Samobójstwa

Samobójstwa

Samobójstwo ? świadome odebranie samemu sobie życia, najczęściej po to, by uwolnić się od sytuacji, której nie da się dłużej znosić.
Samobójstwo spotkać można we wszystkich bez mała społeczeństwach. Trudno ustalić liczbę samobójców, gdyż wiele świadomych decyzji o odebraniu sobie życia upozorowanych jest przez wypadek. W 1988 r. wskaźnik samobójstw na 100 000 mieszkańców wynosił 9 w Anglii, 11 w Polsce ( w 1990 r. ), 12 w USA, 21 w RFN i w Japonii oraz we Francji, gdzie od 1950r. systematycznie rośnie liczba samobójstw, zwłaszcza w przedziale wiekowym 15-44 lat.
Każdego miesiąca odbiera sobie Zycie około 1000 osób, w tym dwukrotnie więcej mężczyzn niż kobiet. Pewne samobójstwa popełniane z pobódek moralnych ( by uniknąć utraty honoru ) czy społecznych ( nie być ciężarem dla innych ) upodabniają się do aktów poświęcenia. Inne, częstsze, będące skutkiem zaburzeń emocjonalnych, traktować wypada jako zachowanie patologiczne. Dokonują ich neurotycy w stanie skrajnego wyczerpania, niezdolni do harmonijnego wtopienia się w nurt normalnego życia i odnalezienia sensu egzystencji lub melancholicy od dawna planujący rozstanie się z życiem. Często spotyka się rodzaj rodzinnej predyspozycji do samobójstwa, ale bardziej niż determinizmu hipotetycznego czynnika dziedzicznego upatrywać by tu należało raczej pewnego typu mniej lub bardziej świadomego warunkowania społecznego, przygotowującego podmiot do przyswojenia sobie myśli, że w pewnych warunkach mógłby sobie odebrać życie. W Czarnej Afryce np. samobójstwo bywa ostatnim dostępnym środkiem, by zemścić się na swym przeciwniku: zdesperowany człowiek zabija się po to, by ten, kto go obraził, nie zaznał już nigdy spokoju. Odbieranie sobie życia bywa zaraźliwe: od czasu do czasu obserwuje się prawdziwe epidemie samobójstw popełnianych, w określonych miejscach ( np. wulkan, tory kolejowe ), co zmusza władze lokalne do szczególnie pilnego strzeżenia ich przed ewentualnymi naśladowcami.

Samobójstwo jako takie nie jest chorobą, nie musi też być przejawem choroby lecz zaburzenia psychiczne są głównym czynnikiem związanym z samobójstwami. U osób popełniających samobójstwo zwykle stwierdza się więcej niejedno zaburzenie. Zaburzeniami często współwystępującymi są alkoholizm i zaburzenia nastroju ( depresja ), oraz zaburzenia osobowości i inne zaburzenia psychiczne.

Depresja jest istotnym czynnikiem ryzyka samobójstwa zarówno wśród dorastających, jak i osób w podeszłym wieku, lecz bardziej zagrożeni samobójstwem są osoby, u których depresja wystąpiła zbyt późno. W typowych epizodach depresyjnych pacjent ma zwykle następujące objawy: obniżony nastój ( smutek, przygnębienie ), utrata zainteresowań i niezdolność do odczuwania radości, spadek energii ( męczliwość i zmniejszenie aktywności

Alkoholizm jest kolejną z przyczyn popełnianych samobójstw, w szczególności u ludzi młodych. Do specyficznych czynników związanych z popełnianiem samobójstw wśród alkoholików to: wczesny początek alkoholizmu, długi okres picia alkoholu, głębokie uzależnienie, obniżony nastrój, zły stan somatyczny, problemy z pracy, przypadki alkoholizmu w rodzinie, zerwanie z bliską osobą lub poważne trudności w związku.

