Romantyczny indywidualizm Giaura i Konrada Wallenroda – podobieństwa i różnice.

W romantyzmie miłość stała się jednym z najważniejszych ideałów, kategorią niemal filozoficzną, siłą odwracającą bieg życia. Z reguły jest to miłość nieszczęśliwa i jako taka przypada w udziale bohaterowi romantycznemu. Może doprowadzać do szaleństwa, do samobójstwa, a zawsze prowadzi do przeistoczenia: klęska miłości kończy pewien etap w życiu bohatera a rozpoczyna nowy – bojownika o wolność narodu. Konrad Wallenrod musi wybierać między miłością do kobiety, a miłością do ojczyzny. Giaur natomiast z miłości popełnia zbrodnię i od tej pory staje się samotnikiem, będzie unikał ludzi, szukając ukojenia w życiu klasztornym. Giaur oraz Konrad Wallenrod – ci reprezentatywni bohaterowie swoją biografią wypełniają ustalony schemat bohatera romantycznego, choć z pewnymi modyfikacjami.
Cechy ich ukazują wytworzony przez romantyzm sposób reagowania na rzeczywistość. Bohaterowie ci są obdarzeni głębokim życiem wewnętrznym, są zdolni do wielkich i gwałtownych uczuć. Wrażliwi na piękno zdolni do zgłębienia tajemnic duszy i natury. Skłóceni ze światem, zbuntowani przeciw istniejącemu porządkowi, walczą o prawa do osobistego szczęścia, gardzą przyjemnościami. Bohaterowie ci przeżywają uczucie miłości jako coś wyjątkowego. Miłość stawia ich w konflikcie ze światem.
Giaur jest typowym przykładem nieszczęśliwego kochanka, jest tajemniczy, skłócony ze światem, samotnie walczy z otaczającą go rzeczywistością. Kiedy przyjrzymy się jego biografii odnajdziemy w niej miłość, która nie daje spełnienia, lecz staje się źródłem rozterek a nawet rozpaczy. Jest to miłość tragiczna, uwieńczona tragicznymi konsekwencjami. Giaur pokochał nałożnicę Hassana - Leilę, który domniemając zdrady zamordował ją. Giaur powodowany gwałtownymi uczuciami popełnia zbrodnię, która nie przynosi mu ulgi, lecz na zawsze ciąży na jego życiu, ponieważ nie jest człowiekiem pozbawionym sumienia. Zbrodnia ta zmienia go tak zewnętrznie jak i wewnętrznie. Zamyka się w klasztorze, gdzie przeżywa sześc. bolesnych milczących lat. Jest określany mianem tajemniczego zbrodniarza o wrażliwym sumieniu. Wstąpienie do klasztoru to wyraz buntu metafizycznego skierowanego przeciwko Bogu, konsekwencją jego działania, własnej egzystencji. Nie akceptuje norm etycznych, przeciwstawia się prawom świata. Giaur snując się po korytarzach klasztoru jest przyrównywany do diabła. Giaur to samotny, tajemniczy młodzieniec, który buntuje się przeciwko krępowaniu wolności, „Bo właśnie tylko upodlenie ducha ugina wolnych ducha do łańcucha”. Przeżywa dylematy psychiczne, jest skłócony ze światem i samym sobą, jest niezwykłą i tragiczną postacią. Jednak z drugiej strony nawet w obliczu śmierci na spowiedzi nie żałuje swych czynów. Mówi, że jeżeli mógłby żyć raz jeszcze , postąpiłby tak samo.
Kolejnym nieszczęśliwym kochankiem jest Konrad Wallenrod. To przede wszystkim więzień własnych nieokiełznanych namiętności, który z tą samą siłą potrafi kochać jak i nienawidzić. Ma wrażliwe serce, ale przepełnia je także pycha i żądza zemsty. Nie obce mu są szlachetne idee, potrafi za nie oddać życie. Jest, więc wielkim straceńcem, gwałtowność charakteru, pasja i gniew prowadzą go w rezultacie do śmierci.
Konrad poznaje Aldonę, obdarza ją gorącym uczuciem i poślubia. Wydaje się, że nic nie jest w stanie zachwiać rodzinnej idylli, a jednak.... Nad Litwą zawisła kolejna groźba wojny z Krzyżakami, Wallenrod niszczy swoje małżeństwo i unieszczęśliwia żonę, która zostaje pustelnicą. Konrad ma świadomość straconego szczęścia. Działa ze szczytnych patriotycznych pobudek. Musi wyrzec się swoich zasad i idei (honorowość, szlachetność i uczciwość) ,ponieważ wie, że jest to jedyna droga do zwycięstwa. W działaniu takim motywuje go miłość do ojczyzny, dla dobra, której będzie gotów poświęcić swoje życie osobiste, a nawet szczęście ukochanej kobiety. „Szczęścia w domu nie zaznał, bo go nie było w ojczyźnie”- tak mówi o bohaterze narrator akcentując, że ład państwowy jest gwarantem harmonii w życiu prywatnym. Rozmiar szczęścia, jaki płynie z faktu obcowania z bliską osobą, nie jest w stanie zagłuszyć poczucia obowiązku wobec kraju. Wybór Wallenroda pomiędzy miłością do kobiety a poświęceniem szlachetnej idei ratowania ojczyzny tylko na pozór wydaje się jednowymiarowy, w rezultacie otrzymuje dużo głębszy aspekt. To przede wszystkim wybór między wolnością, a koniecznością, między prawem do stanowienia i decydowania o własnym losie. Konrad Wallenrod również jest postacią tragiczną, musi dokonać wyboru pomiędzy wolnością i szczęściem osobistym a wolnością i szczęściem swojego narodu. Tragiczna dla bohatera konieczność wyboru rodzi u niego konflikt wewnętrzny, wyciska nieodwracalne piętno na jego psychice.
Mimo różnic w osobowościach tych bohaterów są cechy, które zamkną te postacie w kręgu bohaterów romantycznych i nieszczęśliwych kochanków. Obaj bohaterowie musieli dokonywać w życiu ciągłych wyborów. W ich duszy i sercu cały czas trwała walka między dobrem a złem. Będzie to także duchowa przemiana Alfa w Konrada Wallenroda, giaura w pustelnika (mnicha), przeżycie nieszczęśliwej miłości, osamotnienie, poświęcenie się dla idei, klęska i bardzo bogate życie wewnętrzne, które stanowiło istotę romantycznej jednostki.