Wigierski Park Narodowy położony jest na północnym skraju Puszczy Augustowskiej, największego zwartego kompleksu leśnego na niżu Europy, który wraz z lasami na terytorium Litwy i Białorusi pokrywa obszar około 300 tysięcy hektarów. Geograficznie, Park leży w granicach Pojezierza Litewskiego i obejmuje fragmenty trzech mezoregionów: Pojezierza Zachodniosuwalskiego, Pojezierza Wschodniosuwalskiego i Równiny Augustowskiej. Prawie cały obszar Wigierskiego Parku Narodowego leży w środkowej części dorzecza rzeki Czarnej Hańczy, dopływu Niemna. Park, wraz z otuliną, rozciąga się pomiędzy 53o57' a 54o10' szerokości geograficznej północnej i 22o57' a 23o15' długości geograficznej wschodniej. Pod względem administracyjnym Park zlokalizowany jest w północnej części województwa podlaskiego, w granicach trzech powiatów: Suwałki (część gminy Suwałki), Sejny (części gmin Krasnopol i Giby) oraz Augustów (część gminy Nowinka). W województwie podlaskim, wchodzącym w skład obszaru Zielonych Płuc Polski, położone są także trzy inne parki narodowe: Białowieski, Biebrzański i Narwiański. W województwie podlaskim znajduje się 30,14% powierzchni wszystkich polskich parków narodowych. Świadczy to o niezwykle bogatych zasobach przyrodniczych całego regionu.
Podstawowym celem powołanego 1 stycznia 1989 roku Wigierskiego Parku Narodowego jest ochrona przyrody. Na obszarach objętych ochroną częściową prowadzone są prace zmierzające do zachowania istniejącego stanu przyrody lub wykonywane są zabiegi przywracające jej właściwy stan - np. prace pielęgnacyjno-hodowlane w drzewostanach, restytucja rodzimych gatunków zwierząt, rekultywacja siedlisk, aktywne zwalczanie różnego typu zagrożeń. W ekosystemach objętych ochroną ścisłą zapewnione natomiast zostały warunki dla przebiegu spontanicznych procesów przyrodniczych. Dla zapewnienia właściwego rozwoju i stanu sanitarnego lasów prowadzone są zabiegi ograniczające liczebność owadów żerujących na drzewach (głównie korników) poprzez usuwanie drzew opanowanych przez te owady, wywieszanie pułapek feromonowych, a także poprzez zapewnienie warunków gniazdowania owadożernym ptakom leśnym - ochronę drzew dziuplastych i wywieszanie budek lęgowych. Ważnym kierunkiem w czynnej ochronie lasów jest prowadzenie prac pielęgnacyjnych w najmłodszych drzewostanach i zapewnienie właściwych warunków dla ich wzrostu. Spośród 12 taksonów płazów występujących na trenie Wigierskiego Parku Narodowego jedynie traszka zwyczajna i żaby: trawna, moczarowa, jeziorkowa i wodna, nie wymagają specjalnych zabiegów ochronnych dla zapewnienia tym zwierzętom odpowiednich warunki do życia i rozrodu. Pozostałe gatunki płazów chronione są poprzez wykupy gruntów z "oczkami" wodnymi od prywatnych właścicieli w celu odtwarzania zanikających stawów, oczyszczanie ich ze śmieci oraz ustawianie znaków drogowych informujących o głównych szlakach wędrówek płazów. Za najważniejsze dla ochrony płazów Park uznał odtwarzanie niewielkich zbiorników wodnych, będących miejscem ich rozrodu. Już odtworzenie kilku pierwszych zbiorników pokazało, że jest to bardzo szybka i skuteczna metoda zapewnienia trwałości występowania kilku gatunków płazów i wielu innych zwierząt, dla których drobne zbiorniki wodne są optymalnym siedliskiem występowania.
