Odpowiedzialność nieletnich za czyny zabronione

9. ODPOWIEDZIALNOŚĆ NIELETNICH ZA CZYNY ZABRONIONE
(RODZAJE ŚRODKÓW WYCHOWAWCZYCH STOSOWANYCH WOBEC NICH)

1. Osoba nieletnia:
Która po ukończeniu 15 r.ż. dopuszcza się przestępstw przewidzianych w art. 10, 2 Kodeksu Karnego może podlegać odpowiedzialności karnej i odpowiadać na zasadach określonych w Kodeksie Karnym. Przestępstwa te, to:
 zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem
 ciężkie uszkodzenie ciała
 gwałt zbiorowy lub ze szczególnym okrucieństwem
 rozbój
 zamach na prezydenta RP
2. Pierwsza przesłanka:
 wina musi być umyślna
 czyn o wysokiej szkodliwości społecznej
 stosowanie środków wychowawczych i poprawczych nie rokuje pozytywnie
 nieletni musi mieć rozeznanie czynu i sytuacji
3. Druga przesłanka:
 orzeczenie o środku poprawczym występuje po ukończeniu przez nieletniego 18 r.ż.
4. Trzecia przesłanka:
 rozpoczęcie odbywania środka poprawczego odbywa się po ukończeniu przez nieletniego 18 r.ż.
5. Złagodzenie kary:
Wobec nieletnich można zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, które polega na orzeczeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowej kary przewidzianej za to przestępstwo.
6. Dożywotnie pozbawienie wolności:
Wobec nieletniego nie wolno orzekać kary dożywotniego pozbawienia wolności, natomiast maksymalny wymiar kary może wynosić 2/3 górnej granicy ustawowej kary przewidzianej za to przestępstwo.
7. Środki wychowawcze stosowane wobec nieletnich:
 upomnienie – przewidziane zwłaszcza dla nieletnich o nieznacznym stopniu demoralizacji, w ich przypadku sam pobyt w sądzie stanowi wystarczającą przestrogę,
 zobowiązanie do określonego postępowania (naprawienie wyrządzonej szkody, przeproszenie pokrzywdzonego, podjęcie nauki lub pracy, powstrzymanie się od przebywania w określonych miejscach lub środowiskach, zaniechanie używania alkoholu lub innego środka odurzającego),
 nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna (w sytuacji gdy ocena środowiska rodzinnego nieletniego jest pozytywna),
 nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakłady pracy, osoby godnej zaufania (udzielają poręczenie za nieletniego),
 nadzór kuratora – organizacja oddziaływań wychowawczych, zmierzających do spowodowania trwałych zmian w postawach, dążeniach i systemie wartości przy szeroko zakrojonej współpracy z rodziną, szkołą, zakładem pracy czy instytucjami wychowania pozaszkolnego,
 skierowanie do kuratorskiego ośrodka pracy z młodzieżą,
 zakaz prowadzenia pojazdów,
 przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego,
 umieszczenie w instytucji lub organizacji powołanej do przygotowania zawodowego,
 umieszczenie w rodzinie zastępczej,
 umieszczenie w placówce resocjalizacyjnej albo w odpowiedniej placówce opiekuńczo wychowawczej (rodzinne domy dziecka, domy dziecka, pogotowia opiekuńcze; także ośrodek szkolno wychowawczy).
8. Środki leczniczo-wychowawcze
Mogą być stosowane wobec nieletnich, u których występuje niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna lub inne zakłócenie czynności psychicznych, nałogowe używanie alkoholu albo innych środków odurzających. Wykonywane jest w formie umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym lub innym zakładzie leczniczym oraz zakładzie pomocy społecznej.
9. Środek poprawczy
Umieszczenie w zakładzie poprawczym. Środek ten stosowany jest tylko wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny o znamionach przestępstwa, może być orzeczone w postaci bezwzględnej albo z warunkowym zawieszeniem wykonania, zadanie zakładów poprawczych to przygotowanie wychowanków do życia zgodnego z normami społecznymi oraz nauczenie ich samodzielności życiowej.
