Przedstaw czynniki, które Twoim zdaniem mają wpływ na poczucie tożsamości narodowej współczesnych Polaków.

Tożsamość narodowa to w największym uproszczeniu świadomość specyficzności grupy odniesienia, która uważamy za swoją i którą jesteśmy gotowi współtworzyć, czujemy się za jej istnienie i zachowanie odrębności współodpowiedzialni. Należy pamiętać, że jest wiele różnorodnych czynników (obiektywnych i subiektywnych), które kształtują i determinują zasoby naszej tożsamości. Siłę, moc tożsamości nadaje kultura i to kultura szeroko pojęta objawiająca się w pamięci, języku, obyczaju, religii, nastawieniu wobec innych, jak i w rozległej sferze rozpoznawania symboli sztuki, historii i wierzeń. Poczucie tożsamości jest stopniowalne i zmieniające się pod wpływem jednostkowych i zbiorowych doświadczeń pod wpływem różnych okoliczności.
Poczucie tożsamości narodowej oraz odrębności wobec innych narodów może być kształtowanie również przez więzi w obrębie zbiorowości narodowej, które mają wpływ na psychikę człowieka. Przejawem tego są prezentowane przez ludzi postawy i zachowania. Świadomość narodową wyznacza przekonanie o wspólnym pochodzeniu. Leszek Kołakowski (jeden z najwybitniejszych polskich, żyjących filozofów) analizując pojęcie tożsamości narodowej przyjmuje pięć następujących kryteriów:
- istnienie „ducha narodowego”, znajdującego swój wyraz w swoistych formach życia
kulturalnego i duchowego w zachowaniach zbiorowych w sytuacjach kryzysu
- istnienie pamięci historycznej jako niezbędnego składnika tożsamości narodowej (tu
wspólnota symboli, wiedza język, dziedzictwo kultury)
- antycypacja, zdolność projektowania przyszłości, zabezpieczania przyszłości (obrona,
edukacja , ochrona przyrody itp.), perspektywność myślenia
- zdefiniowane granice terytorium
- umiejscowienie początku swojej grupy, odniesienia w czasie (legendy, historia,
odpowiedzialność za przeszłość, ochrona dobrego imienia, ochrona przeszłości).
Wpływ na poczucie tożsamości narodowej współczesnych Polaków może mieć tradycja państwowości polskiej. Polska jest krajem specyficznym, który musiał walczyć o swoją niepodległość i wolność. Jest wiele przykładów na tradycje niepodległościowe. Tradycje te są związane z powstaniami narodowymi XIX wieku. Polacy jak mało który z narodów europejskich, pozbawieni przez ponad sto lat własnego państwa i toczący o nie heroiczne walki, mogli dobrze uświadomić sobie cenę jaką trzeba zapłacić za brak niepodległości. Podnieśli tez wolność narodową do wartości najwyższych. Z perspektywy historii Polski wolność narodu stanowi jeden z najbardziej wartościowych elementów dziedzictwa narodowego. Polacy dlatego są tak bardzo związani z krajem, gdyż musieli o niego walczyć. Dlatego też silne poczucie dumy narodowej częściej jest typowe dla osób starszych niż młodych.
Wspólnota kulturowa jest jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na poczucie tożsamości narodowej. Jest również elementem wyróżniającym dany naród spośród innych. Najistotniejszym elementem kultury narodowej jest język. Dawniej powszechnymi nośnikami kultury narodu były pieśni (Np.: Rota), legendy (O Lechu, Czechu i Rusie) czy przysłowia. Kultura ludowa również była dostrzegana. Współcześnie bardziej umacniamy tożsamość narodową poprzez międzynarodowe osiągnięcia przedstawicieli nauki, sportu, a nawet kultury masowej.
