Masy powietrza

Globalna cyrkulacja atmosfery powoduje powstawanie wokół Ziemi różnorodnych mas powietrza.

Masą powietrza nazywamy wycinek troposfery charakteryzujący się dużą jednorodnością cech fizycznych, takich jak temperatura i wilgotność.

Masa powietrza zalegająca dłuższy czas np. kilka dni nad danym obszarem nabiera cech tego obszaru.

Przykładowo masa formująca się w rejonie bieguna charakteryzuje się niską temperaturą, masa powietrza kształtująca się nad podłożem oceanicznym nabiera wilgoci.

Obszary, nad którymi kształtują się masy powietrza, to obszary źródłowe.

Ze względu na różne cechy fizyczne mas oraz odmienne położenie obszarów źródłowych istnieją różne klasyfikacje mas powietrza: termiczna, wilgotnościowa, geograficzna.

Podział mas powietrza ze względu na temperaturę:
- ciepła masa powietrza (pc) - to powietrze, które przemieszczając się nad danym obszarem, oddaje ciepło podłożu - stopniowo się ochładzając. Równocześnie wzrasta jego wilgotność względna i obniża się poziom kondensacji pary wodnej, co powoduje powstawanie chmur warstwowych oraz niewielkich opadów i mgieł.
- zimna (chłodna) masa powietrza (pch) - powietrze chłodne, które ogrzewa się od podłoża, pobierając z niego ciepło. Powoduje to powstawanie prądów konwekcyjnych, chmur kłębiastych, przelotnych opadów i zmiennego zachmurzenia nieba. Podział mas powietrza ze względu na zawartość pary wodnej i rodzaj podłoża obszaru źródłowego:
- morska masa powietrza (pm) - kształtuje się nad obszarami morskimi, stąd zawiera dużą ilość wilgoci. Napływ morskich mas powietrza powoduje powstawanie chmur i opadów atmosferycznych, latem ochłodzenie a zimą podwyższenie temperatury.
- kontynentalna masa powietrza (pk) - sucha masa powietrza kształtująca się nad obszarami lądowymi, przynosząca bezchmurną pogodę i duże spadki temperatury w okresie zimowym. Podział mas powietrza ze względu na położenie geograficzne obszarów źródłowych:
- powietrze arktyczne i antarktyczne (PA) - kształtując się nad obszarami biegunowymi, może występować w odmianie morskiej (PAm) i kontynentalnej (PAk). Arktyczne i antarktyczne masy charakteryzują się niskimi temperaturami i niewielką wilgotnością oraz dużą przezroczystością powietrza.
- powietrze polarne (PP) - powstaje w umiarkowanych szerokościach geograficznych nad obszarami morskimi (PPm) i lądowymi (PPk). W zależności od pory roku PPm i PPk może być masą ciepłą lub chłodną.
- powietrze zwrotnikowe (PZ) - obszary źródłowe tego powietrza występują w strefie wyżów zwrotnikowych. Niezależnie od odmiany morskiej (PZm) czy lądowej (PZk) powietrze zwrotnikowe jest ciepłe i o obniżonej przezroczystości.
- powietrze równikowe (PR) - kształtuje się w strefie równikowego pasa obniżonego ciśnienia, posiada wysoką temperaturę i wilgotność niezależnie od miejsca tworzenia się (obszary morskie i lądowe). Masy powietrza równikowego przynoszą gwałtowny rozwój chmur, ulewy i burze.

Zróżnicowanie oświetlenia Ziemi w ciągu roku powoduje zmiany położenia głównych geograficznych mas powietrza oraz wielkość zajmowanego przez nie obszaru tak na półkuli północnej, jak i południowej. Przeważający nad danym obszarem, określony rodzaj masy powietrza kształtuje stany pogody tego obszaru i w konsekwencji cechy jego klimatu.