Wobec nieletniego w zakładzie poprawczym mogą być stosowane środki przymusu bezpośredniego w postaci użycia siły fizycznej, umieszczenia w izolatce oraz założenie pasa obezwładniającego lub kaftana niebezpieczeństwa.
Rodzaje zakładów poprawczych:
 resocjalizacyjne – o charakterze otwartym, półotwartym, zamkniętym (dla wielokrotnych uciekinierów), o wzmożonym nadzorze wychowawczym (dla nieletnich o wysokim stopniu demoralizacji),
 resocjalizacyjno-rewalidacyjne – dla nieletnich upośledzonych umysłowo,
 resocjalizacyjno-terapeutyczne – dla nieletnich z zaburzeniami psychicznymi, osobowości, uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych oraz nosicieli wirusa HIV.
Środki wychowawcze mogą być stosowane wobec nieletnich wykazujących przejawy demoralizacji oraz wobec popełniających czyn karalny. Większość wymienionych w ustawie środków stanowią tzw. środki wolnościowe, związane z podjęciem pewnych oddziaływań wobec nieletniego przy pozostawieniu go w dotychczasowym środowisku. Dopuszczalne jest orzeczenie więcej niż jednego środka.
10. Skazany ma prawo do:
Odpowiedniego wyżywienia (3x dziennie, 2600 kcal, młodociany 3200 kcal), odzieży, warunków bytowych, pomieszczeń (3 m2; powierzchnia ta może być zmniejszona) oraz opieki lekarskiej i sanitarnej, utrzymywania więzi z rodziną i innymi osobami bliskimi, korzystania z wolności religijnej, otrzymywania związanego z zatrudnieniem wynagrodzenia oraz ubezpieczenia społecznego w zakresie przewidzianym w odrębnych przepisach, a także pomocy w uzyskiwaniu świadczeń dla niepełnosprawnych, kształcenia i samokształcenia oraz wykonywania twórczości własnej, korzystania z urządzeń i zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych, radia, telewizji, książek i prasy, komunikowania się z obrońcą, pełnomocnikiem, właściwym kuratorem sądowym oraz wybranym przez siebie przedstawicielem, komunikowania się ze stowarzyszeniami, organizacjami, fundacjami, instytucjami, kościołami i związkami wyznaniowymi, zapoznania się z opiniami sporządzonymi przez administrację zakładu karnego, stanowiącymi podstawę podejmowanych wobec niego decyzji, składania wniosków, skarg i próśb organowi właściwemu do ich rozpatrzenia oraz przedstawiania ich, w nieobecności innych osób, administracji zakładu karnego, kierownikom jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, sędziemu penitencjarnemu, prokuratorowi i Rzecznikowi Praw Obywatelskich, prowadzenia korespondencji, bez jej cenzurowania z organami państwowymi i samorządowymi oraz Rzecznikiem Praw Obywatelskich.
Skazany ma obowiązek poprawnego zachowania się, przestrzegania higieny osobistej i czystości pomieszczeń, w których przebywa, poddania się przewidzianym przepisami badaniom, leczeniu (za zgodą skazanego), zabiegom lekarskim i sanitarnym oraz rehabilitacji, wykonywania pracy oraz wykonywania prac porządkowych na terenie zakładu karnego, dbać o mienie zakłady karnego oraz instytucji lub podmiotu gospodarczego, w którym jest zatrudniony, poddania się w wypadkach i na zasadach określonych przepisami, kontroli osobistej dokonywanej za pośrednictwem osoby tej samej płci i podczas nieobecności osób płci odmiennej oraz sfotografowaniu dla celów identyfikacyjnych.
11. Zatrudnienie skazanych
Na podstawie skierowania do pracy, umowy o pracę lub na innej podstawie prawnej albo umożliwia się wykonywanie pracy zarobkowej na własny rachunek za zgodą i na warunkach określonych przez dyrektora zakładu karnego. Zdolność skazanego do pracy oraz w miarę potrzeby rodzaj, warunki i czas pracy określa lekarz. Z obowiązku pracy można zwolnić kształcącego się lub z innych ważnych przyczyn. Skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności może wykonywać pracę wyłącznie na terenie zakładu karnego.
