Krajoznawstwo

1. Krajobraz – jest to złożony przestrzennie geokompleks o swoistej strukturze i wewnętrznych powiązaniach. Stanowi go heterogeniczny fragment terenu złożony z powiązanych wzajemnie ekosystemów oraz, że krajobrazy powtarzają się w przestrzeni w zbliżonej formie. 4 cechy krajobrazu:
a) zajmuje wycinek przestrzeni i można go przedstawić na mapie
b) charakter. się określoną fizjonomią, którą można przedstawić na zdjęciu, modelu, schemacie, rysunku.
c) jest systemem dynamicznym o sposobie funkcjonowania zależnym od wartości jego części składowych, powiązań między nimi, rodzaju dominujących procesów. Wśród części składowych bardzo ważny jest człowiek.
d) ulega ewolucji, czyli ma swoją historię.

2.Środowisko przyrodnicze – system, który składa się z części składowych i relacji między nimi: atmo, lito, hydro biosfera (C2)

3. Sprzężenia zwrotne.
Wszystkie sprzężenia zwrotne prowadzą do postępu w środ. Występują dwa rodzaje sprzężeń zwrotnych: dodatnie i ujemne.
a) dodatnie – pierwszy czynnik warunkuje drugi, a drugi pierwszy (mały impuls, który się potęguje) np.: źródła rzek, narciarz powodujący lawinę, echo,
b) ujemne – pierwszy element warunkuje drugi, a drugi nie przekazuje energii na pierwszy tylko na trzeci (duży impuls, który słabnie) np.: rzut kamienia w wodę, wichura, która jest rozpraszana przez las, wpływ opadów degradująco oddziałujących na stoki, poczym woda spływa do zbiorników wodnych lub wsiąka w glebę.

4. Definicje krajoznawstwa:
a) ruch społ. popularyzujący wiedzę o kraju i regionie
b) ruch społ. oparty na różnych formach turystyki, mający na celu poznanie kraju ojczystego lub regionu i popularyzowanie wiedzy o nim a także zachowanie jego zasobów przyr. i kulturo.
c) ogół wiedzy o kraju zazwyczaj ojczystym lub jego regionie obejmujacy zagadnienia geograficzne, hist, archeolog, etnografi, przyrod. Jest to także ruch społ. popularyzujący wiadomości o kraju poprzez różne formy turystyki.
d) ruch społ. dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości o kraju lub regionie m. in. Poprzez urządzanie wycieczek. Krajoznastwo zbliża się do turyst.
e) jako interpretację wiadomośc naukowych różnych specjalności zw. Z określonym regionem, jak również wiad. Uniwersalnych, a także interp. Wiad. Encyklopedycznych, przewidnik, internet, podręcznikowych, w konkretnej sytuacji turyst. czy rekreacyjnej.

5. Jednostki regionalne: megaregiony dzielą się na prowincje, a te na podprowincje. W Polsce mamy 7 prowincji:
a) 31 – Niż Środkowoeuropejski, podprowincje to:
- 313 – pobrzeża południowo bałtyckie
- 314 – 316 – pojezierza południowo-bałtyckie
- 317 – niziny sasko-łużyckie
- 318 – niziny środkowopolskie
b) 33 – Masyw Czeski,
- 332 – Sudety o Przedgórza sudeckie
c) 34 – Wyżyny Polskie
- 341 – Wyż. Śląsko-Krakowska
- 342 – Wyż. Małopolska
- 343 – Wyż. Lubelsko-Lwowskie
d) 51 – Karpaty Zachodnie i Podkarpacie
- 512 – Pół. podkarpacie
- 513 – zewnętrzne karpaty zachodnie
- 514 – centralne karpaty
e) 52 – Karpaty Wschodnie
- 521 – podkarpacie wschodnie
- 522 – Beskidy Wschodnie
f) 84 – Niż. Wsch – bałtycko - białoruska
- 841 – pobrzeże wschodnio bałtyckie
- 842 – pojezierze wschodnio-bałtyckie
- 843 – Niz. Podlasko-białoruska
- 845 - Polesie
g) 85 – Wyżyny ukraińskie
- 851 – Wyż. Wołosko - Podolska

6. Elementy składowe widoku
a) przedpole widoku (to co tworzy właściwy krajobraz)
b) tlo
c) akcenty i dominanty
d) zwierciadło (jeżeli jest jakiś wodny)

