Sole

Sole są substancjami jonowymi. Skład większości soli można przedstawić wzorem ogólnym:
M R
w którym M oznacza kation (atom metalu) prosty lub złożony, R oznacza anion (resztę kwasową) prosty lub złożony .
Sole o składzie M R to sole proste, czyli zawierające jeden rodzaj kationów i jeden rodzaj anionów. Oprócz nich istnieje jeszcze kilka innych klas soli.
Sole można otrzymać między innymi w reakcjach:
- metal kwas = sól wodór,
- metal wodorotlenek = sól wodór,
- wodorotlenek kwas = sól woda,
- tlenek zasadowy kwas = sól woda,
- wodorotlenek tlenek kwasowy = sól woda,
- tlenek zasadowy tlenek kwasowy = sól,
- metalu z niemetalem,
- między dwoma wodnymi roztworami substancji jonowych (jeżeli jeden z tych roztworów zawiera kation, a drugi zawiera anion).
Sole są na ogół substancjami stałymi, krystalicznymi, najczęściej białymi, choć znane są także sole o różnych barwach, np. niebieskiej (siarczan miedzi II), żółtej (jodek ołowiu II) czy nawet czarnej (siarczek miedzi II).
Rozpuszczalność soli w wodzie jest bardzo zróżnicowana. Ma na to wpływ zarówno metal jak i reszta kwasowa. Na przykład wszystkie azotany są dobrze rozpuszczalne. Podobnie sole sodu, potasu i amonu. Do najważniejszych soli trudno rozpuszczalnych, czyli takich, które strącają się w postaci osadów nawet z roztworów rozcieńczonych, należą:
- chlorki,
- bromki,
- jodki
- fluorki,
- siarczany,
- azotany (III),
- wszystkie siarczany (IV), węglany i fosforany z wyjątkiem soli litowców i amonu,
- wszystkie siarczki z wyjątkiem soli litowców, berylowców i amonu.
Wszystkie sole są mocnymi elektrolitami. Bez względu na rozpuszczalność, ta ilość soli, która przechodzi do roztworu, rozpada się na jony.
Do najważniejszych charakterystycznych reakcji soli, które odzwierciedlają ich właściwości chemiczne, należą cztery następujące:
1. Rozkład. Większość soli wytrzymuje ogrzewanie do wysokich temperatur, ale niektóre rozkładają się podczas ogrzewania palnikiem gazowym. Przebieg rozkładu zależy od rodzaju soli. Niektóre sole rozkładają się pod wpływem promieni świetlnych (tzw. rozkład fotochemiczny).
2. Wymiana podwójna. Dobrze rozpuszczalna sól AB może reagować z inną dobrze rozpuszczalną substancją jonową XY (solą, kwasem, wodorotlenkiem) w roztworze (reakcja wymiany podwójnej):
AB XY = XB AY
pod warunkiem, że jeden z produktów: XB lub AY, strąca się w formie osadu lub jest słabym elektrolitem.
3. Wymiana pojedyncza. Dobrze rozpuszczalna sól AB może reagować z pierwiastkiem chemicznym E. Metal bardziej reaktywny może wyprzeć z roztworu metal mniej reaktywny, czyli stojący za nim w szeregu napięciowym.
AB E = EB A
4. Hydroliza. Hydroliza jest reakcją między jonami soli i wodą. Reakcji hydrolizy ulegają wszystkie sole z wyjątkiem soli pochodzących od mocnych zasad i mocnych kwasów. Produktem hydrolizy jest drobina stanowiąca słaby kwas i jon OH- (hydroliza anionowa) lub drobina stanowiąca słabą zasadę i jon H (hydroliza kationowa). Rozróżniamy kilka rodzajów hydrolizy:
- hydroliza anionowa,
- hydroliza kationowa,
- hydroliza soli słabej zasady i słabego kwasu,
- hydroliza dwustopniowa.
Sole są bardzo rozpowszechnione w przyrodzie. Skorupa ziemska składa się z soli i tlenków. W wodzie morskiej występują różne jony soli (sodu, potasu, magnezu, chloru i inne). Wiele soli stanowi kopaliny, czyli surowce wydobywane z Ziemi metodami górniczymi. Przede wszystkim jest to chlorek sodu ? sól kamienna ? wydobywana w Polsce w okolicy Wieliczki, Bochni i Inowrocławia. Sól kamienna zawiera niewielkie ilości bromków i jodków sodu oraz potasu. Ważnym minerałem jest węglan wapnia, główny składnik wapienia i marmuru, a ponadto dolomit, stosowany jako kamień budowlany, topnik w metalurgii i składnik różnych materiałów ceramicznych. Do kopalin należą też różne azotany, zwane saletrami, przede wszystkim saletra chilijska, indyjska i wapniowa, a ponadto fosforan wapnia, stanowiący główny składnik fosforytów i apatytów, oraz siarczan wapnia czyli gips.
Sole znalazły liczne zastosowania, przede wszystkim jako nawozy sztuczne, a ponadto w budownictwie (siarczan wapnia), komunikacji (chlorek sodu i chlorek wapnia do zabezpieczania dróg przed zamarzaniem), w przemyśle spożywczym (chlorek sodu i azotan sodu jako konserwanty) i wiele innych.