Skazanemu zatrudnionemu odpłatnie na innej podstawie niż stosunek pracy, z wyjątkiem umów cywilnoprawnych, przysługuje po roku nieprzerwanej pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, zwolnienie od pracy przez okres 14 dni roboczych, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, a pracującemu na tej podstawie nieodpłatnie – 14 dni zwolnienia od pracy, bez praw do wynagrodzenia. Wymiar urlopu wypoczynkowego przysługującego skazanemu zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę wynosi 18 dni.
Z wynagrodzenia za pracę lub dochodu potrąca się 10 % na cele pomocy postpenitencjarnej, z pozostałej części przypada skazanemu 50 %, a resztę przekazuje się do budżetu państwa. Zgromadzony fundusz przekazywany jest skazanemu w chwili zwolnienia z zakładu karnego i przeznaczony na przejazd do miejsca zamieszkania i utrzymanie (do wysokości jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników).
12. Nauczanie skazanych
W zakładach karnych prowadzone jest nauczanie w zakresie szkoły podstawowej, a także nauczanie w zakresie ponadpodstawowym i na kursach zawodowych. Zakład karny ma obowiązek prowadzenia nauczania, stosownej do możliwości i uzdolnień skazanych młodocianych. Pierwszeństwo mają skazani, którzy nie ukończyli szkoły podstawowej lub nie mają wyuczonego zawodu albo po odbyciu kary nie będą mogli go wykonywać.
Skazanym nie posiadającym wystarczających środków pieniężnych udostępnia się nieodpłatnie niezbędne podręczniki i pomoce naukowe.
Za zgodą dyrektora mogą uczyć się w szkołach poza obrębem zakładu, jeżeli spełniają ogólnie obowiązujące wymagania w oświacie publicznej, zachowują się poprawnie oraz nie zagrażają porządkowi prawnemu.
Skazanemu wywiązującemu się s obowiązków ucznia po roku nauki można udzielić 14 dniowego urlopu, jeśli nie ma on prawa do takiego urlopu z tytułu wykonywanej pracy, w ramach którego korzysta on z takich uprawnień i ulg, jakie w okresie urlopu przysługują skazanemu pracującemu.
13. Działalność kulturowo-oświatowa, społeczna oraz wychowanie fizyczne
Zakład karny stwarza skazanym warunki odpowiednie do spędzania czasu wolnego. W tym celu organizuje się zajęcia kulturalno-oświatowe, wychowania fizycznego i sportowe oraz pobudza aktywność społeczną.
W każdym zakładzie karnym prowadzi się wypożyczalnię książek i prasy dla skazanych oraz stwarza możliwość korzystania z urządzeń audiowizualnych w świetlicach i w celach mieszkalnych.
Skazanym można pozwolić na tworzenie zespołów w celu prowadzenia działalności kulturalnej, oświatowej społecznej i sportowej. Z tych względów można również zezwolić na nawiązanie kontaktów oraz na współdziałanie z odpowiednimi stowarzyszeniami, organizacjami i instytucjami.
14. Nagrody i ulgi
Skazanemu wyróżniającemu się dobrym zachowaniem w czasie odbywania kary mogą być przyznawane nagrody. Mogą być one przyznawane w celu zachęcenia do poprawy zachowania. Formami nagród są: zwolnienia na dodatkowe lub dłuższe widzenie, zezwolenia na widzenie bez osoby dozorującej, zezwolenie na widzenie w oddzielnym pomieszczeniu, bez osoby dozorującej, zatarcie wszystkich lub niektórych kar dyscyplinarnych, nagroda rzeczowa lub pieniężna, podwyższenie części wynagrodzenia za pracę przypadającej skazanemu nie więcej niż o 50 % na okres do 3 miesięcy, zezwolenia na widzenie bez dozoru poza obrębem zakładu karnego, z osoba najbliższą lub osoba godną zaufania, na okres nie przekraczający jednorazowo 30 godzin, zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego bez dozoru, na okres nie przekraczający jednorazowo 14 dni, pochwała, zezwolenia na odbywanie widzeń we własnej odzieży, na dokonywanie dodatkowych zakupów.
