Papiestwo w Średniowieczu -Blaski i Cienie

Papiestwo to instytucja najwyższej władzy w Kościele rzymskokatolickim, sprawowanej przez biskupa Rzymu, zw. papieżem. Tytuł ten używany jest od VI w.; od XI w. papież wybierany jest przez kolegium kardynałów, zw. konklawe. Ojciec Święty posiada najwyższą władzę prawodawczą i sądowniczą w Kościele, dysponuje atrybutem nieomylności w sprawach wiary i moralności, ustanawia także normy prawa kościelnego, mianuje i odwołuje biskupów. Zewnętrzną oznaką godności jest biała sutanna, pierścień Rybaka, tiara oraz krzyż o potrójnym, poprzecznym ramieniu.
Po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego papiestwo było jedyną instytucją, która spajała państwa Zachodu. Dzięki kszztałtowaniu światopoglądów i rozwojowi kultury papież zyskał olbrzymi wpływ na życie ludzi i całych społeczeństw.
Jako cezure początkową tego zagadnienia można przyjąć wybór Symmacha na pierwszego papieża średniowiecza (498 r.)z kolei za końcową datę możemy przyjąć zakończenie schizmy Zachodniej w roku 1449,.
Zasieg terytorialny papiestwa jest płynny, granice chrześcijaństwa zachodniego ulegały ciągłym zmianom. Sądzę iż odpowiednim będzie uznanie terytorium Europy oraz pln wybrzeza Afryki ( do VII w ).
W mojej pracy chciałbym zaakcentowac pewne wydarzenia które w sposób znaczący wpłynęły na rolę i pozycję papiestwa w średniowiecznej Europie:

· Działania apostoła ludów germańskich - Bonifacego
· Powstanie Państwa Kościelnego
· Odnowienie cesarstwa na Zachodzie
· Uniwersalizm czasów Ottona III
· Pontyfikat Grzegorza VII (Dictatus Papae, Spór o Inwestyturę)
· Konkordat wormacki
· Sobory – ruch soborowy
· Ruch Krucjatowy
· Niewola Awiniońska
· Schizma Zachodnia