Samobójstwo stanowi jedną z najczęstszych przyczyn przedwczesnych zgonów chorych na schizofrenię. Ryzyko samobójstwa jest najczęstsze we wczesnych stadiach choroby, początkowym nawrocie choroby, początku powrotu do zdrowia. Specyficznymi czynnikami ryzyka samobójstwa stanowią przeważnie: młody wiek, płeć męska i brak zatrudnienia, ponadto powtarzające się nawroty, lęk przed pogorszeniem się stanu zdrowia, podejrzliwość i urojenia, dalej ? objawy depresyjne.
Jeśli pacjent leczony jest psychiatrycznie ryzyko wystąpienia samobójstwa jest wysoki u osób które zostały niedawno wypisane ze szpitala, podejmowały już wcześniej próby samobójcze. Ponadto z ryzykiem wystąpienia samobójstwa wiążą się ponadto: separacja małżeńska, śmierć bliskiej osoby, konflikty małżeńskie, zmiana pracy lub sytuacji finansowej, odrzucenie przez osobę znaczącą, wstyd i poczucie zagrożenia z poczucia wykrycia winy danej osoby.
Częste przyczyny samobójstw stwierdza się również u osób z zaburzeniami osobowości jak i zaburzeniami lękowymi.
Samobójstwa występują również u osób chorujących na choroby somatyczne, tj. choroby neurologiczne, nowotwory, AIDS/HIV, jak i inne choroby przewlekłe ( choroby nerek, serca wątroby, kości, stawów,
Samobójstwo występuje także w kontekście sytuacji w społeczeństwie i ma związek z pewnymi czynnikami socjodemograficznymi,, jak: płeć, wiek, stan cywilny ( wdowieństwo, rozwód, stan wolny ), zawód, bezrobocie ( brak pracy bądź przejście na emeryturę ), miejsce zamieszania ( miasto, wieś ), migracja i inne.

Najwięcej aktów samobójczych popełniają ludzie w wieku 16?21 lat. Drugim, niebezpiecznym okresem jest wiek 45?55 lat. Wbrew rozpowszechnionym sądom samobójstwa w Polsce (oraz w większości innych państw świata) częściej popełniają mężczyźni niż kobiety, we wszystkich grupach wiekowych. Zarówno w pierwszej (16?21 lat) jak i w drugiej grupie wiekowej (45?55 lat) mężczyźni mają zdecydowaną przewagę.

Na rozwój problemów psychicznych podatne są zwłaszcza dzieci młodsze. Nie mają tak całościowo ukształtowanego i realistycznego poglądu na siebie i swój świat, jaki się wypracowywuje w późniejszych latach życia, nie całkiem rozumieją same siebie i nie mają jeszcze dostatecznie rozwiniętego i ustalonego poczucia tożsamości. Nie rozumieją jasno, czego się od nich oczekuje, i nie znają własnych zasobów i możliwości na tyle, by radzić sobie z tymi oczekiwaniami. Nagle spostrzeżonego zagrożenia nie oceniają z punktu widzenia doświadczeń przeszłych lub przyszłości, tak więc wydaje się ono nieproporcjonalnie ważne.

Dlatego dzieciom trudniej niż dorosłym radzić sobie ze stresującymi wydarzeniami. Dzieci, jak można oczekiwać, dla wyjaśniania zdarzeń posługują się koncepcjami nierealistycznymi, co jest skutkiem ich ograniczonej perspektywy. Dziecko, które próbuje popełnić samobójstwo, być może pragnie połączyć się ze zmarłym rodzicem, rodzeństwem czy ukochanym zwierzęciem. Dla niego bowiem próba samobójcza czy przemoc wobec drugiego człowieka może wiązać się z rozumieniem nieodwracalności śmierci.
Dzieci są także bardziej niż dorośli zależne od innych. I chociaż w pewnej mierze owa zależność służy jako zabezpieczenie przed różnymi zagrożeniami, ponieważ dorosłe otoczenie może ?chronić? przed stresorami tkwiącymi w środowisku, to jednak zarazem czyni ona dziecko bardziej podatnym na doświadczenie odrzucenia, rozczarowanie i skutki błędów popełnianych przez tych dorosłych, jeśli oni sami z powodu własnych problemów nimi się nie zajmują. Ten brak doświadczeń w radzeniu sobie z przeciwnościami może sprawić, że problemy dające się rozwiązać będą wydawały się nie do pokonania. Z drugiej strony jednak, mimo że niedoświadczenia i brak samodzielności sprawiają, iż dzieci łatwo denerwują się problemami dla przeciętnego dorosłego mało istotnymi, na ogół dużo szybciej dochodzą do zdrowia po doznanych urazach.
Dlatego tak ważny jest otwarty dialog z dzieckiem. Spojrzenie za świat jego oczami, nie dorosłymi. Wówczas my dorośli będziemy mogli wyprzedzić myślenie naszych dzieci o krok. Może o ten jeden krok, który dla nich może być tym ostatnim.