W wypadkach szczególnie uzasadnionych ważnych dla skazanego można zezwolić na opuszczenie zakładu karnego na czas nie przekraczający 5 dni, w miarę potrzeby w asyście funkcjonariusza Służby Więziennej lub innej osoby godnej zaufania. W stosunku do osadzonych w zakładzie karnym typu zamkniętego zezwolenia tego udziela sędzia penitencjarny, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki – dyrektor zakładu karnego.
15. Kary dyscyplinarne
Skazani podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za zawinione naruszenie nakazów lub zakazów wynikających z ustawy, regulaminu lub innych przepisów albo ustalonego w zakładzie karnym lub miejscu pracy porządku.
Karami dyscyplinarnymi są: nagana, pozbawienie wszystkich lub niektórych nie wykorzystanych przez skazanego nagród lub ulg albo zawieszenie ich wykonania na okres do 3 m-cy, pozbawienie korzystania z udziału w niektórych zajęciach kulturalno-oświatowych, z wyjątkiem korzystania z książek i pracy (do 3 m-cy), pozbawienie możliwości otrzymywania paczek żywnościowych (do 3 m-cy), pozbawienie lub ograniczenie możliwości dokonywania zakupów artykułów żywnościowych lub wyrobów tytoniowych (do 3 m-cy), udzielanie widzeń w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z osobą odwiedzającą (do 3 m-cy), obniżenie przypadającej skazanemu części wynagrodzenia za pracę, nie więcej niż o 25 % (do 3 m-cy), umieszczenie w celi izolacyjnej (do 28 dni).
Wymierzając karę dyscyplinarną uwzględnia się stopień zawinienia i zasady indywidualizacji, mając w szczególności na względzie rodzaj i okoliczności czynu, stosunek do popełnionego przekroczenia, dotychczasową postawę skazanego, cechy osobowości i stan zdrowia oraz cele wychowawcze. Przed wymierzeniem kary dyscyplinarnej wysłuchuje się obwinionego, zapoznaje z opinią wychowawcy, a jeżeli zachodzi potrzeba – również składającego wniosek o ukaranie oraz z opiniami innych osób, a także zeznaniami świadków. Postępowanie może się odbywać w obecności innych skazanych, jeśli przemawiają za tym względy wychowawcze.
Nie można wymierzyć kary po 14 dniach od powzięcia przez przełożonego wiadomości o popełnieniu wykroczenia lub 30 dni od popełnienia wykroczenia, a także po upływie 14 dni od jej wymierzenia. Terminy te nie biegną jeśli skazany przebywa poza obrębem zakładu bez zezwolenia lub w związku z leczeniem wynikającym z samouszkodzenia, a także w okresie zawieszenia jej wykonania.
16. Odroczenie i przerwa wykonania kary
W wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonanie kary pozbawienia wolności sąd odracza do czasu ustania przeszkody. Odroczenie może być zastosowane w wypadku, gdy jej natychmiastowe wykonaniu pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki, a także jeśli liczba skazanych w skali kraju przekroczy ogólną powierzchnię zakładów karnych (do 6 m-cy). Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie, jednakże łączny czas nie może przekroczyć roku (nie dotyczy kobiet ciężarnych lub w okresie 3 lat po urodzeniu dziecka i sprawowaniu nad nim opieki).
Jeżeli odroczenie wykonania kary nie przekraczającej 2 lat pozbawienia wolności trwało przez okres co najmniej jednego roku – sąd może warunkowo zawiesić jej wykonanie na zasadach określonych w kodeksie.
Sąd penitencjarny może udzielić przerwy w wykonaniu kary w wypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej jej wykonanie (także ze względów zdrowotnych, rodzinnych lub osobistych).
Udzielając przerwy w wykonaniu kary sąd może zobowiązać skazanego do utrzymywania w okresie tej przerwy kontaktu z sądowym kuratorem zawodowym w miejscu pobytu, niezmieniania bez jego zgody miejsca pobytu, podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej lub meldowania się we wskazanej jednostce Policji.
