Konstytucja 3 Maja przebieg

Konstytucja 3 Maja była drugą na świecie po Stanach Zjednoczonych ustawą tego typu .Regulowała zarówno ustrój polityczny państwa , jak też wypowiadała się w sprawach społecznych . Autorami Konstytucji 3 Maja byli : król Stanisław August Poniatowski , Ignacy Potocki oraz Hugo Kołłątaj , któremu przypisuje się ostateczną jej redakcję .Prace nad zasadniczymi projektami zmian ustrojowych zostały ukończone na początku 1791 roku . W celu uniknięcia przeszkód ze strony opozycji , tekst przyszłej konstytucji był znany bardzo wąskiemu gronu osób , podobnie jak termin jej uchwalenia . Ostatecznie dokonano tego z naruszeniem regulaminu sejmowego ( a więc faktycznie wbrew prawu )
3 maja 1791 roku , wykorzystując nieobecność posłów opozycji , a pod naciskiem tłumnie zgromadzonego nieopodal mieszczaństwa . Pomimo zaciekłego oporu garstki przeciwników , pomimo obaw i wątpliwości Stanisława Augusta – Ustawa Rządowa ( tak bowiem określano akt potocznie zwany Konstytucją 3 Maja ) została uchwalona i zaprzysiężona w kościele
św.Jana .
Otwiera Ustawę Rządową patetyczne , bardzo w ówczesnych warunkach zrozumiałe , a przemawiające do nas do dzisiaj stwierdzenie roli , jaką winna odegrać „ konstytucja narodowa „ , rozpoznanie „ rządu naszego wad” i powagi chwili , która nakazywała skierować wszystkie wysiłki na ratunek państwa . A poprzez jego uratowanie na możliwy rozwój kraju . Jesteśmy – piszą twórcy ustawy – „wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów” , cenimy „ drożej nad życie , nad szczęśliwość osobistą – egzystencję ... niepodległość ... i wolność wewnętrzną narodu . Takie były ówczesne prawa człowieka i narodu . Konstytucja regulowała zarówno ustrój polityczny państwa , jak też wypowiadała się w sprawach społecznych . Władza państwowa miała się składać z trzech części : ustawodawczej , wykonawczej i sądowniczej . Postanowienie Ustawy Rządowej jak i późniejsze jeszcze ustawy szczegółowe , zapewniały poważne wzmocnienie i usprawnienie działalności władzy państwowej , a zatem sejmu i rządu . Ten pierwszy uwolniono od przemocy magnatów i instytucji liberum veto , obezwładniającej przez lat z górą sto normalne prace ustawodawcze i kontrolne sejmu. Rzeczpospolita nadal miała pozostać monarchią , ale konstytucyjną. Monarchia miała być dziedziczną , aby uwolnić tron od rywalizacji magnatów i wpływów mocarstw. Władza miała pozostawać w rękach dwuizbowego sejmu. Król i ministrowie (policji , spraw wewnętrznych , zagranicznych , wojny i skarbu) tworzyli Straż Praw , do której wchodził też prymas , jako przewodniczący Komisji Edukacji Narodowej. Katolicyzm uznawano za religię panującą , ale gwarantowano różnowiercą „pokój wierze i opiekę rządową” W dziedzinie społecznej nie zdobyli się – lub wówczas zdobyć się na to nie mogli – twórcy Ustawy Rządowej na reformy doraźnie bardziej radykalne. Obywatelami wedle postanowień Konstytucji byli wszyscy mieszkańcy kraju , narodem zaś nie tylko szlachta , ale także mieszczanie i chłopi. Szlachta nadal wprawdzie pozostała stanem uprzywilejowanym , ale jej część najuboższą (tzw.gołota) pozbawiona prawa uczestniczenia w sejmikach. Było to uderzenie w magnatów , którzy głosami gołoty załatwiali swoje sprawy. Większe zmiany w położeniu miast i mieszczan zaszły w miastach królewskich , bo wprowadzenie zmian w miastach prywatnych uzależniono nadal od dobrej woli ich właścicieli. Mieszczanom nadano takie prawa , jakie przysługiwały dotąd szlachcie. Znacznie mniej zmian dokonano w położeniu wsi i chłopów. Zalecono bowiem tylko umowy o czynsze. Zapewniono chłopom bliżej jeszcze wówczas nie określoną przynajmniej w samej Ustawie Rządowej „opiekę prawa i rządu krajowego”
Konstytucja wzbudziła ogromne zainteresowanie poza granicami Polski , a proponowane przez nią rozwiązania ustrojowe były oceniane bardzo wysoko. Zdobycze i niedostatki pierwszej polskiej ustawy zasadniczej są niewątpliwe. Lecz wiemy , że Konstytucja 3 Maja nie kończyła dzieła reformy „łagodnej rewolucji” , lecz dopiero ją rozpoczynała. Takie były intencje i takie były poczynania przynajmniej części twórców i rzeczników tych przemian. W tym kierunku szły dalsze prace obozu patriotycznego.




Bibliografia:
Jerzy Kowecki – „Konstytucja 3 Maja 1791”
ISBN 83-01-03773-3