utworzeniu nowego Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej,
w skład którego - oprócz komunistów z popieranego przez Stalina Rządu Tymczasowego (będącego prostym przedłużeniem PKWN) -
mieli wejść także "demokratyczni" przywódcy z kraju i emigracji.
Do przekształcenia polskiego rządu doprowadzić mieli minister spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesław Mołotow i ambasadorzy amerykański
oraz angielski w Moskwie - co oznaczało,
że ostatecznym decydentem w sprawie polskiego rządu będzie Stalin.
Utworzony w wyniku dyplomatycznych zabiegów TRJN miał otrzymać uznanie trzech mocarstw i zobowiązać się do
"przeprowadzenia możliwie najbardziej wolnych i nieskrępowanych wyborów,
opartych na głosowaniu tajnym i powszechnym". Osobliwością - i potencjalnym przedmiotem nadużyć w postaci ograniczenia praw wyborczych - było sformułowanie,
że w przyszłych wyborach będą miały prawo wziąć udział i wystawić kandydatów "wszystkie partie demokratyczne i antyrasistowskie".

IV. Z zadowoleniem powitano powstanie Rządu Jedności Jugosławii, utworzonego 1 listopada 1944 r. w wyniku porozumienia między Josipem Broz Tito i
premierem rządu na emigracji Iwanem Subasiem.

V. Zadeklarowano wolę pomocy państwom uzależnionym dotychczas od Osi, obiecując im pomoc w "rozwiązaniu ich najpilniejszych problemów politycznych
i gospodarczych"
a także w "utworzeniu rządów reprezentatywnych dla ogółu nurtów demokratycznych w ich społeczeństwach".

VI. Stalin wycofał swoje dotychczasowe zastrzeżenia odnośnie udziału Francji w okupacji Niemiec, skutkiem czego miała powstać francuska strefa okupacyjna,
utworzona z części terytoriów przyznanych uprzednio Wielkiej Brytanii i USA. Od pokonanych Niemiec Stalin domagał się 20 miliardów dolarów z tytułu
odszkodowań i reparacji wojennych,
z czego ZSRR miał otrzymać połowę. Reparacje miały w intencji Stalina polegać m.in. na demontażu niemieckiego przemysłu i "wykorzystaniu niemieckiej
siły roboczej".
Wspólnie zobowiązano się do likwidacji narodowego socjalizmu i militaryzmu w Niemczech.

Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego
Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej