Apoteoza czy tragizm zdrady Konrada Wallenroda.

"Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby prowadzenia walki: jeden - prawem, drugi - siłą; pierwszy sposób jest ludzki, drugi zwierzęcy, lecz ponieważ częstokroć pierwszy nie wystarcza, wypada uciekać się do drugiego.[...] Trzeba przeto być lisem, by wiedzieć, co to sidła, i lwem, by postrach budzić u wilków".

Bohater powieści poetyckiej Adama Mickiewicza to średniowieczny rycerz, który musiał w imię tego, co cenił najbardziej - ojczyzny - wyrzec się godności, stać się zdrajcą podstępnie gubiącym tych, którzy mu zaufali. Autor ukazuje nam człowieka, który aby uratować swoją ojczyznę, poświęci wszystko, także miłość do ukochanej żony. Jako zdrajca odniesie zwycięstwo dla ojczyzny, lecz dla niego będzie ono zgubne. Utraci on to co najcenniejsze dla rycerza - honor. Czy jednak sam utwór jest apoteozą sposobu walki "lisa", czy może ukazuje tragizm życia człowieka któremu los każe postępować wbrew wszystkim zasadom etycznym?
Jak wiemy biografia A. Mickiewicza miała wielki wpływ na jego dzieła. W taki sam sposób, w jaki możemy podzielić życie polskiego wieszcza, możemy też podzielić jego twórczość. Poemat poetycki "Konrad Wallenrod" powstawał w okresie tzw. "Rosyjskim". Moment zesłania do Rosji i przymusowe podróże zaowocowały w jego twórczości również takimi dziełami jak np. "Sonety Krymskie". Były to czasy ciężkie dla Mickiewicza ale również bardzo znaczące. Pozwoliły one bowiem zdobyć niezbędne dla autora życiowe doświadczenie. To właśnie poczucie samotności, oddalenia czy bezsilności wobec zaborców natchnęły go do napisania powieści "historycznej". Użycie w utworze tzw. kostiumu historycznego ma na celu uniknięcia problemu z cenzurą.

Bohaterem jest średniowieczny rycerz dla którego nie bez znaczenia są takie wartości jak: odwaga, waleczność i oddanie bogu. Doskonały przedstawiciel powinien za cel swojego życia uczynić walkę w obronie wiary i ojczyzny. Jego postępowanie powinno cechować duma i dbałość o dobre imię wynikające z podporządkowania się etyce rycerskiej.
Powieść (mówi nam) o Zakonie Krzyżackim w XIV wieku. Utwór zawiera w sobie elementy epiki (narrator) jak również liryki (przeżycia wewnętrzne). Nie od razu również dowiadujemy się o przeszłości bohatera a zwroty do czytelnika, luźna fabuła oraz związek biografii autora z losami bohatera upewnia nas o gatunku tego utworu.

Biografia Adama Mickiewicza w odniesieniu do biografii Konrada zgadza się pod pewnymi względami: oboje mają za sobą niespełnioną miłość, żyją z dala od domu i ojczyzny, sytuacja (pobyt na obcych ziemiach, wśród obcych ludzi) zmusza ich do wyzbycia się własnych ideałów których tak bronili. Autor pokazuje na przykładzie Waltera Alf (prawdziwe imię i nazwisko Konrada) człowieka postawionego przed wyborem tragicznym. Bez względu na podjęte przez bohatera działania, konsekwencje nie będą pozytywne. Wybierze życie rodzinne - nigdy nie zazna szczęścia w kraju które nie uzyska niepodległości "...szczęścia w domu nie zaznał, bo go nie było w ojczyźnie...". On jeden wie że Litwa (jego kraj ojczysty do którego wrócił) nie ma szans w bezpośredniej walce z Zakonem. Musi być "lisem". Walter wybierze więc zdradę w imię ojczyzny. Sam zapuści się w szeregi krzyżackie, zdobędzie zaufanie przeciwnika a następnie w zdradziecki sposób doprowadzi do zwycięstwa swojego kraju. Zapłaci z to jednak dużą cenę. Poświęci życie ukochanej żony oraz swoje. Po powrocie Konrad nie potrafi poradzić sobie z otaczającą go rzeczywistością, życie staje się dla niego zbyt dużym ciężarem. Posuwa się więc do kroku ostatecznego - popełnia samobójstwo.
Dzieje bohatera utworu i jego głęboka życiowa tragedia uprzytomnią nam, że zdrada była, jest i pozostanie czymś nieetycznym, a ten kto się jej dopuścił, nie odzyska już spokoju sumienia. Konieczność wyboru między dwoma wartościami dla rycerza jednakowo istotnymi - miłością do ojczyzny i honorem - powoduje silny konflikt wewnętrzny. Konflikt który podchodzi pod tragizm. Tak więc utwór Adama Mickiewicza nie zachęca do spiskowania. Mówi natomiast o tragicznej sytuacji młodych ludzi, którzy muszą wybrać zło i nikczemność, gdyż nie mają innego wyjścia.