Powstanie nowych miejsc rozrodu dla kumaka nizinnego i grzebiuszki ziemnej w Rosochatym Rogu oraz dla ropuchy zielonej i rzekotki drzewnej w Sobolewie, zaowocowało zwiększeniem liczebności populacji tych gatunków. Jest to niezwykle ważne przede wszystkim dla rzekotki, która na terenie Parku osiąga północno-wschodnią granicę swego zasięgu. Wszystkie te działania, łącznie z wzbogacaniem lasów w letnie schrony dla nietoperzy, sprzyjają utrzymaniu wysokiej różnorodności przyrodniczej terenu Parku. Równie ważną elementem ochrony przyrody jest prowadzona przez Park działalność edukacyjna. Ma ona niezwykle zróżnicowane formy i obejmuje, miedzy innymi, zajęcia terenowe i laboratoryjne w Ośrodku Edukacji Środowiskowej, organizację licznych konkursów i innych imprez związanych z ochroną przyrody (np. obchody "Dni Ziemi", "Sprzątanie Świata", "Dzień Parków Narodowych"), spotkania z młodzieżą lokalnych szkół, działalność wystawienniczą w sali ekspozycyjnej w budynku dyrekcji Parku i wystawie etnograficznej w Krzywem, działalność wydawniczą - w tym publikowanie kwartalnika WPN-u "Wigry", folderów, map, książek, przewodników i różnorodnych materiałów edukacyjnych. Uzupełnieniem bezpośredniej edukacji środowiskowej jest przygotowanie terenu Parku do zwiedzania, w tym zagospodarowanie ścieżek edukacyjnych i szlaków turystycznych. Niezwykle ważną sferą działania WPN jest współpraca z samorządami, w szczególności gminami i powiatami tej części Suwalszczyzny. Stałe kontakty i realizowane wspólnie przedsięwzięcia (m.in. inwestycje związane z poprawą gospodarki wodno-ściekowej i zagospodarowania turystycznego) umożliwiają realizację statutowych zadań Parku oraz przyczyniają się do utrwalania społecznej akceptacji działalności WPN.
Turystyka
Park jest obszarem udostępnionym dla różnorodnych form turystyki. W tym celu wyznaczone i urządzone zostały szlaki lądowe o łącznej długości 190 km dla turystyki pieszej i rowerowej oraz wyznaczone jeziora i rzeki do uprawiania turystyki wodnej. Przybywając na teren Parku należy wykupić kartę wstępu. Turystyka na szlakach turystycznych Parku może się odbywać przez cały rok od świtu do zmierzchu. Udostępnione wody WPN-u można zwiedzać kajakiem, łodzią wiosłową, żaglówką lub innym sprzętem pływającym bez silnika spalinowego. Akweny udostępnione do turystyki i wędkarstwa to: Wigry, Pierty, Omułówek, Mulaczysko, Czarne k. Bryzgla, Leszczewek, Postaw i rzeka Czarna Hańcza poniżej Wigier. Turystów, co jest oczywiste, obowiązują przepisy ochrony przyrody, w tym zakaz wpływania w strefę szuwarów, niszczenia roślinności wodnej, płoszenia zwierząt, a w pewnych okresach także wpływania na wyznaczone akweny o szczególnym znaczeniu dla ptaków wodnych. Wędkowanie na tych wodach może się odbywać po wykupieniu licencji na sportowy połów ryb według zasad zbliżonych do regulaminu Polskiego Związku Wędkarskiego, lecz z pewnymi ograniczeniami. Przy każdej zakupionej licencji znajduje się regulamin połowu określający zasady obowiązujące w danym roku. Obowiązuje tu całkowity zakaz połowów suma, siei, troci jeziorowej i pstrąga potokowego, 10-cio miesięczny okres ochronny dla szczupaka, zakaz stosowania połowów "na żywca" i używania zanęt. Wprowadzone zasady zapewniają ochronę wybranych gatunków ryb drapieżnych, ukierunkowują presję wędkarską na połowy ryb karpiowatych oraz zmniejszają zanieczyszczenie wody. Sezon turystyczny na wodach trwa od 1 czerwca do 1 listopada. Jedynie w rejonie pomiędzy wyspami Ordów, Ostrów, Krowa a lądem stałym we wsi Bryzgiel pływanie łodziami zaczyna się od 15 czerwca. Po jeziorze Wigry w okresie wolnym od lodu pływa, po wyznaczonej trasie, statek spacerowy mogący pomieścić około 25 osób. Wiosna rozpoczyna się w połowie kwietnia i trwa około dwóch miesięcy. Średnia miesięczna temperatura powietrza waha się w tym okresie od około 5,0 oC w kwietniu do około 16,0 oC w czerwcu. Lato rozpoczyna się w połowie czerwca i trwa do trzeciej dekady sierpnia. Średnia miesięczna temperatura powietrza atmosferycznego wynosi w tym okresie 16-18 oC. Jesień trwa niespełna dwa miesiące, a średnia temperatura powietrza spada w tym czasie do około 6,0 oC. Średnia roczna temperatura powietrza atmosferycznego, dla wielolecia 1971-1996, wynosiła 5,3 oC. Osłonięcie terenu Parku od północy i północnego zachodu przez wyższe Wzgórza Szeskie powoduje, że powstaje tzw. cień opadowy, zmniejszający na tym terenie wielkość opadów atmosferycznych. Średnia roczna suma opadów z wielolecia 1971-1996 wynosiła 593 mm, a w poszczególnych latach wahała się od 442 do 743 mm. Najobfitsze opady notowane były w lecie - suma miesięczna około 80 mm, a najmniejsze zimą - poniżej 30 mm. W przeciętnym roku opady z okresu letniego stanowią 63% sumy opadów rocznych, a w poszczególnych latach ich udział wahał się od 46 do 81%. Znaczna część opadów atmosferycznych spada w postaci śniegu. Pierwsza pokrywa śnieżna może pojawić się na terenie Parku już w trzeciej dekadzie listopada, a zanika średnio pod koniec pierwszej dekady kwietnia. Bywa, że utrzymuje się ona nawet 130 dni.
