Początek II wojny światowej.

1 września 1939 roku III Rzesza, na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow, zawartego w sierpniu 1939, a przewidującego podział Polski pomiędzy agresorów na linii rzek Narew, Wisła i San, atakuje Polskę na lądzie, morzu i w powietrzu. Kolejna wojna światowa staje się faktem.
3 września Francja i Wielka Brytania, realizując układy sojusznicze z Polską, wypowiadają wojnę Niemcom, nie podejmując wszakże działań zbrojnych. Mimo zaciętego oporu przeważające siły niemieckie posuwają się szybko naprzód, rozbijając polskie oddziały. 6 września dowództwo wydaje rozkaz wycofania wojsk za linię Wisły i Sanu, zaś dwa dni później Niemcy docierają do Warszawy.
17 września 1939 roku do Niemiec dołącza Związek Sowiecki, ignorując istniejące do tej pory umowy zawarte z Polską: "Jeśli w Polsce nie ma już rządu, to nie ma również żadnego paktu o nieagresji" - słyszy w Moskwie polski ambasador Wacław Grzybowski.
Po agresji sowieckiej padają kolejne punkty oporu: Oksywie (19 września), Warszawa (28 września), Modlin (29 września), Hel (2 października). Ostatni regularny oddział Wojska Polskiego gen. Franciszka Kleeberga kapituluje pod Kockiem 5 października 1939 roku.
Rozpoczyna się okupacja, przekraczająca swym okrucieństwem wszystko, czego Polacy doświadczyli w minionych wiekach pruskiej i rosyjskiej niewoli. Na mocy traktatu podpisanego 28 września obaj okupanci dzielą się polskim terytorium niemal równo po połowie.
12 października Niemcy tworzą "Generalne Gubernatorstwo dla zajętych obszarów polskich", zajmujące 98 tys. km (kwadratowych) i składające się z czterech dystryktów: krakowskiego, radomskiego, lubelskiego i warszawskiego. Obszar zachodniej i północnej Polski przyłączono bezpośrednio do Niemiec, łącznie 92 tys. km (kwadratowych). W granicach Rzeszy znalazły się wszystkie uprzemysłowione i zasobne w surowce regiony Polski, m.in. Górny Śląsk wraz z Zagłębiem
Dąbrowskim. Sowieci wcielają zagarnięte tereny do Ukraińskiej i Białoruskiej Republik Sowieckich. Wileńszczyznę otrzymuje Litwa, skrawek Karpat - Słowacja.
Obaj okupanci realizują politykę eksterminacji polskich elit. Od pierwszych dni mnożą się precyzyjnie zaplanowane deportacje, wysiedlenia, różnego rodzaju prześladowania i szykany administracyjne oraz egzekucje. Na porządku dziennym jest rekwizycja mienia. Pojawiają się dramatyczne trudności aprowizacyjne, które zagrażają biologicznej egzystencji narodu. Za najmniejsze przewinienia grozi kara śmierci, więzienie lub obóz koncentracyjny. Pierwszy obóz - Stutthof - powstaje już w 1939, a następnie to: Auschwitz-Birkenau (1940), Majdanek (1941), Płaszów (1944) i inne.
Załamuję się dotychczasowy porządek społeczny i moralny. W szkołach zakazane jest nauczanie według polskich programów, a na terenie zajętym przez Niemców ogranicza się naukę do minimum. Sowieci starają się zachowywac pozory, pozostawiając początkowo język polski jako wykładowy - istnieje za to nieprawdopodobna indoktrynacja komunistyczna. Szerzy się donosicielstwo.
Na terenach zajętych przez Niemców szczególnie prześladowani są Żydzi. Okupant umieszcza ich w gettach: pierwsze utworzono w październiku 1939 w Piotrkowie Trybunalskim, następne w Łodzi w 1940,
w październiku tego samego roku - w Warszawie. Od grudnia 1941 Niemcy mordują Żydów w obozach masowej zagłady w Chełmie, Sobiborze, Bełżcu, Treblince, Auschwitz-Birkenau.
Na terenach Rzeczypospolitej zajętych przez Związek Sowiecki agresor prowadzi politykę antagonizowania zamieszkujących je narodowości, umiejętnie prowokując konflikty pomiędzy Ukraińcami, Żydami i Białorusinami a Polakami, traktowanymi jako wrogi ideologicznie element.