Warunkowe zwolnienie z reszty kary może nastąpić (na zasadach określonych w kodeksie karnym) w sytuacji, gdy przerwa w wykonaniu kary nie przekraczającej 3 lat trwała co najmniej rok, a skazany odbył co najmniej 6 m-cy kary.
Odroczenie, a także przerwę w wykonaniu kary sąd może odwołać w razie ustania przyczyny, dla której ją odroczono bądź przerwano lub w wypadku, gdy skazany nie korzysta z odroczenia w celu, w jakim zostało udzielone albo narusza rażąco porządek prawny, z tym że odwołanie przerwy może nastąpić również z powodu niewykonania obowiązków, które na skazanego zostały nałożone. Kara przerwana podlega wykonaniu od razu, jeżeli skazany w okresie przerwy popełnił przestępstwo, za które zosta tymczasowo aresztowany.
17. Zwalnianie skazanych i warunki udzielania im pomocy
Okres do 6 m-cy przed końcem kary albo przewidywanym warunkowym zwolnieniem skazanego stanowi, w miarę potrzeby, czas niezbędny do przygotowania go do życia po zwolnieniu, zwłaszcza dla nawiązania kontaktu z kuratorem sądowym lub innymi podmiotami. W okresie tym skazany powinien w miarę możliwości odbywać karę w zakładzie karnym położonym najbliżej przyszłego miejsca zamieszkania. Można wtedy zezwolić mu na dysponowanie pieniędzmi poza obrębem zakładu karnego oraz opuszczenie tego zakładu, łącznie na czas do 14 dni, zwłaszcza w celu podejmowania starań o uzyskanie po zwolnieniu odpowiednich możliwości zamieszkania i pracy.
Skazany wraz z kuratorem sądowym lub innymi podmiotami ustala zakres niezbędnej pomocy w społecznej readaptacji i sposób jej udzielania. W sytuacji trudności w znalezieniu zatrudnienia, zakwaterowania oraz otrzymania niezbędnej pomocy lekarskiej właściwe organy lub instytucje udzielają niezbędnej doraźnej pomocy. Zwalniani z zakładów karnych, którzy nie dysponują wystarczającymi środkami własnymi otrzymują w chwili zwolnienia kwotę w wysokości do 1/3 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników lub jej odpowiedni ekwiwalent.
Skazany ma prawo złożyć wniosek o zastosowanie względem niego dozoru sądowego kuratora zawodowego, zwłaszcza jeśli oczekujące go warunki życia po zwolnieniu z zakładu mogą mu utrudnić społeczna readaptację. Sąd penitencjarny może w tej sytuacji nałożyć na skazanego (za jego zgodą) określone obowiązki (oddanemu pod dozór i wypełniającemu nałożone na niego obowiązki zapewnia się w miarę możliwości tymczasowe zakwaterowanie i udziela pomocy w otrzymaniu zatrudnienia w miejscach oraz instytucjach wskazanych przez sądowego kuratora zawodowego; czas dozoru do 2 lat).
Jeśli termin zwolnienia przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, zwolnienie następuje w dniu poprzedzającym ten termin.
18. Areszty śledcze
Są to zakłady zamknięte, funkcjonujące na podobnych zasadach, jak zakłady karne, od których różni je to, że nie wykonuje się w nich kary lecz tymczasowe aresztowanie. Jest to najostrzejszy, polegający na pozbawieniu wolności, środek wymagany dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego. Może być ono stosowane w postępowaniu deportacyjnym oraz wyjątkowo w postępowaniu administracyjnym o wydalenie cudzoziemca nielegalnie przebywającego na terytorium Polski.
Tymczasowe aresztowanie jest narzędziem procesowym, które umożliwia izolację podejrzanego oraz oskarżonego. Areszt śledczy nie jest zatem instytucją wychowania resocjalizującego. (podlega Ministrowi Sprawiedliwości)
Przepisy dotyczące kierowania, ustalania porządku wewnętrznego oraz obowiązków i uprawnień funkcjonariuszy maja takie samo zastosowaniu do aresztów śledczych jak i do zakładów karnych. Różnią się one jedynie tym, że część decyzji dyrektora aresztu śledczego zależnych jest od zgody organu, do którego dyspozycji pozostaje tymczasowo aresztowany. Tymczasowo aresztowany korzysta z co najmniej takich samych uprawnień, jak osoba odbywająca karę pozbawienia wolności w systemie zwykłym zakładu karnego typu zamkniętego. O przyjęciu osoby do aresztu śledczego zawiadamia się organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje (prokurator, sąd).
