Temat: Rola przestrzeni w powieści Z. Nałkowskiej. W wypracowaniu wykorzystaj fragment „Granicy”, posługując się wnioskami z jego analizy do interpretacji całości utworu.

„Granica” Zofii Nałkowskiej to powieść społeczno-psychologiana, ukazująca rozwarstwienie polskiego społeczeństwa i ich stosunek do otaczającego świata. Prezentuje także przestrzeń, w której poruszają się bohaterowie powieści. Poprzez pojęcie „przestrzeń” możemy rozumieć topograficzne miejsce albo przestrzeń życiową jako świat wartości, zasad i podziałów.
W podanym fragmencie mamy do czynienia z banalnym przykładem historii dwóch psów, która znajduje swoje odzwierciedlenie w losach ludzkich. Fitek, pies zamieszkujący podwórze pani Cecylii Kolichowskiej, był uwiązany łańcuchem, który wyznaczał jego przestrzeń do poruszania się. Pies ten wiódł nędzne życie, chował się przed deszczem i słońcem w budzie, był zaniedbany, nikt się nim nie interesował, jedynie kucharka dawała mu od czasu do czasu coś do zjedzenia. Fitek szukał towarzystwa, garnął się do ludzi, choć swoim uporem wywoływał irytację właścicielki i kucharki. Jego zniewolenie było przyczyną życiowej apatii, braku aktywności; nawet potrzeby fizjologiczne załatwiał od niechcenia. Wpadał w szał, furię, gdy ktoś obcy przychodził na podwórko, bał się, ze ktoś chce zająć jego miejsce. Jedyną istotą, która okazywała Fitkowi zainteresowanie był Lulu, rasowy, zadbany, żyjący w dostatku pies, który w swojej łaskawości od czasu do czasu pozwalał bawić się Fitkowi ze sobą. Lulu, którego zabawa szybko nudziła, nie był w stanie zrozumieć zniewolenia Fitka. Żyjąc w świecie dostatku i życiowych wygód, zdolny był nawiązać z psem podwórkowym jedynie krótkotrwały kontakt, bez dalszych konsekwencji. Opisana historia dwóch psów obrazuje sytuacje warstw społecznych opisanych w „Granicy”. Właścicielka kamienicy, bogata mieszczanka, gardziła biednymi ludźmi, swoich lokatorów traktowała z pogardą, nie spotykała się z nimi, a za wszelkie sprawy np. meldunkowe odpowiedzialna była Elżbieta. Nie zauważała, że żyjąca w nędzy rodzinna Gołąbskich wegetuje w piwnicy, nie mając środków do życia. Rodzina ta nie była w stanie prawidłowo żyć, nie walczyła np. o swoje umierające dzieci, stać ją było jedynie na krótkotrwałe, będące efektem rozpaczy zrywy życiowe, powodujące nieszczęście. Bieda zniewoliła rodzinę, doprowadziła do apatii życiowej, niechęci do życia. Biedota nie była mile widziana tam, gdzie przebywali ludzie z wyższych sfer, ponieważ wzbudzała w nic pogardę i wstręt.
Rozwarstwienie społeczeństwa ilustruje również przedstawiony we fragmencie widok z okien w mieszkaniu pani Kolichowskiej. Z pierwszych dwóch okien salonu i jadalni widać było zadbany ogródek właścicielki kamienicy, do którego dostęp miała ona sama i jej siostrzenica Elżbieta Biecka. Trzecie okno, które znajdowało się w sypialni panny Elżbiety wychodziło na szare, zaniedbane podwórko oddzielone od ogródka wysokim parkanem. Podwórko to dostępne było dla każdego, także dla dzieci najuboższej rodziny Gołąbskich, którzy zajmowali mieszkanie w piwnicy kamienicy. Taki sam, choć niewidzialny mur, oddzielał bogate mieszczaństwo od biedoty.
Opisaną w powieści przestrzeń można odnieść również do losów głównych bohaterów utworu. Zenon był wykształconym człowiekiem, posiadał ogromnie możliwości zrobienia kariery. Był człowiekiem szanowanym i podziwianym. Własnemu uporowi i rezygnacji z młodzieńczych ideałów zawdzięczał osiągniętą pozycję społeczną i dostatek materialny. Lekkomyślność i brak zdecydowania doprowadził do tragedii. Uwikłany w tragiczny romans z Justyną Bogutówną nie znalazł w sobie siły i energii, by stawić czoła życiowym problemom. Justyna wywodziła się z biedoty, jej matka, kucharka pracująca u hrabiostwa Tczewskich nie była w stanie zapewnić swej nieślubnej córce godziwych warunków do życia i bezpiecznej przyszłości. Justyna na skutek braku życiowych perspektyw i i apatii życiowej spowodowanej tragicznym w skutkach romansem, nie osiągnęła w swoim życiu nic, oprócz choroby psychicznej. Zenon nie umiał pojąć sytuacji życiowej Justyny, traktował ją jak zabawkę, zaspokajał tylko męskie żądze, nie był w stanie obdarować ją prawdziwym uczuciem Jedyną rzeczą jaką starał się zrobić dla Justyny była pomoc finansowa. Tylko na taki gest mogła liczyć Justyna.
Przestrzeń życiowa bohaterów „Granicy” jest ograniczona przez pozycję społeczną i pieniądze, a los ludzi i ich stosunek do świata jest paralelny do zachowań opisanych we fragmencie zwierząt. Cały świat, jaki oglądamy w powieści, oparty jest na społecznych podziałach. Warstwy społeczne są od siebie bardzo oddalone, a przejście z jednej do drugiej jest praktycznie niemożliwe. Warstwy te dzieli nie tylko sytuacja materialna, ale również przestrzeń wyznaczająca ich egzystencję np. obyczaje czy poglądy.