Edukacja w Unii Europejskiej

EDUKACJA W UNII EUROPEJSKIEJ
– RÓŻNE SYSTEMY, WSPÓLNE CELE


PEDAGOGIKA PORÓWNAWCZA I INTEGRACJA EUROPEJSKA
WYKŁADY
POLITYKA EDUKACYJNA UNII EUROPEJSKIEJ

System oświatowy każdego z państw członkowskich powstawał przez wieki. Dostosowano go do określonych warunków ekonomicznych, społecznych, ustrojowych oraz kulturalnych. Unia Europejska nie wytworzyła wspólnej polityki edukacyjnej w znaczeniu, w jakim mówimy na przykład o Wspólnej Polityce Rolnej.
Unia Europejska nie ingeruje w systemy edukacyjne państw członkowskich, pozostawia odpowiedzialność państwom członkowskim za systemy kształcenia i treść nauczania. Respektuje tą odpowiedzialność, a jej zadaniem jest wspie-ranie współpracy między państwami. Współpraca państw członkowskich przyczynia się do rozwoju edukacji jakościo-wej.
Politykę Unii Europejskiej w zakresie spraw młodzieży, edukacji i kształcenia zawodowego reguluje Traktat z Maastricht w art. 1 26,1 27,308. Wymienione artykuły Traktatu odnoszą się do popierania przez Wspólnoty Euro-pejskie współpracy w dziedzinie edukacji, wspierania działań państw z zakresu organizacji systemów kształcenia, przy uwzględnianiu ich różnorodności kulturowej i językowej. Według postanowień Traktatu z Maastricht działania Unii Europejskiej mają na celu:
 obecność idei europejskiej w edukacji młodzieży,
 rozwój i wspieranie nauczania, europejskiego wymiaru edukacji
 wspieranie nauczania i upowszechnianie języków państw członkowskich,
 popieranie wymiany studentów i nauczycieli (wymian międzyuczelnianych),
 uznawanie na uczelniach dyplomów i okresów studiów,
 rozwój współpracy między ośrodkami kształcenia i wymianę doświadczeń ,
 rozwój kształcenia ustawicznego.
Działania wspierające współpracę państw europejskich w zakresie polityki oświatowej są podejmowane również przez Radę Europy oraz UNESCO, Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury.
W punkcie 3 art.1 26 Traktatu z Maastricht umieszczono zapis o wzajemnej współpracy państw członkowskich UE z krajami trzecimi oraz z właściwymi organizacjami międzynarodowymi, zajmującymi się oświatą, w szczególności z Radą Europy. Art. 1 27 Traktatu dotyczy wspierania i realizowania polityki kształcenia zawodowego, a także współ-pracy z krajami trzecimi w tym zakresie.

EUROPEJSKI OBSZAR SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

Unia Europejska kładzie duży nacisk na współpracę szkół wyższych i europejskiego środowiska naukowego. Do końca 2010 roku w Europie ma powstać Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego w celu:
 wprowadzania przejrzystych i porównywalnych systemów stopni oraz wdrożenia Suplementu
 do Dyplomu,
 przyjęcia systemu kształcenia opartego na dwóch głównych poziomach: licencjackim i magisterskim,
 powszechnego stosowania Europejskiego Systemu Punktów Kredytowych,
 promocji europejskiego wymiaru szkolnictwa wyższego, współpracy europejskiej w zakresie zwiększania po-ziomu jakości szkolnictwa wyższego, mobilności studentów, nauczycieli akademickich, naukowców oraz per-sonelu administracyjnego.
W 2006 roku Komisja Europejska zapowiada dalekosiężne zmiany i utworzenie zintegrowanego programu kształcenia ustawicznego, który obejmowałby cztery komponenty: Comenius, Erasmus, Grundtvig oraz Leonardo da Vinci.

KWESTIE UZNAWANIA DYPLOMÓW

Zróżnicowanie systemów kształcenia w państwach UE stało się poważną przeszkodą w realizacji wzajemnego uznawania dyplomów przez państwa Piętnastki, a co za tym idzie, możliwości podjęcia pracy w innym państwie człon-kowskim (zasada swobodnego przepływu pracowników).
Należy odróżnić kwestie uznawania dyplomów w celach kontynuacji nauki od uznania kwalifikacji zawodowych, dając prawo do wykonywania zawodu w dowolnym państwie należącym do Wspólnot. W pierwszym przypadku dyplomy są uznawane miedzy państwami Unii Europejskiej w zasadzie bez większych problemów. Drugą kwestie regulują dyrek-tywy ogólne Komisji Europejskiej.
W połowie lat osiemdziesiątych państwa członkowskie Wspólnot rozpoczęły prace nad jednolitym systemem uznawa-nia kwalifikacji zawodowych. System ten opiera się na określeniu wspólnych zasad, jakim muszą odpowiadać systemy kształcenia w państwach członkowskich. Od ich spełnienia zależy wzajemne uznanie dyplomów i świadectw zawodo-wych.