Tymczasowo aresztowani powinni być rozmieszczenie w sposób zapobiegający ich wzajemnej demoralizacji. W szczególności należy oddzielić od siebie osoby nie karane od już odbywających karę pozbawienia wolności oraz młodocianych od dorosłych. Jeżeli względy wychowawcze przemawiają za umieszczeniem dorosłego z młodocianym można ich umieścić w jednej celi.
Cele mieszkalne (jednoosobowe lub wieloosobowe) pozostają zamknięte przez całą dobę. O użyciu środka przymusu bezpośredniego, broni lub psa służbowego względem tymczasowo aresztowanych zawiadamia się organ, do którego dyspozycji osoba ta pozostaje. Administracja aresztu śledczego zobowiązana jest do umożliwienia aresztowanemu przygotowania się do swojej obrony.
Korespondencja tymczasowo aresztowanego polega cenzurze przez ten organ.
Tymczasowo aresztowany ma obowiązek wykonywania prac porządkowych w obrębie aresztu śledczego. Przy innych pracach może być zatrudniony tylko za jego zgodą, a zatrudnienie poza obrębem aresztu śledczego wymaga zgody organu, do którego dyspozycji pozostaje.
Tymczasowo aresztowanemu nie wolno uczestniczyć w grupach organizowanych bez zgody właściwych przełożonych, posługiwać się wyrazami lub zwrotami wulgarnymi, obelżywymi albo gwarą przestępców, uprawiać gier hazardowych, spożywać alkoholu oraz używać środków odurzających lub substancji psychotropowych, odmawiać przyjmowania posiłków dostarczanych przez administrację aresztu śledczego, powodować u siebie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, jak również nakłaniać lub pomagać w dokonywaniu takich czynów w celu wymuszenia określonych decyzji lub postępowania. Nie wolno wykonywać tatuaży i zezwalać na ich wykonywanie na sobie, jak również nakłaniać lub pomagać w dokonywaniu takich czynów, porozumiewać się z osobami postronnymi oraz osadzonymi w innej celi, jeśli naruszałoby to ustalony porządek, samowolnie zmienić celi mieszkalnej, miejsca wyznaczonego do spania, stanowiska pracy i miejsca wykonywania zleconej czynności.
Tymczasowo aresztowanemu nie przyznaje się nagród, a ulgi przyznaje się na zasadach określonych w regulaminie (zezwolenie na indywidualny wystrój celi mieszkalnej, dodatkowy lub dłuższy spacer, zezwolenie na otrzymanie dodatkowej paczki żywnościowej lub otrzymanie paczki przekraczającej dopuszczalny ciężar, indywidualne odstępstwo od porządku wewnętrznego zakładu w zakresie ustalonym przez dyrektora, zezwolenie na częstsze branie udziału w zajęciach kulturalno-oświatowych, sportowych lub wychowania fizycznego, zezwolenie na przekazywanie lub otrzymanie od osoby najbliższej upominku, zezwolenie na dłuższe widzenia, zezwolenie na dokonywanie dodatkowych zakupów artykułów żywnościowych i wyrobów tytoniowych oraz przedmiotów dopuszczonych do sprzedaży w areszcie śledczym, zatarcie wszelkich lub niektórych kar dyscyplinarnych, przyznanie kwoty pieniężnej lub rzeczy).
Tymczasowo aresztowany podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za umyślne naruszenie przepisów, regulaminów i porządku w areszcie śledczym. Formy kar (m.in.): nagana, pozbawienie korzystania w własnego wyżywienia na okres 14 dni, pozbawienie możliwości otrzymania paczek żywnościowych na okres miesiąca, pozbawienia przyznanej ulgi, umieszczenie w celi izolacyjnej na okres 14 dni.