Społeczne i polityczne podłoże ruchu młodzieżowego w Polsce cz.I.

Po ostatnim rozbiorze Polski 1795 roku przez trzy zaborcze państwa Austrie, Prusy i Rosję, życie gospodarcze i społeczne Polski toczyło się w ramach trzech zaborów.
W zaborze rosyjskim po kolejnych zrywach niepodległościowych - Rosja zniosła autonomię ziem polskich. Zjawisku temu towarzyszył proces rusyfikacji Polaków. Inaczej i bardziej zróżnicowana sytuacja wyglądała w zaborze pruskim. Na terenie Księstwa Poznańskiego miał obowiązywać obok języka niemieckiego język polski. Inaczej było na terenie Pomorza, Śląska i Mazur, gdzie obowiązywał język niemiecki. A w roku 1867 zniesiono również autonomię Księstwa Poznańskiego.
Inaczej znowu wyglądało położenie Polaków w Galicji - ten obszar już od 1867 r. miał szeroką autonomię polityczno-administracyjną.
Od 1850 roku istniał Urząd Namiestnika, którym z reguły zostawał Polak. Od 1873 roku przy rządzie wiedeńskim istniało specjalne ministerstwo do spraw Galicji. Powołano też Sejm Krajowy, do którego wchodzili prawie Polacy. Galicja posiadała także reprezentacje w parlamencie wiedeńskim. Do szkół i urzędów wprowadzono język niemiecki.
Mogły działać instytucje i zrzeszenia społeczne oraz gospodarcze tworzone przez ludność polską.
Tu istniały możliwości i potrzeby społecznego organizowania życia na wsi. Autonomia w Galicji znacznie wpłynęła na rozwinięcie się życia i działalności gospodarczej i oświatowej.
W tym czasie powstają na wsi Kółka Rolnicze. Rozwija się spółdziałalność kredytowo - handlowa i przemysłowa - powstają koła i organizacje różnych towarzystw - min. "Towarzystwo Szkół Ludowych", czytelni, Polskiej Macierzy Szkolnej, biblioteki, Straży Pożarnej - powstają orkiestry, organizacje paramilitarne "Sokół", Drużyny Bartoszowe P.P.S.
Pod wpływem tej działalności zmienił się również portret chłopa. Zaczęły się na wsi kurczyć treści życia obrzędowego, zaczęły na wieś wkraczać organizacje o charakterze celowym.
Jednym z podstawowych wyników zmieniającym życie na wsi był ruch oświaty. W roku szkolnym 1898/99 w Galicji czynnych było 4239 szkół podstawowych w tym z językiem wykładowym polskim 2074. Do szkół tych miało uczęszczać 886 151 dzieci w wieku 6 do 12 lat ale uczęszczało tylko 660 649 uczniów. W zaborze pruskim oświata była lepiej zorganizowana ale przeważnie w języku niemieckim. Gorzej przedstawia się sytuacja w zaborze rosyjskim - rządy carskie celowo utrudniały rozwój oświaty. W latach 1900-1913 większość w wielu gimnazjach stanowili Polacy. A w takich gimnazjach jak Nowy Sącz, Nowy Targ, Tarnów, Bochnia, Kraków 75% uczniów stanowili w tym okresie synowie chłopów.
W tym czasie oświata miała bardzo duży wpływ na wzrost chłopskiej świadomości. W obronie wzrostu świadomości chłopów olbrzymie zasługi położyła prasa ludowa w Galicji, "Przyjaciel Ludu w Królestwie" i "Zaranie". Aktywną działalność oświatowo-kulturalną na gruncie wiejskim rozwijała Irena Kosmowska. Najwcześniej działalność społeczną podjęli chłopi w Galicji gdzie już w 1895 roku w Galicji powstało Stronnictwo Ludowe. W zaborze pruskim rok później powstała Mazurska Partia Ludowa. Wzrost świadomości na wsi sprawia, że chłopi zaczynają wchodzić na arenę polityczną - zaczynają być odpowiedzialni za bieg spraw ogólnonarodowych. I dopiero na gruncie tych przemian - właściwego znaczenia nabierają wydarzenia wśród młodzieży wiejskiej. Ruch młodzieży wiejskiej wyrastał z tego samego podłoża, na którym rozwijał się ruch ludowy. Pierwsze próby pracy społeczno-organizacyjnej i wychowawczej wśród młodzieży wiejskiej, pojawiły się już pod koniec XIX wieku. Wiązały się one z działalnością oświatową na wsi przebiegają różnie w każdym z zaborów. W zaborze austriackim istniały najbardziej sprzyjające warunki dla rozwoju działalności oświatowej. Towarzystwo Szkoły Ludowej i Kółka Rolnicze rozwijały szkoły, biblioteki i inne formy oświaty pozaszkolnej. Pierwsze próby oświaty i pracy kulturowo-oświatowej wśród młodzieży wiejskiej to były biblioteki, odczyty, wieczorki rocznicowe. Działacze oświatowi tworzyli dla młodzieży - chóry, zespoły śpiewacze, teatralne w oparciu o Kółka Rolnicze. Wielką rolę na wsi w tej działalności spełniali nauczyciele. Wszystkie te formy przyczyniały się do upowszechnienia kultury na wsi, oraz uczuć patriotycznych i świadomości narodowe ludności wsi w Galicji. Wśród młodzieży wiejskiej rozpoczęło działalność Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół". Szczególnie we wsiach podmiejskich powstały drużyny uprawiające zbiorowo ćwiczenia gimnastyczne oraz gry zespołowe na wolnym powietrzu.
W Galicji przed I wojną światową intensywną działalność rozwijały organizacje niepodległościowe o charakterze wojskowym. Najwcześniej 1908 roku pojawiły się we wschodniej Galicji - Drużyny Bartoszowe, które oprócz ćwiczeń wojskowych poprawiały działalność kulturowo-oświatową. Ich kierownictwo wydawało dla młodzieży pismo pod nazwą "Dzwon". W 1912 roku rozpoczęły na wsi galicyjskiej działalność "Związki Strzeleckie", którymi kierował Józef Piłsudski. Równocześnie w tym czasie podjęły działalność "Polskie Drużyny Strzeleckie" powstały one z inicjatywy młodej inteligencji, która skupiała się wokół pisma "Zarzewie" wychodzącego w latach 1909-1918. Z kierownictwem Polskich Związków Strzeleckich związani byli młodzi działacze ludowi J.Dębski, A.Bogusławski, Z.Zawisza-Gąsiorowska. Przed I wojną światową działały na wsi galicyjskiej różne organizacje, które w swoich szeregach skupiały dość poważną liczbę młodzieży wiejskiej.
W zaborze pruskim życie społeczne ludności polskiej przebiegało w obliczu polityki germanizacji władz pruskich. W Wielkopolsce działały Towarzystwa Czytelni Zawodowych - w 1914 roku liczyły 1700 bibliotek. Już dla dzieci przedszkolnych - księża i bractwa religijne tworzyli specjalne chóry dziecięce, dla młodzieży starszej zakładano amatorskie zespoły teatralne, zespoły sportowe. Wszystkie te organizacje miały na celu wychowanie w duchu narodowym i katolickim.
Ziemie zaboru rosyjskiego były najbardziej zapóźnione pod względem rozwoju życia społeczno-organizacyjnego na wsi. Władze cesarskie zwalczały z całą bezwzględnością wszelką działalność zmierzającą do rozwijania społecznej świadomości mas ludowych.