EUROPEJSKI SYSTEM TRANSFERU PUNKTÓW

Uznanie dyplomów i okresów studiów przez uczelnie partnerskie jest wstępnym warunkiem do tworzenia otwartego europejskiego systemu edukacyjnego, w którym studenci i wykładowcy akademiccy mogliby poruszać się bez żadnych ograniczeń. W celu realizacji tej idei stworzono Europejski System Transferu Punktów (ECTS: the European Credit Transfer System).
ECTS jest programem stworzonym w ramach programu ERASMUS w celu promowania międzyuczelnianego uznawania studiów zagranicznych. Elementy systemu ECTS zostały zbadane w projekcie próbnym, w którym uczestniczyło 145 uniwersytetów europejskich ze wszystkich krajów członkowskich UE oraz państw EFTA.

System ECTS ma trzy podstawowe elementy:
 informacje (o programach nauczania i osiągnięciach studentów),
 umowy (pomiędzy instytucjami a studentami),
 wykorzystanie kredytów ECTS (odzwierciedlających wkład pracy włożony przez studentów w zaliczenie po-szczególnych zajęć ).
System ECTS ma umożliwić stworzenie europejskiego systemu akademickiego poprzez:
 jasność w uzyskaniu informacji (Transparency),
 prawo studentów do zmieniania miejsca pobytu (Mobility),
 uznawalność studiów (Academic Recognition)

Punkty ECTS są liczbami o odpowiedniej wartości, odpowiadającymi wkładowi pracy, którą winien wykonać student, aby otrzymać zaliczenie poszczególnych przedmiotów. Każda wartość to ilość pracy koniecznej do zaliczenia poje-dynczego przedmiotu, w stosunku do całkowitej ilości pracy wymaganej do zaliczenia pełnego roku studiów na wy-dziale. Pod uwagę brane są wszelkie formy nauki: wykłady, ćwiczenia, zajęcia laboratoryjne, seminaria, prace seme-stralne, a także egzaminy oraz inne metody oceny.
System punktowy to rodzaj wspólnej „waluty" akademickiej podobnej do waluty EURO. Za pracę w jednym kraju otrzymuje się wynagrodzenie w euro, pracę studenta na uczelni mierzy się punktami w systemie ECTS. W ra-mach tego systemu rok akademicki odpowiada 60 punktom, semestr - 30, trymestr - 20 punktom. Punkty są miarą pracy, jaką należy włożyć w studiowanie. Oceną pracy są nadal stopnie. Wartość punktowa przedmiotu nie świadczy o jego randze. Na przykład zajęcia laboratoryjne mogą być wyżej punktowane niż wykłady czy zwykłe ćwiczenia, ponieważ jako kryterium przyjmuje się wkład pracy studenta. ECTS pozwala w sposób prosty i przejrzysty określić zasady odbywania studiów za granicą i wymagania konieczne do ich zaliczenia. System daje możliwość porównania programów nauczania, a także ułatwia formalny transfer osiągnięć studenta w nauce z jednej instytucji do drugiej.

Korzyści z systemu ECTS dla studenta:
 możliwość racjonalnego planowania studiów,
 dostęp do oferty edukacyjnej innych szkół,
 szansę na studia poza macierzystą uczelnią,
 klarowność zasad studiowania,
 gwarancja uznawalności studiów.
Korzyści dla uczelni:
 nowe formy współpracy z innymi ośrodkami edukacyjnymi.

