Bieszczadzki Park Narodowy

Położenie, powierzchnia
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości parkiem narodowym w Polsce, położonym na południowo-wschodnich krańcach kraju, przy granicy z Republiką Słowacką i Ukrainą.
Powierzchnia całkowita to 292,02 km², z czego lasy to 247,24 km² , ziemia uprawna zajmuje 21,12 km², a jeziora i rzeki to 0,76km².

Rozwój Parku
Powstały w roku 1973 park obejmował zaledwie 57.25 km2. Chronił wtedy jedynie niewielką część cennych przyrodniczo obszarów (głównie kompleks połonin z niewielkim obszarem przyległych lasów). W następnych latach park dwukrotnie powiększano. W 1989 i 1991 roku objęto ochroną znaczny obszar naturalnych lasów, a także kompleksy półnaturalnej roślinności nieleśnej na terenie dawnych osad. W 1996 roku park powiększono o rozległe tereny łąkowe położone na terenie dawnych wsi Bukowiec, Beniowa, Caryńskie. Szczególne walory przyrodnicze terenu Bieszczadów przemawiają za tym, aby park objął swym zasięgiem dolinę Sanu po pasmo Otrytu na północy oraz całą zlewnię Solinki. W 1992 roku Bieszczadzki Park Narodowy stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie". Składa się on z trzech części: pierwszej - polskiej (Bieszczadzki P.N. i dwa otaczające go parki krajobrazowe: Cieniańsko - Wetliński i Doliny Sanu), drugiej - słowackiej (Park Narodowy Połoniny) i trzeciej - ukraińskiej (Rezerwat Przyrody Stużica).

Roślinność
BdPN jest jednym z nielicznych we Europie obszarów górskich, o dobrze zachowanej rodzimej florze i faunie. Las zajmuje około 80% powierzchni, a ponadto do obecnych czasów przetrwało kilka fragmentów lasu o charakterze pierwotnym. Różnorodność biocenotyczna i gatunkowa jest bardzo wysoka. Na dużych przestrzeniach występują naturalne zespoły leśne i nieleśne, którym towarzyszą liczne zbiorowiska roślinne o charakterze półnaturalnym porastające tereny dawnych wsi (tzw. kraina dolin). Trzeba podkreślić, iż szata roślinna i fauna Bieszczadzkiego P.N. w dużym stopniu ukształtowała się wskutek spontanicznej sukcesji wtórnej, regeneracyjnej trwającej od pół wieku. Zjawiska te podkreślają unikatowy charakter tego terenu, gdyż w podobnej skali czasowej i przestrzennej nie występowały w innych obszarach górskich Europy środkowej. Flora naczyniowa obejmuje około 760 gatunków, z których 29 to gatunki wschodniokarpackie. Wśród gatunków endemicznych dla Karpat Wschodnich w Bieszczadzkim Parku Narodowym występują pszeniec biały, lepnica karpacka i przywrotnik turkulski. Oprócz gatunków wschodniokarpackich do najcenniejszych roślin spotykanych w Parku należą rośliny wysokogórskie (około 70 gatunków). Są to m.in.: zawilec narcyzowy, widłak alpejski oraz prosiennicznik jednogłówkowy. 66 gatunków występujących na terenie BdPN to rośliny prawnie chronione, przy czym 58 objętych jest ochroną ścisłą. Udział gatunków synantropijnych jest stosunkowo niski (około 10%) co świadczy o wysokim stopniu naturalności flory. Równie ciekawa i bogata jest grupa tradycyjnie zaliczana do roślin niższych; występuje tu około 300 gatunków porostów, ponad 200 gatunków mchów oraz liczne gatunki grzybów. Do najciekawszych należy grzyb boczniak wetliński, który występuje jedynie na terenie Bieszczadów (endemit bieszczadzki). Pionowy układ stref roślinnych we Bieszczadach ma swoisty charakter. Wyróżnić tu można trzy strefy klimatyczno-roślinne: piętro pogórza (do 500 m n.p.m.), piętro regla dolnego (500-1150 m n.p.m.) oraz piętro wysokogórskie - połoniny (do 1346 m n.p.m.). Brak tu zarówno piętra boru górnoreglowego, jak i kosodrzewiny. Układ ten jest uważany za efekt oddziaływania czynników klimatycznych oraz antropogenicznych w przeszłości. Prawie 90% powierzchni BdPN pokrywają lasy, resztę stanowią połoniny i nieleśne zbiorowiska łąkowe w krainie dolin. W wyniku badań prowadzonych w ostatnich latach opisano tu kilkanaście zespołów endemicznych o charakterze wschodniokarpackim. Ważniejsze z nich to: zarośla olchy kosej, wschodniokarpacka jaworzyna ziołoro�lowa kwieciste ziołorośle połoninowe, murawa bliźniczkowa, traworośle ze śmiałkiem darniowym, wschodniokarpackie borówczysko. Można powiedzieć, że flora BdPN jest bardzo szeroka.

