Sposób kształtowania się komunistycznego systemu władzy w krajach Europy Środkowej i Południowej po II wojnie światowej
- inkorporacja (Litwa, Łotwa, Estonia) – ponowne wkroczenie Armii czerwonej na terytorium danego państwa umożliwiało przywrócenie komunizmu, który wprowadzony został po raz pierwszy w 1940 r.: kraje te zostają ponownie włączone do ZSRR jako socjalistyczne republiki
- eksport rewolucji – przeprowadzenie w atmosferze terroru i strachu sfałszowanych wyborów (umożliwiała to przebywająca na terenie danego kraju Armia Czerwona; w wyniku wyborów władzę obejmowali komuniści (Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia, Węgry)
- lokalna rewolucja komunistyczna – władzę zdobywała partyzantka komunistyczna, która podejmując walkę zbrojną z okupantem w czasie II wojny światowej umocniła własną pozycję; po objęciu władzy przeprowadzano radykalne reformy polityczne i społeczne (Jugosławia – Josip Broz-Tito, Albania – Erwer Hodza)
Kominform (Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych – IX 1947 r, Szklarska Poręba)
- ingerencja Stalina w życie polityczne partii komunistycznych
- bezkrytyczne narzucanie doświadczeń radzieckich we wszystkich krajach socjalistycznych (np.: przymusowej kolektywizacji)
- poddanie państw socjalistycznych ścisłej kontroli ZSRR
- narzucanie celów działań i ich realizacji rządom komunistycznym przez Stalina
- usuwanie z władz partii i rządu jakichkolwiek przejawów opozycji wobec narzuconej przez ZSRR (1948-49: Węgry, Bułgaria, Czechosłowacja)
Plan Marshalla
Okoliczności powstania
- konieczność odbudowy gospodarczej Europy (łącznie z Niemcami) – chaos gospodarczy i nędza, powstałych w wyniku wojny światowej
- odbudowa gospodarcza Europy jedną z dróg obrony przed komunizmem
- warunkiem uzyskania pomocy jest nieobecność komunistów w rządzie
- koszty pomocy określają państwa zainteresowane
- okres realizacji: 1948-51 (koszt 15,5 mld. $)
- ZSRR odrzucił plan Marshalla i zmusił do takiego samego postępowania państwa będące jego wpływem (obawa przed utratą wpływów w tych krajach)
Skutki:
- rekonstrukcja gospodarki kapitalistycznej w Europie Zach.
- ożywienie gospodarki w następstwie eksportu amerykańskiego kapitału
- zniwelowanie gospodarczych i ekonomicznych następstw wojny
- podniesienie stopy życiowej społeczeństwa
- plan sprzyjał procesom integracji zachodnioeuropejskiej, głownie militarnej
- usunięcie komunistów z rządów francuskiego i włoskiego
Postanowienia konferencji poczdamskiej w sprawie Niemiec
- utworzenie Sojuszniczej rady Kontroli Niemiec
- demilitaryzacja(faktycznie brak rozbrojenia – po 1955r ponownie militaryzacja)
- denazyfikacja (likwidacja przejawów ideologii nazistowskiej – osiągnięta – proces norymberski, trybunały denazyfikacyjne)
- demonopolizacja (w zachodniej strefie realizowana, we wschodniej nie)
- demokratyzacja życia politycznego (osiągnięta w RFN dzięki utworzeniu i sprawnemu funkcjonowaniu demokratycznych organów władzy oraz wprowadzenie pluralizmu, w NRD brak faktycznej demokratyzacji z powodu rozwoju komunistycznego systemu władzy)
- potwierdzenie istniejącego podziału na strefy okupacyjne (mimo ich przejściowego z założenia charakteru, podział ten utrwalił się w powojennej Europie)
Dekolonizacja
ISTOTA
- dążenie państw kolonialnych do samostanowienia i pełnej niezależności od potęg kolonialnych
- państwa zachodnie utrzymywały kolonie tam, gdzie było to możliwe (potrzeby powojennej odbudowy) a przyznawały niepodległość przez kolonie (nierzadko wiązało się to interwencjami zbrojnymi)
PRZYCZYNY
- potrzeba głębokich przemian społecznych i gospodarczych
- eksploatacja kolonii na potrzeby potęg kolonialnych w czasie wojny (potencjał gospodarczy, ludnościowy)
- upowszechnienie zasady równości państw po II wojnie światowej
- chęć uniezależnienia się państw kolonialnych
Wojna koreańska
PRZYCZYNY
- ekspansja komunistyczna w Azji i próby jej przeciwdziałania przez państwa zachodnie
- brak równowagi militarnej Płw. Koreańskiego po wycofaniu wojsk radzieckich i amerykańskich
- interwencja KRL-D zapoczątkowała „wojnę gorącą”
ZAGROŻENIE
- zaangażowanie w konflikt koreański potęg światowych (Chiny, USA, ZSRR) automatycznie zaostrzyło stosunki między całymi blokami zachodnim i wschodnim
- dalsze nasilenie działań zbrojnych groziło wybuchem wojny, tym razem atomowej
Układ Warszawski
- utworzenie sojuszu wojskowego bloku komunistycznego w reakcji na militarną integrację Zachodu (bezpośrednią przyczyną powstania Układu Warszawskiego było wstąpienie RFN do NATO – 1.05.1955r)
- wspólna „samoobrona” i „wzajemna pomoc” w wypadku napaści na któreś z państw członkowskich
- środek nacisku i szantażu politycznego także na pozostałe państwa bloku komunistycznego (z czasem zastąpił Kominform jako nowa forma dominacji ZSRR w bloku)
Represyjność władzy jako w państwach demokracji ludowej
- delegalizacja wszelkiej opozycji w stosunku do władz komunistycznych
brutalny terror, aresztowania i likwidacja przejawów działalności opozycyjnej (w tym Kościoła)
- cenzura i sprawdzanie wszelkich informacji i publikacji pod względem politycznej „poprawności”
- fałszerstwa wyborcze i posługiwanie się aparatem przymusu w celu kształtowania poglądów politycznych społeczeństwa
- reglamentacja i ścisły nadzór aparatu bezpieczeństwa nad wyjeżdżającymi do krajów komunistycznych, powszechna indoktrynacja
- procesy przeciwników politycznych oparte na groźbach, zastraszeniach, fałszywych świadectwach
Sposób kształtowania się komunistycznego systemu władzy w krajach Europy Środkowej i Południowej po II wojnie światowej:
- inkorporacja (Litwa, Łotwa, Estonia) – ponowne wkroczenie Armii czerwonej na terytorium danego państwa umożliwiało przywrócenie komunizmu, który wprowadzony został po raz pierwszy w 1940 r.: kraje te zostają ponownie włączone do ZSRR jako socjalistyczne republiki
- eksport rewolucji – przeprowadzenie w atmosferze terroru i strachu sfałszowanych wyborów (umożliwiała to przebywająca na terenie danego kraju Armia Czerwona; w wyniku wyborów władzę obejmowali komuniści (Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia, Węgry)
- lokalna rewolucja komunistyczna – władzę zdobywała partyzantka komunistyczna, która podejmując walkę zbrojną z okupantem w czasie II wojny światowej umocniła własną pozycję; po objęciu władzy przeprowadzano radykalne reformy polityczne i społeczne (Jugosławia – Josip Broz-Tito, Albania – Erwer Hodza)