W przypadku Polski uznanie wykształcenia uzyskanego za granicą regulowane jest na podstawie dwustronnych i wie-lostronnych umów międzynarodowych. Z państwami Unii Europejskiej mamy podpisane tylko dwie dwustronne umowy o uznawaniu dyplomów. Są to:
 umowa o wzajemnym uznawaniu dyplomów Austria - Polska (23 stycznia 1 995),
 umowa o uznawaniu dyplomów Polska - Niemcy (23 lipca 1 997).
Obecnie negocjowana jest umowa z Francją.
Wielostronne umowy dotyczące uznawania wykształcenia zawarte przez Polskę to konwencja UNESCO z 1979 roku oraz szereg konwencji europejskich, do których nasz kraj przystąpił w 1 994 roku. 11 kwietnia 1997 roku państwa członkowskie Rady Europy pod egidą UNESCO podpisały konwencję w sprawie uznawania dyplomów. Nie oznacza to automatycznego uznawania dyplomów, ale znacznie upraszcza tę procedurę.

STUDIA EUROPEJSKIE

Idea powstania studiów europejskich zrodziła się w Europie Zachodniej w latach pięć dziesiątych. Powstanie Wspólnot Europejskich oraz związanych z ich działaniem szeregu instytucji spowodowało wzrost zapotrzebowania na fachowo przygotowane kadry administracji międzynarodowej.
Początkowo kierunki europejskie uruchomione zostały na studiach podyplomowych. Z czasem zaczęły powstawać na uczelniach europejskich wydziały integracji europejskiej, a nawet całe szkoły wyższe o tym profilu (przykładem jest utworzony w 1 950 roku College d'Europe w Brugii).
Studia europejskie obejmują przede wszystkim zagadnienia związane z historią, geopolityką, prawem mię-dzynarodowym, zagadnieniami społecznymi oraz ekonomią. Przed absolwentami kierunków politologicznych otwierają się szanse pracy w dyplomacji oraz w strukturach administracji państwowej biorącej udział w procesie zbliżania naszego kraju do członkostwa w UE. Inne możliwości to m in. praca w firmach konsultingowych z zakresu prawa Unii Europejskiej, ośrodkach informacji europejskiej oraz we wszystkich przedsiębiorstwach, które dostrzegają ko-nieczność w zbliżaniu do standardów unijnych.
Polskie firmy i urzędy będą potrzebować coraz więcej specjalistów z dziedziny prawa europejskiego. Niezbędni okażą się doradcy w zakresie ceł i podatków, norm i certyfikatów czy funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, które staną się niebawem elementem naszej rzeczywistości.

KLUBY EUROPEJSKIE

Z uwagi na duże zainteresowanie problematyką europejską wśród młodych ludzi zaistniała potrzeba stwo-rzenia systemu informacji europejskiej, edukacji w tym zakresie oraz możliwości współpracy młodych ludzi.
Jednym z pomysłów był portugalski projekt programu pod nazwą „Europejski Wymiar w Edukacji". Program ten po-wstał z inicjatywy pani Margaridy Belard w Portugalskiej Komisji Europejskiego Ośrodka Edukacji. Wprowadzono go z pomocą Ministerstwa Edukacji.

Głównymi celami programu są:
 propagowanie „świadomości europejskiej",
 koordynacja działań zainteresowanych organizacji rządowych i pozarządowych,
 stworzenie w Portugalii możliwości rozwoju szkolnictwa europejskiego,
 przygotowanie młodzieży dożycia w nowej, zintegrowanej Europie.

Program portugalski skierowany jest do grup w różnym wieku, również do najmłodszych obywateli Europy, a także do nauczycieli i wychowawców. Współpraca powinna opierać się na:
 kształceniu nauczycieli i wykładowców,
 organizowaniu wspólnych działań uczniów i nauczycieli,
 opracowywaniu odpowiednich materiałów szkoleniowych.

Dla sprawnego przeprowadzenia „programu portugalskiego" powstała idea stworzenia klubów działających w szkołach, gdzie zainteresowani uczniowie mogliby spotykać się i dyskutować na interesujące ich tematy. Kluby Euro-pejskie tworzy się na zasadzie swobodnego stowarzyszenia uczniów i nauczycieli, którzy działają w tych szkołach, gdzie organizowane są spotkania. Działalność takich klubów obejmuje między innymi prace badawcze, zbieranie in-formacji i materiałów naukowych, tworzenie materiałów szkoleniowych.
Idea tworzenia Klubów Europejskich została przyjęta w całej Europie, również w Polsce. Członkostwo w takich klubach ma charakter dobrowolny. Każdy z klubów powinien określić własne zasady działalności, nie będące w sprzeczności z celami podstawowymi. Ponadto każdy z klubów powinien mieć swój symbol oraz motto.
Kluby Europejskie powinny być miejscem spotkań młodzieży, pewnego rodzaju kółkami zainteresowań. Udział w nich ma się wiązać nie tylko ze zdobywaniem wiedzy, ale też z możliwościami poznania świata, nawiązania interesujących kontaktów, a także zdobycia ciekawych doświadczeń.


