Miejsce i zadania edukacji zawodowej w nowym systemie edukacyjnym.

Pedagogikę pracy przyjęło się określać jako subdyscyplinę naukową,
której przedmiotem badań są pedagogiczne aspekty relacji: człowiek-wychowanie-praca. Wprowadzony od września 1999 roku( po uwzględnieniu modyfikacji z 2001 roku) nowy system szkolny w Polsce obejmuje:
• 3 letnie placówki wychowania przedszkolnego
• 6 letnią szkolę podstawową
• 3 letnie gimnazjum
• 3 letnie liceum ogólnokształcące
• 3 letnie liceum profilowane
• 4 letnie technikum i 2-3 letnią szkołę zawodową i odpowiednie szkoły uzupełniające
• 1-2 letnią szkołę policealną oraz
• Zróżnicowane, co do lat studiów i rangi naukowej szkoły wyższe.
Moim zdaniem nowy system edukacyjny jest lepszy od poprzedniego systemu, kiedy to obowiązywała 8 letnia szkoła podstawowa. Oczywiście podział nauczania na poziomie wyższym jest w mojej opinii bardzo korzystny. Studia tak zwane Bolońskie pozwalają na uzyskanie tytułu zawodowego po 3 latach nauczania zaś po 5 latach na zdobycie tytułu magistra. Jestem przekonana o tym, że edukacja zawodowa stawia na praktykę wraz z teoria, ponieważ coraz mniej sprawdza się tylko wiedza teoretyczna. Nacisk na praktykę staję się coraz bardziej widoczny i realizowany w szkołach jest w postaci praktyk zawodowych, zajęć w laboratoriach, zajęć na warsztatach itd.
Wychowanie zawodowe realizowane na terenie szkoły stanowić powinno ogniwo w cało życiowym procesie rozwoju zawodowego człowieka, a więc problematyka zawodowa nie może tylko dotyczyć szkoły zawodowej, ponieważ obejmuje ona wszystkie fazy rozwoju zawodowego człowieka. Szkoła zawodowa pozwala na zdobycie wiedzy teoretycznej i praktycznej bardziej niż jakakolwiek szkoła średnia. W mojej opinii szkoły zawodowe dają uczniom pewien start pracy, ponieważ uczniowie kończący szkoły zawodowe mają już praktykę i zawód wyuczony, zaś osoby kończące szkoły średnie typu liceum ogólnokształcące po za matura i kilkutygodniowa praktyką nie posiadają zbyt dużej wiedzy praktycznej, tak samo jest z osobami uczącymi się w szkole wyższej, nie mniej jednak osoby te posiadają sporą wiedze teoretyczną, ponieważ w tych szkołach bardziej wymagana jest wiedza teoretyczna niż praktyczna.
Rzeczywistość i warunki ekonomiczne powodują to, iż bardziej doceniana jest wiedza teoretyczna wraz z wiedza praktyczną, a nie tak jak do tej pory szkoły kładły nacisk tylko na wiedzę teoretyczną, dlatego tez w wyniku szerzących się wymogów zaczęto profilować szkoły średnie. W szkołach średnich profilowanych i szkołach zawodowych organizowane są praktyki zawodowe, dzięki czemu uczniowie zdobywają umiejętności praktyczne, co moim zdaniem jest bardzo ważnym aspektem w przyszłej pracy zawodowej. Umiejętności praktyczne bardzo dobrze spostrzegane są przez przyszłych pracodawców, a szkoły w wyniku zmian edukacyjnych gwarantują uczniom przygotowanie zawodowe. Praca i Wiedza stają się „ dziś” a tym bardziej „ jutro” dominującymi wyznacznikami rozwoju cywilizacyjnego w tym nade wszystko rozwoju człowieka i jego społeczeństwa. Wychowanie przez pracę ma miejsce już w przedszkolu, kiedy to dziecko poznaje pojęcie pracy po przez czas, jaki wkłada w wykonywanie pewnych czynności np. rysowanie, gry, a także robienie własnych przedmiotów. W wychowaniu wczesnoszkolnym praca przez dziecko poznawana jest dzięki wiadomością, jakie zdobywa na temat zawodów oraz po przez włączenie dzieci do wykonywania prac porządkowych np.: w szkołach już od najmłodszych klas wprowadzana jest rola dyżurnego, który dba o prządek w klasie, dzieci w ten sposób poznają społeczną role pracy. Jestem przekonana, że praca poznawana od najmłodszych lat kształtuje w dziecku wizerunek przyszłego „ ja”, co będę chciał robić, do czego będę dążyć. W szkołach zawodowych możliwe jest uzyskanie dyplomu o naszych kwalifikacjach zawodowych należy tylko zdać egzamin, który potwierdzi nasze umiejętności. W szkole średniej wiedza a także wychowanie przez prace musi realizować takie zadania jak: opanowanie wiedzy na temat pracy ludzkiej oraz zdolność do podejmowania pracy zgodnej z własnymi możliwościami. Szkoła policealna lub pomaturalna obejmująca kształcenie zawodowe w różnych cyklach ( od kilku miesięcy do lat 3) jednakże pozwala na końcowe zdobycie kwalifikacji zawodowych a także szkoły te w swoich założeniach mają szybkie reagowanie na potrzeby rynku pracy. Szkoły wyższe przygotowują fachowców, którzy w wyniku przemian w gospodarce, mają trudności w znalezieniu pracy, ponieważ bardzo często jest mylone przez nich pojecie kwalifikacji zawodowych z dyplomem ukończenia szkoły wyższej. Dwuletnia szeroko profilowana szkoła zawodowa za zadnie ma przygotowywać uczniów w taki sposób, aby można było ich profesje dostosowywać do zmieniającego się rynku pracy. Liceum profilowane to szkoła z różnymi profilami nauczania, a proponowane profile zawodowe tych szkół uzyskują wysoką rangę.