Mówiąc o problemie samobójstw warto zwrócić uwagę na profilaktykę. W Polsce najbardziej znaną osobą zajmującą się samobójstwami jest Brunon Hołyst. Uważa on, że zapobiegać zamachom samobójczym należy poprzez: 1. Edukację społeczną, która stworzy postawy akceptujące życie, ułatwi rozwiązywanie problemów życiowych oraz adaptację do różnych nowych okoliczności życiowych. 2. Działania skierowane do populacji zagrożonej potencjalnie samobójstwem (np. osoby z chorobami terminalnymi, osoby uzależnione, przeżywające żałobę itp.) budujące postawy antysuicydalne. 3.Wpływ instytucjonalny i pozainstytucjonalny na osoby znajdujące się w sytuacji presuicydalnej (zintegrowane działania ośrodka interwencji kryzysowej, ośrodka pomocy społecznej, telefonu zaufania, służby zdrowia i innych). 4.Pomoc w sytuacji kryzysowej poprzez restytuowanie możliwości i motywacji do zachowania życia. 5.Oddziaływania postsuicydalne (psychologiczne, socjologiczne i medyczne) powinny uwzględniać fakt, że po odratowaniu życia osoby te nadal mają poważne kłopoty z radzeniem sobie z problemami życiowymi, funkcjonowaniem w społeczeństwie oraz to, że nadal są w nich bardzo silnie działające motywy suicydalne.
Należy pamiętać, że osoby, mające zamiar popełnić samobójstwo nie zależy pozostawić samej sobie, nie należy jej lekceważyć. Powinno jak najszybciej skontaktować się z psychologiem bądź psychiatrą. Należy zabezpieczyć dostęp do wszelakich trucizn, medykamentów lub narzędzi mogących posłużyć do popełnienia samobójstwa. Można również powiadomić Pogotowie Ratunkowe, jednakże niejednokrotnie przyszły samobójca może odmówić hospitalizacji lecz Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego z 19.08.1994 r. pozwala na przyjęcie pacjenta wbrew jego woli jeżeli zagraża to jemu zdrowiu lub życiu. Ważną rolę odgrywają w tym problemie telefony zaufania, który stał się powszechną pomocą dla ludzi przeżywających kryzys.


Bibliografia:
1. A. Bilikiewicz ?Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny? Wydanie Lekarskie, PZWL, W-wa 2003
2. Światowa Organizacja Zdrowia. Polskie Towarzystwo Suicydologiczne ?Zapobieganie samobójstwom? Poradnik Lekarzy Pierwszego Kontaktu, Genewa-Warszawa, 2003
3. R.C. Garson, J.N. Butcher, S. Mineka ? Psychologia zaburzeń vol. 2 ? Człowiek we współczesnym świecie. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005
4. N. Sillami ? Słownik psychologii?, Wydawnictwo ? Książnica?, Katowice 1999
5. Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego z 19.08.1994 r.
6. http://www.terapia.rubikon.pl
7. http://www.psychologia.edu.pl
8. http://pl.wikipedia.org