Cezary Baryka w świetle innych bohaterów S. Żeromskiego.

W twórczości S. Żeromskiego można zauważyć pewne podobieństwa głownych bohaterów. Większość bohaterów takich jak : S. Bozowska, Paweł Obarecki, Piotr Cedzyna, Tomasz Judym są postaciami, które mają szczytne cele, które wierzą w sens swojego postępowania. Wszystkie ww wymienione postacie reprezentują środowisko inteligenckie. Ich młode umysły zostały napełnione szczytnymi ideami, nowatorskimi jak na tamte czasy. W porównaniu do Cezarego Baryki postacie z wcześniejszej twórczości S. Żeromskiego mają ściśle określone cele i wiedzą do czego dążyć. Spróbuję najpierw skoncentrować się na bohaterach z wcześniejszej utworów Żeromskiego.

Na początek należy zwrócić uwagę na S. Bozowską. Jest to postać skłócona ze światem i bezkompromisowa. Po zakończeniu studiów próbuje realizować hasła pozytywistyczne. Szczęście osobiste odstawia na boczny tor i oddaje się bez reszty ideii, w którą wierzy. Mimo przeciwnościom i problemom dnia codziennego potrafi wytrwać w swoim postanowieniu. Jest postacią zdyscyplinowaną. Poświęca swoje życia, aby nauczać chłopów, „nieść kaganek ośwaty”. Autor uczynił z tej postaci wzór heroizmu. Postać ta charakteryzuje się nieprzeciętną siłą charakteru, oddaneim sprawie i szlachetnością intencji. Niestety utwór ten kończy się tragicznie – śmiercią panny Stanisławy. Można powiedzieć, że stałą się ona „męczenniczką” haseł pozytywistycznych. Nie zważając na własne zdrowie i dobro, umiera samotnie, nie uzyskawszy na czas pomocy lekarskiej.

W utworze „Siłaczka” S. Żeromski również stworzył postać kontrastową – Pawła Obareckiego. On również w młodości był idealistą, który wierzył w sens haseł pozytywistycznych. On również chciał nieść „kaganek oświaty w mroku głupoty”. Niestety z czasem zabrakło Pawłowi sił. W kręgach, w których się obracał, ostatecznie „pochłoneły go”. Zapomniał o tym w co wierzył. Stał się zwykłym dorobkiewiczem, który wykorzystywał ciemnotę prostych ludzi. Można powiedzieć, że poniósł klęskę. Społeczeństwo pokonało jego upór i chęć zbudowania lepszej Polski. Kosztem dalszej egzystencji, wyzbył się ideii w którą wierzył.

Kolejną postacią literacką, na którą należy zwrócić uwagę, jest Piotr Cedzyna z utworu „Doktor Piotr”. W utworze tym widać konflikt młodszego pokolenia ze starszym. Piotr jest człowiekiem światowym. Kończy studia medyczne w Szwajcarii i powraca do ojczystego kraju. Jest człowiekiem młodym, pełnym energii i nowatorskich przekonań. Wychowywała go szkoła i ludzie z którymi przebywał, nie ojciec. Warto zauważyć, że poprzez te studia zostaje zachwiana pewna tradycja. Ojciec nie ma bezpośredniego kontaktu z synem. Kontakt jest utrzymywany jedynie listownie. To powoduje, że ojciec nie ma szans wpoić przekonań i swojego światopoglądu synowi. Piotr dowiedział się, że pieniądze (które otrzymywał od ojca na dalszą edukację) są owocem niesprawiedliwości i ucisku robotników. Powstał konflikt między synem, a ojcem.

Ojciec patrzył na świat poprzez pryzmat reguł rządzących starym, feudalnym światem. Syna natomist był wychowywany na prawach i regułach demokracji. Kodeks moralny Piotra wziął górę nad egoizmem i lojalnością wobec ojca. On również dokonał wyboru. Był wierny swoim ideom. Mógł ulec. Mógł pogodzić się z tym, lecz nie potrafił. Pod tym względem jest podobny do S. Bozowskiej. Utwór ten również kończy się tragicznie. Syn wyjeżdża do Anglii, aby odpracować dług i zwrócić pieniądze prawowitym właścicielom. Potępia ojca. Nie przyjmuje do świadomości, że to wszystko było czynione z miłości ojca do niego. Uważa, że to nie usprawiedliwia jego chaniebnych czynów. Utwór kończy się tragicznym rozstaniem syna z ojcem.

Teraz skoncentruje się na osobie Tomasza Judyma. Pochodzi z najbiedniejszych warstw społecznych. Szczęśliwym trafem ma możliwość kształcić się. Jednak doświadcza, że nie ma niczego za darmo. Możliwość zdobywania wiedzy opłaca brakiem normalnego domu. Przygarnięty przez ciotkę (gdyż był ładniejszy od brata), która opłacała jego edukację musiał pracować ciężko na „kawałek chleba”. Nieraz jest poniżany i pomiatany. Nigdy nie zaznał beztroskiego dzieciństwa. Wyrastał w atmosferze walki o byt. To spowodowało, że stał się człowiekiem silnym psychicznie, dążącym konsekwentnie do celu.