EDUKACJA EUROPEJSKA W SZKOŁACH

Elementy edukacji europejskiej wprowadzone zostały do programów nauczania na wszystkich etapach kształcenia. Została opracowana specjalna ścieżka edukacyjna, tzw. „edukacja europejska". Realizowane są progra-my, dzięki którym m.in. stworzono edukacyjny pakiet multimedialny dla nauczycieli i uczniów. W ramach realizacji Programu Informowania Społeczeństwa (PIS) planowane jest uaktualnienie pakietu edukacyjnego Europa na co dzień opracowanego przy współpracy Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w ramach programu PHARE - SIERRA - PEIE.
Pakiet multimedialny Europa na co dzień zawiera m.in. scenariusze lekcji o tematyce europejskiej, wykłady na temat wiedzy o UE oraz przykłady realizacji projektów proeuropejskich. Nauczyciele prowadzący kluby europejskie, reali-zujący innowacyjne projekty nauczania, wprowadzający do programu nauczania ścieżkę europejską mogą korzystać z Medioteki Edukacyjnej CODN.
W ramach polityki oświatowej Unii Europejskiej funkcjonuje wiele programów wspierających rozwój edukacji (np. SOKRATES, MŁODZIEŻ, LEONARDO DA VINCI).

Jako państwo stowarzyszone z Unią Europejską braliśmy wprawdzie udział we wszystkich programach edukacyj-nych i w niektórych inicjatywach, ale przystąpienie do Unii Europejskiej spowodowało, że nasza aktywność wzrosła i będzie wzrastała nadal. W porównaniu z poprzednim rokiem szkolnym w 2004/2005 r. wzrósł o 65% udział polskich szkół w Programie Sokrates - Comenius i zwiększyła się do ok. 9 tys. (z 6 278) liczba studentów wyjeżdżających na studia za granicą w ramach Programu Sokrates- Erasmus (wzrosła też średnia kwota stypendium – o około 90%), a w Programie Leonardo da Vinci zwiększyła się liczba wyjazdów na staże zawodowe do ok. 4 600 osób (w roku 2003 r. było to 1 915 osób). Jesteśmy także bardziej aktywni w budowaniu Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego.

WYBRANE EDUKACYJNE PROGRAMY I INICJATYWY UE

Europy wiedzy, Europy bez granic i barier nie można tworzyć bez odpowiednich narzędzi jakimi są wspólno-towe programy i inicjatywy, które przyczyniać się mają do realizacji celu priorytetowego Unii zapisanego w Strate-gii Lizbońskiej, by do końca 2010 roku stać się najbardziej konkurencyjną, opartą na wiedzy gospodarką świata.

SOCRATES II jest największym programem Unii Europejskiej w dziedzinie edukacji ogólnej. Program składa się z następujących komponentów:
 Erasmus – podnoszenie poziomu kształcenia i wzmacnianie jego europejskiego wymiaru w szkołach wyższych,
 Comenius - poprawa jakości kształcenia i wzmocnienie europejskiego wymiaru edukacji szkolnej,
 Lingua - nauczanie i uczeniesię języków obcych,
 Minerva - kształcenie otwarte i na odległość oraz zastosowanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w edukacji, EURYDICE – Europejska Sieć Informacji o Edukacji,
 Grundtvig – edukacja dorosłych
 Arion – wizyty studyjne dla kadry zarządzającej oświatą.