Opis dziejów papiestwa w średniowieczu chciałbym rozpocząć od działalności Św. Bonifacego. Był on nazywany apostołem ludów germańskich, dzięki którego misyjnym staraniom chrzest otrzymało kilka tysięcy germańskich pogan. Symbolem tego wydarzenia była przysięga złożona w 722r przez biskupów niemieckich na ręce Papieża Grzegorza II, która świadczyła o poddaniu terenów im podległych papiestwu. Od tego okresu rozpoczęła się coraz to większa ingerencja papiestwa w sprawy polityczne.
Kilkadziesiąt lat po tym wydarzeniu, a dokładnie w roku 756 zostało utworzone Państwo Kościelne(Świeckie Państwo Kościelne). Uczynił to Pepin Mały król Franków , nadał on prawa do władania ówczesnemu papieżowi jako świeckiemu monarsze. Było to wynikiem sojuszu papiesko-frankijskiego,do którego przystąpili papież Stefan III i w/w Pepin III Mały. Był to symboliczny moment wzrostu roli papiestwa w Europie.
Kolejnym ważnym wydarzeniem wpływającym na dzieje papiestwa był spór o inwestyturę zapoczątkowany w X w , na sile przybrał za panowania Henryka IV i pontyfikatu Grzegorza VII. Dotyczył on mianowania biskupów, co w istocie oznaczało panowanie nad ówczesnym światem chrześcijańskim. Jednym z ważniejszych wydarzeń podczas tej długoletniej walki było wydanie w 1075 przez papieża Grzegorz VII dokumentu Dictatus Papae. Żądał w nim władzy prawodawczej i sądowniczej w granicach chrześcijańskiego świata, prawa do usuwania ze stanowisk wszystkich władców zarówno ziemskich jak i duchowych, z cesarzem włącznie. Stwierdzał, ze jedynie biskupowi Rzymu przysługuje wyłączne prawo do odwoływania pozostałych biskupów, oraz zwoływania soboru powszechnego.
Kulminacyjnym momentem sporu na linii cesarstwo-papiestwo była klątwa nałożona przez Grzegorza VII na Henryka IV w 1077 . Nałożenie klątwy wiązało się z utratą pozycji i prestiżu w średniowiecznej Europie. Cesarz wiedząc, że skończy się to jego klęska, przybył do Canossy, gdzie rezydował papież i spędził 3 dni klęcząc na śniegu , prosząc o wybaczenie. Po 3 dniach Grzegorz zdjął klątwę z Henryka, był to jak na tamte czasy moment upokorzenia władzy świeckiej wobec duchownej. Henryk doprowadził jednak do detronizacji papieża w roku 1084 i ustanowienia antypapieża.
Ten długoletni spór między cesarstwem a papiestwem zakończył się podpisaniem ugody w roku 1122 w Wormacji (konkordat Wormacki) pomiędzy Henrykiem V a Kalikstem II. Cesarz zrzekał się inwestytury świeckiej duchowieństwa, przekazując prawo wyboru biskupów kapitułom katedralnym.
Bardzo ważną rolę w życiu papiestwa odgrywały Sobory powszechne, były to zjazdy dostojników kościelnych w celu ustanowienia bądź wprowadzenia zmian w sprawach kościoła i wiary. Decyzje Soborów miały olbrzymi wpływ na funkcjonowanie społeczności średniowiecznych państw. Sobór Laterański IV(1215) był jednym z najważniejszych Soborów tamtego okresu, regulował on m.in. sprawy Spowiedzi Św. (obowiązkowo raz w roku) i Komunii Wielkanocnej. Ustalono przepisy dotyczące inkwizycji , obowiązki biskupów i księży wobec swoich parafii, Wyszczególniono różne herezje, wyłożono także nauki o Eucharystii (przeistoczenie). Kolejnym ważnym był Sobór w Konstancji(1414-1418). Podczas niego potępiono nauki Johna Wycliffe'a i Jana Husa (w wyniku czego Hus został spalony na stosie).
Idea ruchów krucjatowych narodziła się w XI w(wyprawy Aleksandra II przeciwko Arabom i Maurom). Przyczyn tego zjawiska jest wiele, ja podzieliłbym je jednak na trzy grupy: religijne(Turcy w Ziemi Św.) , społeczne(rozdrobnienie feudalne, czy walka cesarstwa z papiestwem) oraz ekonomiczne ( względne przeludnienie, brak ziemi, nadzieja na zdobycie łupów.
W historii wyróżniamy siedem krucjat na Bliski Wschód. Miały one miejsce od 1096(pocz I Krucjaty), aż do roku 1291(upada idea krucjat, kleska ostatniej twierdzy krzyżowców w Ziemi Świetej - Akki). Przyniosły one przejściowe polepszenie autorytetu papiestwa, lecz ostatecznie przyczyniły się do upadku Cesarstwa Bizantyńskiego. Niosły ze sobą również pozytywne aspekty, takie jak odrodzenie gospodarki miejskiej czy powstanie gotyku.
Papiestwo w średniowieczu doznało także wielu upokorzeń, największym była zapewne tzw. Niewola Awiniońska(1309-1377). Był to okres w którym papieże rezydowali w mieście Awinion, ponieważ zostali oni wygnani ze swej odwiecznej siedziby w Rzymie. Jest to moment uznawany za kryzys papiestwa i upadek tak wielkiego autorytetu w Europie. Niewola spowodowana byłą konfliktem Filipa IV Pięknego kr. Francji z papieżem Bonifacym VIII. Dopiero po 68 latach Grzegorz XI powrócił do Rzymu. Nie zakończyło to jednak kryzysu. Królowie Francji raz uzyskawszy wpływ na papiestwo nie pogodzili się z możliwością jego utraty.
Ostatnim etapem moich rozważań będzie właśnie kwestia Schizmy Zachodniej(1378-1449). Był to rozłam w kościele zachodnim wywołany poniekąd poprzednim kryzysem. Podział na dwa ugrupowania, koncyliarystów chcących zażegnać schizmę i zreformować Kościół, oraz kurialistów zwolenników kurii papieskiej i umocnienia pozycji papieża jako drogi do zażegnania schizmy. Podczas jej trwania funkcję papieża piastowały 2 osoby, a pewnym okresie nawet 3. Początkowo w boju o papiestwo prowadzili koncyliaryści , lecz w końcowym rozliczeniu zwycięstwo odnieśli kurialiści. Rozłam kościoła katolickiego został zakończony w 1449 roku wybraniem na papieża(jednego) Mikołaja V z ugrupowania zwycięzców.
Papiestwo w Średniowiecznej Europie odnosiło wiele sukcesów, ale również nie obyło się bez porażek tych mniejszych i większych. Rola Papieża nie polegała tylko na zajmowaniu się kwestiami religii ale także na zdobywaniu i utrzymywaniu rzeczywistej władzy politycznej, co powodowało konflikty z wieloma władcami świeckimi, w szczególności z cesarstwem, które pretendowało do uzyskania takich samych wpływów.
Podsumowując, uważam iż papiestwo zmagając się z tak wieloma przeciwnościami w tak dlugim okresie czasu odniosło zwycięstwo, gdyz jego pozycja była mocniejsza aniżeli w początkowym okresie średniowiecza.