7. Elementy krajobrazu
a) rzeźba
- makroformy: rytm rzeźby; wysokość n.p.m dla orientacji ogólnej; różnice wysokości; spadki terenu zarówno w sensie wartości jak i nachylenia w stosunku do stron świata
- mikroformy:
- zieleń: powierzchnie leśne; zieleń śródpolna; pola uprawne; łąki, pastwiska, hale; miedze; łęgi; sady, ogrody, parki.
- wody – sieć hydrograficzna: rzeki, potoki; stawy, jeziora; zalewy, kanały żeglowne; mokradła; źródła i studnie.
b) zabudowania
- wygląd poszczególnych wsi
- wygląd zagród
- dwory, pałace, folwarki
- zabudowania typu wiejskiego (kuźnie, karczmy)
c) układ drogi
- żelazne
- lite – ich przebieg, wkomponowanie w środowisko i dostosowanie do ukształtowania terenu
d) budowy inżynierskie
- mosty
- stacje kolejowe
- tunele
e) miejsca kultu i pamięci
- kościoły, pomniki, cmentarze
- kaplice, świątynie

8. Czynniki wpływające na to co widzimy:
a) fenologiczny – jest elementem który zmienia barwę krajobrazu, zmienia możliwość wydzielenia różniących się od siebie powierzchni przedmiotów.
b) hydrologiczny – bierzemy pod uwagą stan hydrosfery (np. na wybrzeżu, stan wód podziemnych), warunkuje nam dostępność, a także to jak będziemy odbierać ten krajobraz.
c) meteorologiczny – atmosfera jest filtrem, który w znacznej mierze osłabia możliwość dotarcia fal elektromagnetycznych do naszych oczu. Każda masa powietrza charakteryzuje się określoną wilgotnością i przeźroczystością.

9. Smog – powstaje na skutek dużej emisji substancji szkodliwych i niekorzystnych warunków atmosferycznych tzw. „inwersji temperatury” – gdy nad warstwą zimnego powietrza zalegnie masa ciepłego powietrza, wtedy zimne, ciężkie powietrze nie może przedostać się do góry

10. Efekt szklarniowy - Promieniowanie świetlne docierające ze Słońca nagrzewa ziemię, a ona wysyła długofalową energię cieplną, której część ucieka do przestrzeni kosmicznej, a część jest przejmowana lub odbijana przez dwutlenek węgla w kierunku Ziemi, prowadzi to do dalszego nagrzewania atmosfery i powierzchni Ziemi.

11. Siedlisko – suma wszystkich czynników abiotycznych środowiska działających na roślinę lub zbiorowisko roślinne
12. Biocenoza – wspólnota życiowa zależnych od siebie i żyjących w określonych warunkach roślin i zwierząt
13. Biotop – to przestrzeń życiowa zasiedlona i kształtowana przez biocenozę.
14. Biosfera – jest to zasiedlona przez organizmy część litosfery, hydro, i atmosfery. Zalicza się do jednej z geosfer.
15. Ekosystem – jest otwartym trójwymiarowym fragmentem biosfery z żyjącymi w nim organizmami i działającymi na nie czynnikami środ. Ekosystem stanowi zintegrowaną całość biocenozy i biotopu. Poszczególne elementy ekosystemu związane są wewnętrznym obiegiem materii i energii jak również wymianą m i e z otaczającym go środowiskiem.
16. Bioindykator – organizmy szczególnie wrażliwe na pewne określone warunki środ. Od organizmów są jeszcze bardziej wrażliwe zbiorowiska roślinne. Moment pojawienia się i zanik wskazuje na to, że warunki środowiska ulegają zmianie.
17. Sukcesja – następstwo zbiorowisk roślinnych, także biocenoz, przebiegające w czasie i wynikające z naturalnego rozwoju oraz przekształcenia przez nie siedliska. Przebiegają na określonym miejscu. Sukcesja rozpoczyna się od zasiedlenia podłoża, a następnie wkraczają kolejno po sobie następne fitocenozy.

