Motyw natury w Romantyzmie

Natura była ważnym elementem romantycznej wizji świata. Dla romantyków była ona czymś idealnym, tajemniczym, uduchowionym a przede wszystkim wiecznie żywym. Uważali oni, że człowiek jest cząstką natury a więc i on mógł się cudownie odnawiać i prowadzić wieczny żywot. To był właśnie fundamentalny dogmat romantyzmu - natura jest podobną do nas istotą. Odkrycie w pełni natury oraz powinowactw i punktów wspólnych miedzy nią a nami stało się głównym celem romantycznych uczonych jak i poetów. Fascynacje romantyków natura doskonale obrazują ich dzieła, zarówno literackie, jak i malarskie. W epoce romantyzmu motywy przyrody w utworach literackich odgrywały wszelkie role.

W wierszu Johana Wolfganga Goethe „ Król olch” autor posłużył się motywem natury, by stworzyć odpowiedni nastrój do sytuacji panującej w wierszu. W utworze tym przyroda jest groźna, nieprzyjazna człowiekowi, tajemnicza. Tylko dziecko a więc istota przepełniona spontanicznością i prostota myślenia jest w stanie dostrzec jej prawdziwe oblicze. W wierszu panuje mroczna aura, która marzeniom, modlitwie, zadumie, a także cudownym objawieniom i niesłychanym wizjom. Takich właśnie wizji doświadcza jeden z bohaterów tego utworu:

„Czy widzisz, mój ojcze, tam tańczą wśród drzew
Srebrne królewny, czy słyszysz ich śpiew?
- O, synku mój, to księżyc tak lśni,
To księżyc tańczy wśród czarnych pni.”

W większości utworów romantycznych natura jest przedstawiana nocą, co wzmacnia efekt grozy, tajemniczości lecz tym samym pokazuje ułomność ludzkich zmysłów.
Natura w balladach Adama Mickiewicza tj. „Świteź”, „Świtezianka”, „Lilie” pełni bardzo ważna role, jest odrębnym bohaterem. W naturę wpisana jest historia (zatopione jezioro, które było niegdyś grodem), jest tajemnicza i niedostępna („Świteź”), karze nawet tych, których kara nie dosięgła w świecie ludzkim („Świtezianka”). Mickiewicz w swoich utworach używa personifikacji dzięki której czytelnik gubi granice między człowieczeństwem a dzika przyroda - te dwa podmioty tworzą jedność, która się wzajemnie dopełnia. Mickiewicz obdarza naturę duszą : „(...)Tylko z zatoki, Sterczał wielki głazu kawał, I dziwną kształtu budową Dwa ludzkie ciała udawał (...)” .

W utworze Juliusza Słowackiego „Smutno mi Boże” natura oddaje przeżycia bohatera, jest tłem wydarzeń. Piękno oglądanego przez podmiot liryczny zachodu słońca tylko wzmaga jego cierpienie. Bezmiar morza, loty bocianów przypominają mu o tęsknocie i niemożności powrotu do ojczyzny. Natura staje się tutaj pośrednio przyczyna cierpienia, piękno krajobrazów zwiększa ból pielgrzyma, podkreśla uczucie osamotnienia.

Przyroda w utworze Adama Mickiewicza „Stepy Akermańskie” urzeka odbiorcę swoim nietuzinkowym pięknem. Człowiek nie potrafi jej ogarnąć, jest dzika tajemnicza. W wierszu tym natura pełni role dostarczania czytelnikowi wrażeń estetycznych. Budzi także lęk w człowieku Zachodu, który podziwia przyrodę Orientu. W „Stepach akermańskich” człowiek ukazany jest nie jako pan przyrody a tylko jej mały element. Ukazana jest kruchość człowieka wobec natury. Człowiek wobec natury jest za mały, jest zagubiony i nie jest w stanie odkryć jej wszystkich tajemnic. Natura pełni tu role porównania, ukazana jest jako analogia do ludzkiego życia.

Opisy przyrody pełnią więc różnorodne funkcje: służą wyzwalaniu uczuć (miłości, tęsknoty, patriotyzmu), oddają stany uczuciowe bohaterów i autorów, zmuszają do refleksji, zaspokajają i kształcą wrażliwość na piękno przyrody, uczą szacunku dla natury, której człowiek podlega będąc jej cząstką.