Fauna
Bieszczadzki Park Narodowy jest stosunkowo licznie zasiedlany przez gatunki, które uznawane są za zagrożone lub rzadkie w innych częściach Europy. Rodzime populacje dużych ssaków drapieżnych: niedźwiedzia, wilka i rysia są szczególnie cennym elementem tutejszej przyrody. Spośród dużych roślinożerców najliczniejszy jest jeleń. Liczebność populacji została oceniona na 5-7 osobników/100 ha. Pod koniec lat sześćdziesiątych reintrodukowano w Bieszczadach żubry. Gatunek ten łatwo zaadaptował się do miejscowych warunków i obecnie populacja bieszczadzka liczy około 100 osobników z czego w żyje około 20 osobników. W Bieszczadach występują również populacje sarny, dzika, oraz kilka osobników łosia. Jeśli chodzi o sukcesy na polu ochrony aktywnej ostatnio dokonano w BdPN udanej reintrodukcji bobra. W Parku prowadzi się również hodowlę zachowawczo starej, ginącej rasy konia huculskiego. Park jest rajem dla ornitologów. Szczególnie interesującą i cenną grupą są liczne tu ptaki drapieżne takie jak: orzeł przedni, orlik krzykliwy, sokół wędrowny, gadożer, orzełek włochaty, trzmielojad oraz sowy: puchacz i puszczyk uralski. Na połoninach gnieżdżą się także gatunki alpejskie: siwernika, płochacz halny i nagórnik. Ciekawostką faunistyczną jest wąż eskulapa, obecny tylko w kilku miejscach w Polsce; jego największa populacja zamieszkuje rezerwat przyrody położony wzdłuż koryta Sanu, na północ od granic BdPN. Bieszczadzka fauna ma także wyraźne rysy wschodniokarpackie, oczywiście dotyczy to wyłącznie świata bezkręgowców. Liczne gatunki typowe dla Karpat Wschodnich można znaleźć wśród owadów.

Główne cele ochronne Parku
Główne cele ochrony w BPN to:
-ochrona typowego krajobrazu Karpat Wschodnich z całym bogactwem osobliwych form, -charakterystyczny układ pięter roślinno-klimatycznych,
-główne koncentracje rzadkich gatunków oraz zbiorowisk wschodniokarpackich i wysokogórskich,
-naturalne biocenozy puszczańskie z faun dużych drapieżnych ptaków i ssaków. Ochronę umożliwia m.in. bardzo niska gęsto�ć zaludnienia na tym terenie (poniżej 4 osób/km2).

Strefowanie ochronne w Bieszczadzkim P.N. i M.R.B. "Karpaty Wschodnie" Obszar MRB Karpaty Wschodnie podzielony jest na trzy strefy, w których obowiązują różne zasady ochrony. Obszar centralny jest odpowiednikiem obszaru ochrony ścisłej w BdPN posiadającej najwyższe wartości przyrodnicze i priorytety ochronne. W strefie buforowej, prowadzi się ochronę aktywną ekosystemów (obszar ochrony częściowej w BdPN). W parku narodowym priorytetem jest ochrona przyrody, działalność człowieka jest ograniczona. Prowadzi się tu badania naukowe służące poznaniu i ochronie zachodzących procesów przyrodniczych. Ruch turystyczny dopuszczalny jest jedynie po wyznaczonych szlakach. Natomiast w strefie przejściowej (obydwa Parki Krajobrazowe) dozwolone są określone formy gospodarowania oraz turystyka pobytowa i rekreacja.

Turystyka i edukacja ekologiczna.
Bieszczady stanowią niezwykle atrakcyjny region dla turystyki pieszej, jeździectwa, kolarstwa górskiego (w miejscach wyznaczonych), narciarstwa biegowego jak również fotografii przyrodniczej. Ponieważ około 70 % parku jest objętego ochroną ścisłą udostępnianie parku do zwiedzania wymaga odpowiedniego przygotowania szlaków turystycznych, ścieżek przyrodniczych i stałego nadzoru nad przestrzeganiem regulaminu dla zwiedzających. Na terenie Parku preferowana jest turystyka piesza po znakowanych szlakach turystycznych. Ważnym zadaniem służb Parku jest rozwijanie edukacji ekologicznej. Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny zlokalizowany w Ustrzykach Dolnych prowadzi stały program edukacji ekologicznej dla kilkudziesięciu szkół bieszczadzkich, a także realizuje zajęcia i warsztaty przyrodnicze dla grup zorganizowanych. W oparciu o muzeum przyrodnicze, Terenową Stację Edukacji Ekologicznej w Suchych Rzekach i ścieżki przyrodnicze Ośrodek realizuje szereg programów edukacyjnych dla młodzieży i dorosłych.