W Paryżu zdobył nowoczesną wiedzę z dziedziny medycyny. Postawił sobie cel przed sobą. Chciał „przcierać szlaki” w polskiej medycynie. Spotkał się jednak z wielkim oporem w środowisku warszawskich lekarzy. Okazało się, że jest to niemożliwe gdyż w władza była sprawowana w rękach ludzi, którzy nie chcą zmian, nie chcą poświęcenia dla ogółu. Spotkał lekarzy-dorobkiewiczów, a nie lekarzy-idealistów. Judym jednak się nie poddał. Wciąć trwał w swoim uporze i chęci zmiany schematów, które zakorzeniły się w społeczeństwie. Był wierny swoim ideom do końca. Ostatnia scena jest zarazem momentem podjęcia ostatecznej dezyzji. Tomasz rezygnuje ze szczęścia osobistego i oddaje się ogółowi społeczeństwa. Jest postacią tak nierealną (w moim odczucu) i heroiczną, aż do bólu. Przetrwał próbę kuszenia i postanowił poprawić świat. Jego walka jest z góry skazana na przegraną, lecz dzięki takim ludziom nasze społeczeństwo (ta szara masa) brnie do przodu.

A teraz to na co wszsycy czekali – Cezary Baryka. Ta postać jest inna niż wszystkie inne opisane wcześniej. Ten człowiek nie ma ideii ! Przez całe życie poszukuje jej, czasami wydaje mu się, że ją znalazł, lecz przekonuje się, że się mylił. Jest bohaterem dynamicznym. Nie pozostaje w ciągu całej akcji „Przedwiośnia” przy jednem przekonaniu. Jest zagubiony. Kolejne zdarzenia jakie spotykają głównego bohatera kształtują jego światopogląd. Jest niczym „liść niesiony przez wiatr”. Nie potrafi znaleźć sobie miejsca na tym ziemskim padole. Jest postacią wyalienowaną z tożsamości narodowej. Sam do końca nie wie, czy jest Polakiem, czy Rosjaninem. Na początku jest zafascynowany rewolucją bolszewciką, później jednak doświadcza, że pod płaszczem szczytnych celów kryją się ludzie egoistyczni, dążący do dobra osobistego kosztem ogółu. Później postanawia wraz z ojcem dotrzeć do Polski. Kraju „szklanych domów”. Niestety tutaj również doświadcza rozczarowania. Próbuje szukać swojego miejsca u boku Laury, którą kocha. Kolejny cel, który stał się jednym wielkim niewypałem. W końcowej części utworu widać rozdarcie wewnętrzne Cezarego, który nie wie za jakim programem politycznym się opowiedzieć. Jest postacią, która nie znalazła sobie nigdzie miejsca. Wszędzie czuł się obco. Na koniec bierze udział w rewolucyjnym marszu z którym osobiście się nie utożsamiał.

Marsz ten jest jego ostatnim marszem przez życie pełne niepewności, zwątpiena i niezrozumienia. Traci życie. Jest to jedyna postać wykreowana przez S. Żeromskiego jaką znam, która od początku do końca nie wiedziała po co w ogóle istnieje i jaki ma cel do spełnienia. Stracił wszystko: dom, pieniądze, rodzinę, ukochaną osobę – Laurę – nie uzyskując nic w zamian, nawet jasno sprecyzowanego światopoglądu. Pod tym względem postać ta jest najbliższa dorastającej młodzieży, która w okresie buntu szuka sobie celów i miejsca na tym ziemskim padole. Ta postać również jest bliska moim odczuciom. Uważam, że jest to jedyny najbardziej ludzki bohater jakiego stworzył S. Żeromski. Cezarego Barykę cechuje : niepewność, chwiejność uczuć, poszukiwanie wartości wedle, których należałoby żyć, wyobcowanie z pewnej grupy (lub społeczeństwa) pojedynczej jednostki, brak konsekwencji w dążeniu do celu.

Zauważyłem, że S. Żeromski przedstawił nam w swoim dorobku całego życia kilka rodzajów bohaterów :

Do pierwszej grupy możemy zaliczyć bohaterów-idealistów (S. Bozowska, Tomasz Judym, Piotr Cedzyna). Są to postacie, heroiczne, kierujące się w życiu dobrem ogółu kosztem dobra osobistego. Ja osobiście do tego poczetu się nie zaliczam. Wątpię, czy potrafiłbym żyć z takim poświęceniem. Mimo to uważam, że bohaterowie ci są wzorem do naśladowania. Są wyznacznikiem i drogą, którą powinien kroczyć każdy z nas.

Drugi rodzaj bohatera to bohater-idealista-upadły. Taką postacią jest między innymi Paweł Obarecki. Człowiek, który nie zdołał wypełnić postanowień jakie przed sobą postawił. Ktoś kto uległ pokusie, postawił sobie za wysoką poprzeczkę. Oczywiście jego postępowanie należy potępić, ale sami wiemy, że potępiając go również musimy potępić siebie. Komu się nie zdarza ulec naciskowi otoczenia ? Jestem pewien, że każdy z nas w mniejszym, lub większym stopniu postępuje jak Obarecki. Nie wolno nam postępować tak jak on, lecz bądźmy zbyt surowi w ocenie jego postępowania. Na to mogą sobie pozwolić tylko osoby takie jak: Judym, S. Bozowska i im podobni. Ja osobiście nie chcę się identyfikować z tą postacią. Wiem, że czasem postępuję jak on, lecz dla mnie wyznacznikiem jest bohater-idealista.

Trzeci i ostatni rodzaj (w moim mniemaniu) bohater: bohater-niezdecydowany - Cezary Baryka. Najbardziej ludzka postać. Przedstawiciel przeciętnego człowieka. Postać mająca zalety jak i wady. Najbliższa memu sercu. Postać ta jest umiejscowiona pomiędzy bohaterem-idealistą, a bohaterem-idealistą-upadłym. Człowiek, która balansuje pomiędzy dobrem, a złem, aktywnością, a apatią, dobrem ogółu, a dobrem osobistym. Myślę, że postać Cezarego, najbardziej odzwierciedla to co dzieje się w duszy człowieka.