Kraje uprawnione do udziału w programie SOCRATES - Erasmus:
Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Lichtenstein, Luksemburg, Litwa, Łotwa, Malta, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Turcja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.
W Polsce prawo uczestnictwa w programie Erasmus mają państwowe i prywatne szkoły wyższe wpisane do rejestru Ministerstwa Edukacji Narodowej, kształcące studentów na poziomie licencjackim, inżynierskim, magister-skim, doktoranckim.
Uczelnie uczestniczące w Erasmusie realizować mogą następujące działania:
 wymianę studentów - umożliwianie własnym studentom wyjazdów do partnerskich uczelni w krajach europej-skich i przyjmowanie studentów z tych uczelni w celu zrealizowania przez nich uzgodnionego programu stu-diów trwającego od 3 miesięcy do 1 roku akademickiego;
 wymianę nauczycieli akademickich - umożliwianie wykładowcom wyjazdów do partnerskich uczelni w krajach Europy i przyjmowanie wykładowców z tych uczelni w celu prowadzenia przez nich zajęć dydaktycznych;
 organizację wymiany studentów i nauczycieli akademickich, np. promocję wymiany, przygotowanie (np. orga-nizacyjne, językowe) wyjeżdżających studentów i wykładowców, opiekę nad studentami przyjeżdżającymi z zagranicy;
 wprowadzanie Europejskiego Systemu Transferu Punktów (ECTS) ułatwiającego zaliczenie okresu studiów odbytego w uczelni partnerskiej;
 opracowywanie nowych programów nauczania przy współudziale partnerskich uczelni z krajów Europy w ra-mach projektów wielostronnych;
 organizację kursów intensywnych - cyklu zajęć dydaktycznych opracowanych i prowadzonych przez między-narodową grupę wykładowców dla międzynarodowej grupy studentów;
 udział w Sieciach tematycznych Erasmusa.

LEONARDO DA VINCI II przyczynia się do rozwoju kształcenia i szkolenia zawodowego na wszystkich pozio-mach w poszczególnych krajach, jak też do współpracy między państwami w tym zakresie. Celem programu jest do-stosowanie systemu kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy w zjednoczonej Europie oraz poprawa sytuacji na rynku pracy w poszczególnych krajach. Dla państw członkowskich UE oznacza to m.in. wzmocnienie jej konkuren-cyjności w przemyśle w stosunku do innych regionów świata, rozwój społeczeństwa informacyjnego, wzmacnianie związków społecznych i ekonomicznych.

W obecnej edycji program koncentruje się przede wszystkim na osiąganiu trzech celów:
 doskonaleniu systemów wstępnego kształcenia i szkolenia zawodowego na każdym poziomie, umożliwiającego dostosowanie i przekwalifikowanie zgodnie z wymogami rynku pracy;
 poprawie jakości i dostępności ustawicznego kształcenia i szkolenia zawodowego umożliwiającego zdobywa-nie umiejętności oraz kwalifikacji przez całe życie;
 promowaniu i poszerzaniu wpływu kształcenia zawodowego na procesy innowacyjne wzmacniające rozwój kon-kurencyjności i kształtujące przedsiębiorczość w celu zwiększenia szans zatrudnienia.

W ramach "Leonardo da Vinci" instytucja czy organizacja szuka zagranicznych partnerów, którzy będą zaintereso-wani podjęciem współpracy, a następnie zgłasza swój pomysł na konkurs projektów. Jeśli projekt zostanie zatwier-dzony - otrzymuje dotację. Projekty oceniają eksperci krajowi i unijni. Wysokość dotacji dla wykonawców projek-tów uzależniona jest od typu projektu i warunków kontraktu zawartego z Krajową Agencją Programu lub Komisją Europejską.
Obecnie program jest dostępny dla państw członkowskich Unii Europejskiej i krajów EFTA (Norwegia, Is-landia, Liechtenstein), krajów stowarzyszonych z Unią Europejską z Europy Środkowo - Wschodniej oraz Cypru, Malty i Turcji. Szwajcaria uczestniczy w programie jako tzw. „cichy partner” wykorzystując do udziału własne fun-dusze.
Program jest adresowany do instytucji publicznych oraz prywatnych zaangażowanych w kształcenie i szkole-nie zawodowe, są to zwłaszcza:
 placówki szkolenia zawodowego, centra kształcenia i instytucje szkoleniowe na wszystkich pozio-mach, w tym szkoły wyższe;
 ośrodki i instytuty badawcze;
 przedsiębiorstwa, zwłaszcza małe i średnie (MŚP) i przemysł rzemieślniczy lub sektor publiczny lub prywatny, w tym instytucje zaangażowane w szkolenie zawodowe;
 organizacje zawodowe, w tym izby przemysłu i handlu itp.;
 organizacje partnerów społecznych;
 organy i organizacje samorządów lokalnych i regionalnych;
 organizacje non-profit, organizacje wolontariuszy, organizacje pozarządowe.
 osoby indywidualne nie mogą składać projektów samodzielnie.

