Wpływ kościoła na kulturę w średniowieczu.

Średniowiecze to epoka w historii i kulturze europejskiej, obejmująca okres między starożytnością, a czasami nowożytnymi. Nazwa epoki wywodzi się z łacińskiego określenia medius aevus (średni wiek), lub media tempora (wieki średnie). Została wprowadzona jeszcze w samym średniowieczu przez pobożnych chrześcijan. Granice czasowe średniowiecza nie są ściśle ustalone, szczególnie w przypadku granicy początkowej. Najczęściej za początek epoki przyjmuje się rok 476, koniec istnienia imperium rzymskiego. Natomiast za koniec średniowiecza przyjmuje się różne daty: wynalezienie druku przez Gutenberga (ok. 1450), zdobycie Konstantynopola przez Turków i upadek cesarstwa bizantyjskiego (rok 1453), koniec wojny stuletniej, dotarcie Krzysztofa Kolumba do Ameryki (rok 1492), a wreszcie wystąpienie Lutra w 1517 r.

Średniowiecze zostało podzielone na trzy części: wczesne od V do IX w. , pełne od IX do XIII w. i schyłek średniowiecza Od XII do XV w.

Średniowiecze dzieliło się na trzy światopoglądy religijne: buddyzm, chrześcijaństwo i islam. W Europie dominowało chrześcijaństwo, była to jedyna "dobra" religia. Państwa pogańskie dość szybko wprowadzały ją jako religię panującą, aby uniknąć wojny ale także dlatego, że to dzięki kościołowi rozwijała się nauka, sztuka i wiele innych dziedzin w średniowieczu. Duchowni narzucali filozofię życia, uczyli na uniwersytetach i w szkołach przyklasztornych. To dzięki nim zawdzięczamy cały dorobek średniowiecznej kultury.

Chrzest Polski

Wydarzenie rozpoczynające okres średniowiecza w Polsce to chrzest państwa w 966r. Jednak Mieszko I nie kierował się pobudkami religijnymi. Ta decyzja miała ogromne znaczenie dla kraju. Polska włączyła się w elitarne kręgi zachodu. Umocniło to pozycję państwa ale także rozwinęło (a raczej zapoczątkowało) kulturę średniowiecza. "Duchowni przynieśli sztukę pisania, czytania, znajomość łaciny pozwalała polskim elitom czerpać z dorobku kultury średniowiecznej."
R. Tosiewicz, Historia Polski od A do Z s.15

Edukacja

W średniowieczu jedynym miejscem zdobycia wiedzy były szkoły przykościelne. Duchowni czytali teksty święte wraz z komentarzami Ojców Kościoła: św. Augustyna, św. Grzegorza i św. Ambrożego. W każdej szkole uczono 7 dyscyplin nazywanych także muzyka i geometria. Obowiązywała także scholastyka, która powstała w XII w., a okres jej rozkwitu to wiek XIII. Najwybitniejszymi filozofami scholastycznymi byli Albert Wielki i św. Tomasz z Akwinu. Scholastyka była metodą rozumowania polegającą na ścisłym stosowaniu ustalonej procedury. Składała się ona z komentowania tekstu, dyskusji i wyciągania wniosków.

Podstawowe założenia

- Dogmaty i prawdy wiary są niepodważalne, można jednak uzasadnić je rozumowo.
- Metody rozumowego dowodzenia przejęto z dzieła pt. Logika autorstwa Arystotelesa.
- Scholastyka stała się podstawą teologii, czyli nauki o Bogu.

Z popularnych szkół przykościelnych powstawały uniwersytety. Najsłynniejsze z nich to między innymi: uniwersytet paryski, powstały z kilku szkół przykościelnych. Nazywany jest Sorboną od imienia Roberta Sorbona-jednego z fundatorów kolegiów uniwersyteckich. Skupiali się tam najwięksi teologowie i filozofowie z krajów zachodniej Europy. Centrum studiów prawa mieściło się w Bolonii. Natomiast medycynę studiowano od XI w Salerno i w Montpellier.

