Sytuacja na ziemiach polskich przed wybuchem powstania styczniowego

Przed wybuchem powstania

o Ziemie zaboru rosyjskiego: zacofane, panował tam nadal ustrój feudalny. Polacy nie mieli swobód narodowych ani autonomii.
o Zaczęły powstawać tajne stowarzyszenia polityczne. Organizowano manifestacje polityczne, początkowo Rosjanie nie zwracali na nie uwagi, później zaczęto je rozpraszać siłą.
o Polacy zyskali wpływ na losy Królestwa Polskiego, obiecano powołanie samorządów.
o Aby przywrócić polską administrację Aleksander Wielopolski chciał zrezygnować z walki o niepodległość. Niepodległość związku z tym likwidował instytucje, przez które Polacy chcieli przejąć władzę. Demonstracje patriotyczne nadal trwały. Car zażądał ich zakończenia, dlatego ogłoszono stan wojenny.
o W rocznicę śmierci Kościuszki podczas nabożeństw kościelnych wojsko wtargnęło do kościołów i aresztowało wszystkich mężczyzn. Na znak protestu księża zamknęli kościoły, do protestu dołączyli się też luteranie i żydzi.
o Polskie organizacje przeszły do konspiracji, a car nie widząc poprawy przeszedł znowu do polityki ustępstw. Powołano rząd cywilny, z Wielopolskim na czele, wprowadzono oczynszowanie wsi i równouprawnienie żydów. Przywrócono j. polski w administracji i szkolnictwie.
o Obozy polityczne: czerwoni – radykałowie, dążyli do powstania narodowowyzwoleńczego narodowo-wyzwoleńczego rewolucji społecznej. Skupiali gł. Inteligencję, mieszczaństwo i robotników. Na ich czele stal Jarosław Dąbrowski.; Biali – bardziej umiarkowani, zrzeszali mieszczaństwo i burżuazję, nie chcieli rewolucji społecznej. Na ich czele stał Andrzej Zamoyski.
o Nowym namiestnikiem królestwa został Konstanty Mikołajewicz, który miał doprowadzić do ugody z Polakami. Zamoyski zażądał przyłączenia do polski wschodnich ziem, za co został wygnany do Petersburga. Tak upadła ostatnia próba zawarcia ugody.