W ramach programu wspierane są następujące typy projektów:
 projekty wymian i staży - koncentrują się przede wszystkim na organizowaniu szkoleń służących doskona-leniu zawodowemu; głównym założeniem projektów tego typu jest połączenie teorii z praktyką, a co za tym idzie wzmocnienie więzi między światem edukacji i pracy,
 projekty pilotażowe - celem ich jest podniesienie jakości kształcenia i szkolenia zawodowego oraz doradz-twa zawodowego; promowane jest głównie tworzenie produktów edukacyjnych wprowadzających innowacyjne metody nauczania z wykorzystaniem nowoczesnych technologii; szczególne wsparcie przewiduje się dla pro-jektów, których celem jest poprawa jakości systemów kształcenia i szkolenia zawodowego, przeciwdziałanie dyskryminacji, zwiększanie świadomości różnic międzykulturowych oraz projektów uwzględniających po-trzeby szkoleniowe osób i pracowników przemieszczających się z kraju do kraju,
 projekty językowe - celem jest promowanie znajomości języków obcych oraz znajomości kultur krajów eu-ropejskich; obejmują one zarówno rozwój metodyki nauczania (w tym także innowacyjne projekty dydak-tyczne dostosowane do potrzeb różnych branż) i oceniania postępów w nabywaniu kompetencji językowych jak i procedury badania potrzeb językowych,
 międzynarodowe sieci instytucji - realizują trzy zadania:
1. gromadzenie wiedzy w określonym obszarze szkolenia zawodowego na poziomie regionalnym lub branżowym;
2. określenie tendencji i wymagań oraz zwiększenie korzyści z podejmowanych inicjatyw w zakresie szkolenia zawodowego;
3. upowszechnianie wyników prac podejmowanych przez międzynarodowe sieci instytucji w celu promo-wania innowacyjności oraz współpracy międzynarodowej,
 badania i analizy - obejmują tworzenie i aktualizację zbiorów, opracowań badawczych i analiz dotyczących zagadnień kształcenia i szkolenia zawodowego; ich efektem staną się opracowania pokazujące procesy zmian zachodzących w krajowych systemach kształcenia i szkolenia zawodowego.

EUROPASZPORT (Europass) ma uporządkować informacje o kwalifikacjach obywateli Unii Europejskiej. W skład tej inicjatywy wchodzi obecnie 5 dokumentów: EuroCV, Europaszport Językowy, Europaszport Mobilności, Uzupeł-nienie Dyplomu Europaszportu, Uzupełnienie Świadectwa Europaszportu.
Europass – jednolite ramy wspólnotowe dla przejrzystości kwalifikacji i kompetencji - to portfolio umożliwiające obywatelom Unii Europejskiej lepsze dokumentowanie i prezentowanie swoich kwalifikacji i kompetencji na obszarze całej Europy. Korzystanie z Europass otwarte jest również dla państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie będących członkami Wspólnoty – tj. Islandii, Liechtensteinu i Norwegii (zgodnie z warunkami określonymi w Porozu-mieniu EOG) oraz dla krajów kandydujących do przystąpienia do UE zgodnie z ich odpowiednimi Układami Europej-skimi.
Europass może być wykorzystany:
 do przygotowania kompletnego portfolio dokumentów związanych z karierą zawodową,
 w celu udokumentowania kwalifikacji zdobytych w różnej formie (kształcenie formalne, szkole-nia, staże i praktyki zagraniczne),
 do samooceny i prezentacji kompetencji językowych,
 przy poszukiwaniu pracy w kraju i za granicą,
 przy wyjeździe na staż lub praktykę,
 w przypadku kontynuacji nauki za granicą,
 przy przekwalifikowaniu się.