Uniwersytety podlegały jurysdykcji papieskiej. Od XIII w. powstawanie nowych uniwersytetów było możliwe jedynie za zgodą papieża. Kościół pragną kontroli nad nauką uniwersytecką. Natomiast rozwój oświaty powodował także rozwój horyzontów myślowych, nowe poglądy także stosunku do religii. Kościół czując zagrożenie swojej pozycji wprowadzał coraz nowe restrykcje. Wykładowcy musieli się starać o specjalne licencje (licentia docendi) aby mogli uczyć studentów. Wolnomyśliciele także byli zagrożeniem dla pozycji kościoła, więc nazywano ich heretykami. Stosowano wobec nich regularne represje, wszczynano procesy przed Trybunałem Inkwizycji, stosowano także tortury(wprowadzone przez papieża Innocentego IV)

Takie działania kościoła spowodowały zahamowanie rozwoju wolnej myśli, rozwoju filozofii odbiegającej od religii.

Architektura i sztuka

Sztuka średniowiecza dzieli się na dwa style:
Styl romański rozpoczął się w XI w. i trwał do XIII w. budowle miały charakter obrony , grube mury zbudowane z wpienia i małe okna miały za zadanie chronić ludzi znajdujących się we wnętrzu budynku. Głównymi ośrodkami były klasztory (benedyktynów, cystersów, norbertanów, kanoników regularnych) i stolice diecezji. Objęcie patronatem przez cesarstwa (w Niemczech) i panów feudalnych pozwolił na jej rozwój.

Malarstwo i rzeźba także zawdzięczały swój rozwój religii. Motywami, które dominowały w sztuce były sceny biblijne, portrety świętych. Głównym zadaniem rzeźby czy malarstwa było ukazanie boskiego tryumfu nad złem. Wierzono w magię liczb i kolorów. Np. liczna 3 była symbolem boskości a kolor czerwony symbolizował cesarstwo, symbole często stosowano w sztukach plastycznych.

Styl gotycki trwał od XII w. do XV w. charakteryzował się strzelistością, bogatymi witrażami, rozety zdobiły portale katedr, budowle powstawały na planie krzyża. Podobnie ja w sztuce romańskiej, gotyk znajdował swoje zastosowanie w budowlach sakralnych, kościołach, katedrach. W rzeźbie dominowała pieta-przedstawienie Matki Boskiej trzymającego zamarłego Chrystusa na kolanach.
Wyprawa na dwór chana

Papież Innocenty IV, kardynałowie i biskupi zebrani na soborze w Lyonie postanowili wysłać kilku duchownych w poselstwo do władcy Tatarów. Mieli oni za zadanie nakłonić wielkiego chana aby zaatakował Turków a przy okazji wyzwolił Jerozolimę. Mimo, że pierwotne założenia się nie powiodły, franciszkanie dokonali wielkiego wyczynu(zważywszy na możliwości w czasach średniowiecza). Duchowni: Jan di Piano Carpini, C. de Bridża, Czesław z Czech a także Benedykt z Polski jako pierwsi ( wiele przed Marco Polo) dotarli do Azji. Dostarczyli Europie wiele informacji o imperium Mongolskim, jego mieszkańcach, a przede wszystkim o siejącej spustoszenie armii. "Wyprawa franciszkanów znacznie rozszerzyła również geograficzny horyzont Europejczyków. Ich relacje sprawiły, że Wilhelm Rubruk, poseł króla Francji do chana , i Marco Polo nie musieli udawać się do nieznanej ziemi."

Filozofia

W średniowieczu filozofię także kształtował kościół. Jedne z najpopularniejszych prądów filozoficznych to:
Frańciszkanizm - głosił on miłość do wszelkiego stworzenia, dobrowolne ubóstwo, afirmacja życia- pochwała życia. Twórcą filozofii był św. Franciszek z Asyżu, żyła na przełomie XII/XIII w. był synem zamożnego kupca, jednak gdy usłyszał głos Chrystusa rozdał swój majątek ubogim i zaczął nauczać.
Augustynizm-założenia filozofii: zasadniczym zagadnieniem filozofii jest Bóg, uznanie wyższości łaski i ducha, asceza " umartwienie duszy i ciała. Twórcą filozofii był św. Augustyn syn św. Moniki, biskup Hippony.