W całym procesie kształcenia zawodowego następuje coraz wyraźniej podział miedzy kształceniem teoretycznym i kształceniem praktycznym. W Polsce w prawdzie nie odwoływano się do określenia „ dual-system” to jednak ogniwo systemowe dzisiaj prawie nie istnieje w wyniku przechodzenia gospodarki narodowej na tory gospodarki rynkowej a przy tym szczerzącymi się procesami prywatyzacji i reprywatyzacji spowodowało, że szkoły zawodowe w małym stopniu mogą liczyć na oparcie od przedsiębiorstw państwowych, a także nie uzyskują jeszcze oparcia w spółkach i firmach prywatnych. Wiedzę potrzebną człowiekowi na stanowisku pracy powinna tworzyć teoria z praktyką, nauki praktyczne składają się z wiedzy przerastającej potrzeby każdego konkretnego stanowiska pracy. Powiązanie teorii z praktyka pozwala mówić najogólniej o kwalifikacjach jako zbiorze, umiejętności, które pozwalają rozwiązywać zagadnienia z jakiegoś obszaru działalności. Wg. Tomasza Tomaszewskiego „ Przez kwalifikacje rozumie się zarówno poziom wykształcenia zawodowego, jak i zdolności, takie jak inteligencja ogólna, właściwości psychofizjologiczne, związane z funkcjami organów zmysłowych i mięsni oraz zdolności specjalne, takie jak pamięć liczb, wyobraźnia przestrzenna, uwaga, zdolności techniczne i tym, podobne”
Mimo tego, że do tej pory to szkoła zawodowa pozwalała na zdobycie kwalifikacji zawodowych to jednak szkoła ta dziś traci na przygotowaniu praktycznym, ponieważ kształcenie w niej w głównej mierze nasycone jest teorią i nauczaniem czysto słownym nie popartym doświadczeniem, dowodami, konkretami w wyniku takiego nauczania maleją kwalifikacje zawodowe a także kompetencje przyszłych pracowników. Powodem takiego a nie innego nauczania mogą być malejące środki finansowe na oświatę w budżecie państwa.
W kształceniu zawodowym istotne są dwa cele:
• z punktu widzenia pojedynczych osób uzyskanie wykształcenia zgodnego z indywidualnymi możliwościami i zainteresowaniami oraz będącego skutkiem świadomego i racjonalnego wyboru,
• z punktu widzenia systemu społeczno-gospodarczego optymalne wykorzystanie potencjału wszystkich uczestników tego systemu.
Analizując powyższe założenia należałoby się zastanowić, co zrobić, aby móc je zrealizować? J. Szpakowska proponuje, aby stworzyć uczniom szkół system orientacji zawodowej, który pozwoli na dobry wybór kierunku kształcenia, jej zdaniem także wybór kierunku w wieku lat 15 jest zbyt wczesny, dlatego należałoby go opóźnić, zaproponowała również, aby system szybko reagował na potrzeby rynku pracy a także, aby wprowadzić szkolenia praktyczne i aby w szkolnictwie wyższym upowszechniało się studia zawodowe jako pierwszego stopnia.
Wychowanie i kształcenie, przedzawodowe, edukacja prozawodowa, oraz współcześnie rozumiana edukacja zawodowa to obszary, które mają swoje urzeczywistnienie w programie reformy systemu edukacyjnego Polsce od września 1999 roku. Kształcenie prozawodowe stanowi nową nazwę chodzi o działanie edukacyjne, zbliżające się do zawodów i pracy zawodowej jednak nie kończy się ono nadaniem kwalifikacji zawodowych. W okresie i procesie kształcenia młodzież poznaje ogólne właściwości pracy zawodowej, przygotowuje się do działalności określonej zawodem lub specjalnością, uzyskuje formalne kwalifikacje zawodowe. Kształcenie zawodowe według profesora Zygmunta Wiatrowskiego rozumiane jako przedzawodowe i prozawodowe stanowi istotną część programów od przedszkola do ukończenia szkoły dwunastoletniej i powinno odbywać się w następującej kolejności: szkoły najpierw powinny kształtować świadomość zawodową, następnie powinna pojawić się orientacja zawodowa, kolejnym krokiem jest wywiad i poszukiwania zawodu, zaś na końcu powyższych sekwencji pojawia się przygotowanie zawodowe.
Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej z 2004r. edukacja zawodowa nabrała nowego wymiaru gdzie chce się dojść do europejskiego wymiaru edukacji także edukacji zawodowej. Przestrzeń-czas-kultura to elementy, na które Rada Europy zwraca uwagę, zaś te elementy współzależą z trzema tradycyjnymi obszarami celów edukacyjnych wiedza-umiejętności-postawy. Z raportu Jacques’a Dolorsa dla UNESCO bardziej niż w edukacji ogólnej mają zastosowanie filary uczenia się:
• Uczyć się, aby wiedzieć to znaczy, aby zdobyć narzędzia rozumienia
• Uczyć się, aby działać, aby móc oddziaływać na swoje środowisko
• Uczyć się, aby żyć wspólnie, aby uczestniczyć i współpracować z innymi na wszystkich płaszczyznach działalności ludzkiej
• Uczyć się, aby być w tym być panem swojego losu, być zawsze i wszędzie sobą, być nade wszystko podmiotem.
Wspólnota Europejska ustaliła pięć poziomów kwalifikacji zawodowych:
• Poziom 1- jest to kształcenie obowiązkowe, które pozwala na wprowadzenie do zawodu i umożliwia wykonywanie prostych prac.
• Poziom 2- to kształcenie obowiązkowe i edukacji zawodowa, która pozwala na samodzielne wykonywanie prac jednak z ograniczeniem stosowanych technik.
• Poziom 3 – kształcenie zawodowe lub edukacja zawodowa na poziomie średnim wchodzą tu także przeszkolenia techniczne i zawodowe. Czynności zawodowe pozwalają na samodzielne wykonywanie prac a także na kierowanie pracą i pracownikami.
• Poziom 4 – edukacji na poziomie średnim ogólnym lub zawodowym i ponad średnim. Umiejętności zawodowe są tu na poziomie wyższym pozwalają na samodzielne wykonywanie pracy na stanowiskach kierowniczych.
• Poziom 5 - edukacja na poziome średnim i wyższym pozwala na zdobycie czterech szczebli zawodowych: kwalifikacji ponadzawodowych, ogólnozawodwych, podstawowych zawodowych oraz specjalistycznych.
Jestem tego samego zdanie, co profesor, Wiatrowski, „ że tak określone kwalifikacje zawodowe można i trzeba kształtować w odpowiednich typach i poziomach szkól zawodowych a w szczególnych przypadkach szukać innych rozwiązaniach edukacyjnych”. Kwalifikacje na poziomie I można uzyskać w drodze przyuczenia zawodowego np. kursy, kwalifikacje na poziome II są możliwe w pogimnazjalnej szkole zawodowej, poziom III powala osiągnąć średnia szkoła zawodowa, a także policealne szkoły zawodowe, kwalifikacje na poziomie IV mogą kształtować i nadawać szkoły wyższe zawodowe licencjackie lub inżynierskie, zaś kwalifikacje na poziomie V wiążą się z akademickimi szkołami wyższymi – magisterskimi lub równoważnymi. Absolwenci tak złożonego systemu edukacyjnego mogą legitymować się odpowiednimi kwalifikacjami, mogą wzbogacać swoją osobowości, cechy zawodowe a także rozwijać w sobie zdolność do samozatrudnienia. Wielkość form działań technicznych jest podstawą wysokich wyników edukacji zawodowej, stwarza możliwość zmiany pracy a także zawodu.
Reasumując moje rozważania a temat miejsca edukacji zawodowej w nowym systemie edukacyjnym pozwolę sobie wysnuć następujące wnioski. W mojej opinii edukacja europejskiego wymiaru jest w stanie kształcić i nadawać kwalifikacje zawodowe przyszłym pracownikom, ponieważ jak powyżej napisałam posiada szczeble kształcenia i filary uczenia się. Natomiast nasz system edukacyjny mimo tego, że kładzie nacisk na praktykę powiązana z teorią i staje się „dual - systemem” to i tak nie stwarza takich warunków jak zaproponowany system europejski. W moim odczuciu gdyby szkoły już od najniższego szczebla kształcenia się więcej uwagi poświęciły w swoich programach nauczania na praktykę zawodową to pewnie kwalifikacje zawodowe tych uczniów były by wyższe niż to przedstawia się obecnie. Jestem przekonana o tym, że wiedza teoretyczna staje się wiedzą stawianą na równi z wiedzą praktyczną, ponieważ tylko tak ujęte kwalifikacje pozwalają mówić o umiejętnościach pracowniczych potencjalnego pracownika.



Bibliografia


1. Zygmunt Wiatrowski Pedagogiki Pracy, Bydgoszcz 2005 wydanie 4 zmienione
2. Waldemar Furmanek, Podstawy Edukacji Zawodowej, Rzeszów 2000,
3. Tadeusz W. Nowacki, Zawodoznawstwo, Radom 1999