Ruch robotniczy i socjalistyczny

Rozwój przemysłu sprawił, że wielu rzemieślników straciło pracę, tańszy transport żywności spowodował mniejsze dochody dla rolników, dlatego coraz większa liczba ludzi zatrudniała się do pracy w fabrykach i przenosiła się do miast. Duża liczba mieszkańców sprawiła, że warunki życia były okropne, dzień pracy długi a wynagrodzenie bardzo małe.

W Wielkiej Brytanii zaczęły powstawać związki zawodowe mające na celu ochronę praw robotników. W innych krajach ich działalność była zakazana.

1864 – powstaje I. Międzynarodówka, jej program opracował socjalista Karol Marks. Po jakimś czasie ruch socjalistyczny ulega podziałom. Wyróżnia się: marksistów – pragnęli wprowadzić władzę klasy robotniczej za pomocą walki zbrojnej i znieść własność prywatną; umiarkowani socjaliści – chcieli zmienić sytuację robotników dając im prawa wyborcze i wprowadzając ich przedstawicieli do rządu; anarchiści – byli przeciwnikami państwa i każdej formy władzy, wierzyli, że rewolucja obalająca ustrój wybuchnie sama, stosowali indywidualny terror.

Robotnicy dalej domagają się swoich praw, w niektórych krajach udaje im się wprowadzić do rządu przedstawicieli

1889 – II. Międzynarodówka (ustalenie Dnia Pracy na pamiątkę starć robotników z amerykańską policją 1.05.1886 r.) – zjednoczenie związków robotniczych wszystkich krajów. Anarchistów nie dopuszczono do udziału w IIM, wykształcili się poza tym reformiści, którzy uważali, że socjalizm można osiągnąć przez ewolucyjne formy.

1891 – Leon XII ogłasza encyklikę Rerum novarum, w której potępia wyzysk klasy robotniczej jak i elementy doktryny socjalistycznej, wskazywała konieczność regulowania spraw robotniczych przez państwo.