Literatura

W tej epoce dominowała hagiografia czyli literatura o żywotach świętych. Miała ona za zadanie wysławienie świętego i jego czynów, nakłonienie czytelnika do stawania się lepszym. Jedną z najpopularniejszych hagiografio jest legenda o św. Aleksym.
Pod koniec średniowiecza zaczynają powstawać także utwory w językach narodowych. W Polsce takie dzieła to między innymi: Kazania świętokrzyskie, kazania gnieźnieńskie, Bula Gnieźnieńska. Wszystkie te utwory dotyczyły kościoła.

Wprawy krzyżowe

Wyprawy Krzyżowe to nazwa wszystkich krucjat (od XI do XIII) prowadzona przez chrześcijan w celu nawrócenia nie wiernych i odzyskania ziemi świętych tj. Jerozolima. Kaznodzieje wędrowali po całej Europie namawiając ludzi do wypraw przeciw niewiernym. Urban II obiecał odpust zupełny uczestnikom krucjat. Masy wiernych wyruszyło nawracać nie wiernych w imię Boga, pod hasłem :"Bóg tak chce"

Krucjaty negatywnie wpłynęły na światopogląd chrześcijan. Fanatyzm religijny i chęć nawracania niewiernych przerodziły się w nienawiść do Religi muzułmańskiej, żydowskiej a także do pogan.

Szczególnie prześladowani byli żydzi. Uważano ich za "morderców Chrystusa" czy "bogobójców". Piętnowano ich i oskarżano o fałszywe zbrodnie np. posądzano żydów o rytualne mordy dzieci chrześcijańskich.

Psychoza antyżydowska skłoniła prześladowanych do odizolowania się od chrześcijan. Spowodowało to umacnianie Religi i tradycji żydowskiej we własnych kręgach. Żydzi byli zmuszeni do mieszkania w odrębnych dzielnicach miast (gettach) i nosić wyróżniający ich strój.

Krucjaty i postawa kościoła spowodowały upadek kultury żydowskiej oraz wytworzyły negatywne postaw wobec tego narodu. Uważam, że krucjaty nie zdziałały nic dobrego, ludzie w średniowieczu także zdawali sobie sprawę z konsekwencji jakie niesie za sobą wojna. Jednak kościół miał tak duży wpływ na społeczeństwo, że idea krucjat stała się słuszną sprawa, wartą nawet posłania dzieci na śmierć. Można zaryzykować stwierdzenie, że kościół prowadził swego rodzaju propagandę, za która tak naprawdę krył się cel umocnienia swojej pozycji.

Podsumowanie

Niewątpliwie kościół miał wpływ nie tylko na kulturę w średniowieczu ale na wiele innych aspektów życia. Ukierunkowywał filozofię życia, sposób myślenia artystów. W sztuce dostrzegamy jednorodność motywów, przede wszystkim są to motywy biblijne. Kościół jednocześnie rozwijał sztukę i hamował tą która nie była stosowna lub zagrażała jego pozycji. Unicestwiał także ludzi nie sprzyjających nauce kościoła po przez sądy inkwizycyjne, stosowanie tortur, piętnowanie heretyków i te na większą skalę; krucjaty krzyżowe. Dzisiaj takie działanie stosuje się w państwach o charakterze totalitarnym jednak w czasach średniowiecza metody te były akceptowane przez społeczeństwo ponieważ miały one swoje usprawiedliwienie: sprzeniewierzenie się kościołowi a co za tym idzie, także i Bogu.
Kościół skupiał w sobie całą kulturę średniowiecza, jednocześnie był ową kulturą i jedyną rozrywką tych czasów. Wystawiane misteria, dzieła sztuki a także literatura odnosiły się do Boga. Ludzie wykształceni nie mogli być obojętni wobec kościoła ponieważ to on dawał natchnienie twórcom, był średniowiecznym "mecenasem" artystów.