Flora i Fauna
Flora roślin naczyniowych Wigierskiego Parku Narodowego nie została jeszcze do końca poznana, jednak opisano już na tym terenie 998 taksonów należących do ponad 100 rodzin. Flora Parku jest niezwykle interesująca, ponieważ występują tu gatunki reprezentujące różne elementy geograficzne. Najliczniejsze są gatunki środkowo-europejskie i borealne, lecz występują tu także rośliny reprezentujące element arktyczny, południowo-syberyjski, atlantycki, pontyjski i śródziemnomorski. Ciekawa jest obecność we florze Parku 18 gatunków będących reliktami późnoglacjalnymi i postglacjalnymi. Występują wśród nich m.in. brzoza niska Betula humilis, bażyna czarna Empetrum nigrum, skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus i turzyca strunowa Carex chordorrchiza. Wśród roślin rosnących w Parku aż 75 taksonów objętych jest ochroną gatunkową, przy czym 61 ochroną ścisłą, a 14 częściową. Na szczególną uwagę zasługują gatunki zagrożone wyginięciem oraz gatunki rzadkie. Na liście roślin naczyniowych występujących w Wigierskim Parku Narodowym znalazły się 52 takie taksony, w tym jeden gatunek - kanianka lnowa Cuscuta epilinum - uznany za wymarły w naszym kraju. Zdecydowaną większość zbiorowisk roślinnych Parku tworzą gatunki rodzime. We florze Parku występują jednak także gatunki obce, z których cześć może stanowić zagrożenie dla rodzimych zespołów roślinnych. Do ekspansywnych gatunków, które na terenie Parku będą stopniowo eliminowane, należą między innymi: trojeść amerykańska Asclepias syriaca, klon jesionolistny Acer negundo, czeremcha amerykańska Prunus serotina, dąb czerwony Quercus rubra, niecierpek Roylego Impatiens glandulifera, niecierpek drobnokwiatowy Impatiens parviflora, rdest ostrokończysty Reynoutria japonica. Pod względem geobotanicznym Wigierski Park Narodowy położony jest w Dziale Północnym Mazursko-Białoruskim, a w jego obrębie w Krainie Augustowsko-Suwalskiej okręgu Pojezierza Suwalskiego. Do cech charakterystycznych tego obszaru należy: brak na stanowiskach naturalnych dębu bezszypułkowego, jawora, buka, jodły i modrzewia, stała obecność świerka na najrozmaitszych siedliskach, występowanie wielu gatunków roślin o północnym typie rozmieszczenia oraz przewaga zbiorowisk roślinnych o charakterze borealnym i kontynentalnym. Na terenie Parku stwierdzono występowanie 297 gatunków kręgowców, w tym 32 gatunki ryb, 12 gatunków płazów, 5 gatunków gadów, 202 gatunki ptaków oraz 46 gatunków ssaków. Ponad 82% fauny kręgowców Parku (244 gatunki) podlega ochronie gatunkowej. Jest to 48% wszystkich chronionych w Polsce kręgowców. Wśród gatunków objętych ochroną zdecydowanie największą grupę stanowią ptaki - 185 gatunków, a następnie ssaki - 37 gatunków. Pozostałe gatunki należą do gromady płazów, gadów i ryb. W przeciwieństwie do fauny bezkręgowców, różnorodność gatunkowa zwierząt kręgowych zbadana jest dość dokładnie i nie należy spodziewać się zbyt wielu nowych gatunków. Dotyczy to szczególnie gatunków chronionych, z których jedynie nieliczne gatunki ptaków i nietoperzy mogą powiększyć istniejącą listę.