Pieśni

Bogurodzica,
najstarsza pol. pieśń rel.; zachowana z melodią, do końca XV w. hymn rycerski i kośc.; czas (XIII–XIV w.) i miejsce powstania dyskusyjne, autorstwo nieznane; najstarsza część obejmuje 9 wersów (2 zwrotki, zapis z pocz. XV w.); drukowana 1506 w Statucie Łaskiego.
chorał gregoriański,
jednogłosowe śpiewy liturgiczne Kościoła rzymskokatol., w języku łac.; skodyfikowany przez pap. Grzegorza I Wielkiego; w ch.g. wyróżnia się: psalmodię, antyfony, responsoria, śpiewy ordinarium missae (części stałych mszy), hymny, tropy, sekwencje i in.
Gaude Mater Polonia
[łac., ‘raduj się matko Polsko’], hymn łac. ku czci św. Stanisława Szczepanowskiego, napisany prawdopodobnie 1253 przez Wincentego z Kielczy do melodii wzorowanej na innych hymnach; najstarszy zapis w Antyfonarzu kieleckim (1372); oprac. 4-głosowe T.T. Klonowskiego.
kolęda
[łac.]: 1) pieśń rel. o tematyce związanej z Bożym Narodzeniem; 2) obyczaj słow., przeniesiony do obrzędów lud. związanych z Bożym Narodzeniem; składanie życzeń pomyślności przez kolędników; 3) doroczna wizyta księdza w mieszkaniach parafian.
mazur
(mazurek), ogólna nazwa wielu pol. tańców lud. w metrum trójdzielnym, z charakterystycznym rytmem, tzw. mazurkowym: dwie szesnastki, dwie ósemki; stylizowane m. w muzyce artyst. są zw. mazurkami (w twórczości F. Chopina, K. Szymanowskiego, R. Maciejewskiego).
polonez,
pol. taniec nar. (dawniej dworski), w tempie umiarkowanym, metrum 3/4, z charakterystycznymi formułami rytmicznymi i charakterystyczną kadencją; rozwinął się z tzw. tańca pol. w XVIII w. (w XVII w. typ tańca chodzonego); w postaci stylizowanej częsty w twórczości kompozytorów XVIII i XIX w., zwł. niem. i polskich.
oberek,
pol. taniec lud., w tempie b. szybkim, metrum trójdzielnym, z rytmami mazurkowymi, zw. też obertas, obyrtany.
kujawiak,
pol. taniec lud. w rytmie mazura, lecz wolniejszym tempie; w formie stylizowanej w XIX w.
krakowiak,
pol. taniec lud., uznany za nar., w tempie dość żywym, metrum 2/4 i rytmie synkopowanym; zw. też gonionym, ściganym.
jazz (dżez), ogólna nazwa improwizowanej muzyki, powstałej pod koniec XIX w. w środowisku murz. na pd. USA; wywodzi się z zespolenia elementów muzyki eur. (popularne tańce, pieśni), afryk. rytmów, murz. spirituals, pieśni pracy, bluesów i tańców, muzyki zw. ragtime; j. autentyczny cechuje specyficzna pulsacja rytmiczna (swing, synkopy), wariacyjne opracowania tematu, swoista artykulacja i intonacja.
improwizacja [fr. < łac.], lit., muz. wypowiedź lit. lub muz. powstała bez uprzedniego przygotowania, w bezpośrednim kontakcie z odbiorcami, zakładająca równoczesność zamysłu artyst. i jego realizacji.