MŁODZIEŻ jest największym wspólnotowym programem wspierającym edukację nieformalną skierowanym do mło-dzieży w wieku 15-25 lat oraz pracowników młodzieżowych. Cele Programu to przezwyciężanie uprzedzeń i stereo-typów zakorzenionych w mentalności i kulturze młodych ludzi, przygotowywanie młodzieży do aktywnego uczestnic-twa w życiu społecznym państw europejskich, rozwijanie osobowości młodych ludzi oraz zwiększanie udziału w życiu społecznym młodzieży z mniejszymi szansami.
W ramach Programu młodzi ludzie przygotowują, realizują własne projekty. Program składa się z pięciu czę-ści zwanych Akcjami:
 Akcja 1 - Wymiana Młodzieży
 Akcja 2 - Wolontariat Europejski - polscy wolontariusze wyjeżdżają do innych krajów europej-skich, a wolontariusze z Europy przyjeżdżają do organizacji polskich, by przez kilka miesięcy praco-wać społecznie w polskich organizacjach i instytucjach
 Akcja 3 - Inicjatywy Młodzieżowe - składa się z trzech niezależnych części:
1. Inicjatyw Grupowych – kilkumiesięcznych przedsięwzięć młodzieży o charakterze lokalnym
2. Współpracy w Sieci - działań realizowanych lokalnie przez grupy młodzieży z minimum dwóch krajów uczestniczących w Programie MŁODZIEŻ
3. Kapitału Przyszłości projektów realizowanych przez byłych wolontariuszy Wolontariatu Europej-skiego
 Akcja 4 - Wspólne Działania - akcja ma na celu połączenie inicjatyw edukacyjnych w ramach Pro-gramów SOKRATES (edukacja szkolna), LEONARDO DA VINCI (szkolenie zawodowe) oraz Progra-mu MŁODZIEŻ (edukacja pozaszkolna),
 Akcja 5 - Działania Wspierające - to różnorodne formy podnoszenia kwalifikacji osób pracujących z młodzieżą, a w szczególności tych realizujących projekty w ramach Programu MŁODZIEŻ

TEMPUS III wspiera współpracę transeuropejską w dziedzinie szkolnictwa wyższego poprzez współpracę między-uczelnianą, działania strukturalne i uzupełniające oraz stypendia indywidualne.
Celem programu TEMPUS III jest wspieranie procesu zmian i reform w krajach partnerskich (będących benefi-cjentami programu) poprzez pomoc w realizacji różnorodnych przedsięwzięć w sferze szkolnictwa wyższego (wielo-stronne projekty międzynarodowe, mobilność).

Przykłady działań realizowanych w ramach programu TEMPUS:
Działania te mają na celu wsparcie procesu reform, zmian, modernizacji kształcenia w krajach partnerskich (korzy-stających z pomocy). Polska jako kraj członkowski UE jest stroną pomagającą w osiąganiu zamierzeń projektu.
Uczelnie
 opracowywanie nowych lub modernizacja istniejących programów nauczania (curricula, syllabuses) w szkołach wyższych;
 wprowadzanie nowych metod dydaktycznych, skoncentrowanych na studencie;
 restrukturyzacja uczelni lub ich jednostek pod względem administracyjnym, reformowanie systemu zarządzania uczelnią;
 wspieranie procesu reform społeczno-ekonomicznych przez uczelnie, np. poprzez opracowywanie kursów szkoleniowych i dokształcających dla odbiorców poza akademickich (np. pracowników instytu-cji państwowych, przedsiębiorstw, samorządów lokalnych itp.);
 rozwijanie współpracy międzynarodowej uczelni w zakresie konkretnej dziedziny;
 modernizacja materialnej bazy uczelni, ale tylko o ile jest to niezbędne do osiągnięcia celów danego projektu TEMPUS’a (np. w modernizacji biblioteki uczelnianej).
Instytucje i osoby zaangażowane w tworzenie polityki edukacyjnej kraju
 opracowywanie i wdrażanie reform w sektorze szkolnictwa wyższego, opracowywanie strategii edukacyjnych na szczeblu krajowym (np. opracowanie i wdrażanie systemu punktowego w danym kraju).
Nauczyciele akademiccy
 wizyty w uczelniach w innych krajach uczestniczących w TEMPUSie, których celem może być: podnoszenie własnych umiejętności i warsztatu dydaktycznego, udział w spotkaniach dotyczą-cych przygotowania nowego projektu, udział w konferencjach;
 udział w projektach typu JEP oraz w projektach typu "Działania strukturalne i uzupełniające";
 wyjazdy indywidualne w celu wsparcia uczelni w kraju partnerskim w realizacji przewidzianych reform.
Studenci
 wyjazdy stypendialne w ramach projektów typu JEP, o ile plan działań danego projektu przewidu-je wyjazdy lub wymianę studentów; możliwe są zarówno wyjazdy stypendialne studentów z kra-jów partnerskich do uczelni w krajach UE, jak i wyjazdy studentów z krajów UE do uczelni w krajach partnerskich.
TEMPUS nie finansuje działań związanych z prowadzeniem badań naukowych.

ERASMUS MUNDUS ma zapewnić podniesienie jakości w europejskim szkolnictwie wyższym poprzez współpracę z krajami, które nie należą do Unii Europejskiej w ramach europejskich studiów magisterskich oraz projektów part-nerskich i działań zwiększających atrakcyjność szkolnictwa wyższego w Europie.
Cele programu: ogólnym celem programu jest podniesienie jakości w europejskim szkolnictwie wyższym po-przez szerszą współpracę z krajami trzecimi i wspieranie w ten sposób rozwoju zasobów ludzkich oraz promowanie dialogu i pogłębianie zrozumienia między narodami i kulturami.