18. Ogrody Babilonu – „Wiszące ogrody” – nie były tarasowym, przypartymi do zboczy. Były piramidą 22 m wysokości, o podstawie 45-40 m, na zespole filarów umieszczano kolejne platformy 4 – 6, które były coraz mniejsze. Szczególne były ziemia i rośliny. Na ostatnią półkę doprowadzona była woda spływająca w dół.
19. Grecja – ogrody ściśle związane z obszarami wydzielonymi dla celów społ. W miastach związanych z igrzyskami – oliwki.
Wydzielenie części domostw: – atrium (najpierw hodowla ziół potem rośliny ozdobne w atrium pojawiły się pierwsze kwietniki) i perystyl (fragment domu, który był otwarty na wolną przestrzeń, przejście między rośli. uprawną a ozdobną.
20. Rzym – akrium, perystyl (Ogrody Watykańskie, Tivoli, Pala)
21. Ogrody klasztorne – niewielkie powierzchniowo otoczone murami. Założenia geometryczne – z każdego boku dochodziła alejka do środka ogrodu. Każdy bok podzielony linią prostą. W środku często na terenie Polski studnie, czasem pojedyncze drzewo czy element figurowy.
22. Ogrody Alhambry – charakteryzują się bogactwem flory Eur. i Azji. 1-sze strzyżenia, 1-sze założenia geometryczne, brak rzeźb, figur postaci. Powierzchnie wodne stanowiły elemeny ekologiczny i klimatyczny.

23. Ogrody Włoskie – renesansowe, nawiązują do założeń rzymskich i nowe ® budowa licznych posiadłości poza miastem (z sadem i warzywami + zał. Kwaterowe, labiryntowe. Poszczególne kwatery oddzielone ścianami drzew). W 2 połowie charakterystyczne obniżenie szpalerów, co tworzyło nowe kompozycje obejmujące swymi założeniami cały ogród, przez co z tarasu można było zobaczyć cały ogród. W Krakowie, Łęczynie

24. Ogrody francuskie – np. Wersal, Saski. Ogród stał się przedłużeniem parku, był na wzór pałacu, z wieloma elementami płaskimi, strzyżenie krzewów i drzew. Elem. płaskie nadawały dynamiczny układ różnicowane w różnych cz. Ogrodu. Odznaczały się bardzo bagatą formą przestrzenną, które w jednej cz. powtarzały się w inne. Doszło do przerostu formy ponad treść, przez co wiele z tych parków uległo degradacji ze względu na wysokie koszty utrzymania. Łańcut, Puławy, Pał. Granieckich

25. Ogrody angielskie – dokonano rewolucji w kształtowaniu ogrodów. Wpływ miał kontakt z Chinami i Wsch. Wprowadza się naturalna linię płynną. Unika się strzyżenia drzew, wykorzystuje się naturalne kształty koron drzew. Jabłonna pod W-wą, Koszuty, Manieczki, Brodnica.

26. Formy zieleni:
a) parki miejskie – zespół roślin > 5ha. Może mieć założenia dawne, historyczne lub nowe. Zadrzewienia 20-30% przy obecnych założeniach, pow. trawiaste powinny dominować – spełniają funkcję architektury zieleni, są pow. bardzo czynnymi ze strony ekologicznej, stanowią miejsce rekreacji
b) parki leśne – są typem zieleni na wpół naturalnej, co wynika z urządzenia parku na pow. leśnych. Nowe zasadzenia, alejki, pow. niewielkie. Okolice Rusałki. Nie powinno się wprowadzać rabat.
c) lasy komunalne – uzupełniane niewielką ilością urządzeń technicznych, aleje, trasy rowerowe, niewiele nasadzeń, głównie żywopłoty. Las Marceliński, Lasy na Miłostowie
d) zieleńce – pow. zielone poniżej 5 ha, ale >1ha. Wszystkie fragmenty roślinności naturalnej albo dawnych ogrodów
e) ogrody wewnątrz miasta – użytkowe, dydaktyczne, zabawowe, botaniczne, działkowe, pozostałości dawnych ogrodów przypałacowych i klasztornych
f) zieleń cmentarna – wprowadzanie bogatego zestawu roślin
g) zieleń szlaków komunikacyjnych – szczególnie przy trasach wylotowych
h) zieleń ochronna – wokół miasta (chroni miasto przed wpływem zewnętrznym, kurtyna ochronna przed zakł. przemysł, często wokół szpitali) lub pnącza element estetyczny i techniczny
i) zieleń na dachach – nowa moda, osiągnięcie wyspy ciepła – ochronna warstwa przed ciepłem, Wiedeń, Hanower
j) pola uprawne, łaki, sady, nieużytki- poprzemysłowe,