Program służy następującym celom szczegółowym:
 promowanie wysokiej jakości programów studiów, których dodatkową zaletą jest wyraźnie euro-pejski charakter, stanowiących atrakcyjną ofertę zarówno w obrębie Unii Europejskiej, jak i po-za jej granicami;
 zachęcenie wysoko wykwalifikowanych absolwentów i nauczycieli akademickich z całego świata do zdobywania kwalifikacji i/lub doświadczenia w Unii Europejskiej i stworzenie im takich możliwo-ści;
 nawiązanie bardziej usystematyzowanej współpracy pomiędzy uczelniami w Unii Europejskiej i krajach trzecich oraz zwiększenie liczby wyjeżdżających studentów i wykładowców z Unii Euro-pejskiej w ramach europejskich programów studiów;
 zwiększenie dostępności oraz promowanie i wzmocnienie pozytywnego wizerunku szkolnictwa wyższego w Unii Europejskiej.

JEAN MONNET to inicjatywa mająca na celu promocję wiedzy o integracji europejskiej na wyższych uczelniach poprzez wsparcie dla nowoczesnego nauczania, badań i debat, organizację konferencji i grup tematycznych, wspar-cie w prowadzeniu studiów nad integracją europejską.
Program został uruchomiony na wniosek uniwersytetów, które pragnęły dostarczać obywatelom Europy wie-dzy o sprawach dotyczących integracji poprzez dydaktykę, najwyższej jakości, dyskurs akademicki i badania.
Nie do przecenienia jest także działalność i siła oddziaływania Europejskich Centrów Doskonałości i naukowców z tytułem profesora Jean Monnet. Program stanowi fundament współpracy i platformę dyskusji nad kluczowymi dla Unii Europejskiej zagadnieniami. Dla przykładu, grupy robocze profesorów tworzone w ostatnich latach podejmowały badania nad takimi kwestiami jak Konferencja Międzyrządowa, wspólna waluta, dobre zarządzanie w sektorze pu-blicznym, liberalizacja handlu, historia integracji europejskiej i, w ostatnim czasie, dialog międzykulturowy.
Jean Monnet Project dotyczy tych dziedzin nauk społecznych, gdzie problematyka integracji europejskiej znajduje swoje wyraźne odzwierciedlenie np.: prawa wspólnotowego, ekonomiki integracji europejskiej, integracji politycznej w Europie, czy historii integracji europejskiej.

Program obejmuje kilka typów projektów:
 Konferencje (Jean Monnet conferences) organizowane w Brukseli przez Komisję Europejską na temat obowiązujących polityk unijnych i ich priorytetów;
 Wspieranie działań edukacyjnych (support for teaching activities) poprzez tworzenie Jean Mon-net Chair, Jean Monnet Chairs ad personam, modułów europejskich oraz Centrów Doskonałości (Centers of Excellence);
 Wspieranie badań naukowych (support for research activities) w ramach międzynarodowych sie-ci badawczych;
 Stypendia dla młodych naukowców (grants for young researchers);
 Wspieranie stowarzyszeń oraz sieci wykładowców specjalizujących się w zakresie integracji eu-ropejskiej (support for national associations and networks of lecturers);
 Wsparcie dla instytucji (support for major institutions) aktywnie działających na rzecz promo-wania wiedzy związanej z integracją europejską (np. College of Europe, European University In-stitute).
W latach 1990-2002 Jean Monnet Project współfinansował wdrażanie ponad 2 500 projektów akademickich z za-kresu studiów europejskich, w tym:
 82 Centrów Doskonałości Jean Monnet
 601 Katedr Jean Monnet
 1560 stałych kursów i modułów europejskich

Obecnie około 700 uniwersytetów oferuje programy nauczania dzięki wsparciu z Jean Monnet Project, angażując ponad 1 500 wykładowców i trafiając do ponad 250 000 studentów każdego roku.

ŹRÓDŁA:
www.wsksim.edu.pl, www.bkkk-cofund.org.pl
www.naszaunia.pl, www.youth.org.pl
www.bpk.uz.zgora.pl, www.socrates.org.pl, www.europa.eu.int/comm/education/programmes/