Kultura narodowa postrzegana jako muzeum osobliwości przynoście, może oprócz rozładowania frustracji inne wymierne korzyści-materialne i społeczne. Turystyka kulturalna jakkolwiek wymaga nakładów na ochronę dziedzictwa, może stanowić jedno z poważniejszych źródeł zasilania budżetu narodowego, o sektor usług z nią związanych stwarzając nowe miejsca pracy, pomóc w rozwiązywaniu problemu bezrobocia. Turystyka kulturalna może stanowić również źródło prestiżu na arenie międzynarodowej, co wzmacnia nasze poczucie przynależności do kraju.
Bardzo istotne jest poczucie wspólnoty między obywatelami, dążenie do jakiś wspólnych celów. Wspólna organizacja polityczna ułatwia przekształcenie się zbiorowości w naród. Państwo natomiast wyznacza jednolite zasady współżycia i cele. Idealnym przykładem poczucia wspólnoty z rodakami jest pomoc udzielona poszkodowanym w powodzi z 1997 roku. Mogliśmy wtedy zobaczyć solidarność i wyciągnięcie pomocnej dłoni przez resztę społeczeństwa.
Religia chrześcijańska towarzyszy Polakom od samego początku. Jest bardzo ważnym czynnikiem. Tożsamość Polaków nie konfrontowana w naturalnych relacjach z innymi została zdominowana przez elementy myślenia mitycznego, magicznego i religijnego. Stąd też tak doniosła rola Kościoła i elit kultury (nie tylko w Polsce, ale w całej Europie Środkowej). Utrwalały się zdecydowanie silniej postawy „wymuszonego tradycjonalizmu”.
Tradycje polskiej tolerancji nawiązują do wyjątkowego- jak na targaną wojnami religijnymi szesnastowieczną Europę- równouprawnienia wyznań.
Poczucie dumy narodowej łączy się również z silniejszą religijnością.
Są w naszej kulturze i obyczajowości również takie elementy, które można zaliczyć do fundamentalnych i niepowtarzalnych cech naszej narodowości.
• Kult Zmarłych. Polacy jak nikt na świecie otaczają kultem zmarłych. Świadczą o tym cmentarze, nagrobki i grobowce, święto zmarłych, pamięć o rocznicach śmierci, pamięć o przodkach, obrzędy pochówki, troska o groby.
• Demokratyczność. Polska to kraj o tradycjach demokratycznych. Polska dawała schronienie uciekinierom politycznym i ideologicznym na przestrzeni wieków. Stworzyła Konstytucję 3-ego Maja- najbardziej demokratyczny dokument ówczesnej Europy.
• Gościnność. To nasza szczególna cecha narodowa, w myśl porzekadła „Gość w dom, Bóg w dom”. Polak zrezygnuje ze swojego łoża i jadła, a odstąpi je przybyszowi.

Wspólne terytorium jest podstawowym warunkiem formowania się narodów, które należy traktować jak wspólnoty terytorialne. Terytorium jest wartością materialną i obiektywną. Stąd też łatwo o ukształtowanie się w stosunku do nie go w miarę zbliżonych odniesień emocjonalnych związanych ze świadomością narodową. Terytorium lokalnej społeczności może być punktem wspólnych działań Np.: celem wszystkich mieszkańców jest ulepszenie i poprawa stanu dróg w regionie.
Wspólne pochodzenie etniczne decyduje o takich wartościach wyróżniających dany naród jak: język, zwyczaje i obyczaje. Język polski mógł zniknąć w czasie zaborów. Wtedy obywatele ziem polskich musieli mówić językiem swojego zaborcy. Jednak mimo to przetrwał. Dzięki staraniom Polaków, ich potajemnym spotkaniom i nadaniu ciągłości językowi, słuch po nim nie zaginął.
Do czynników pochodzących z dawnej przeszłości zaliczamy pewien ogólnonarodowy, system wartości obejmujący nie tylko szczytne i wielkie wartości tradycyjnej mentalności czy charakteru Polaków. Chodzi tu również o wartości i wzory zachowań charakterystyczne dla poszczególnych warstw i klas społecznych.
Zakorzenienie w kulturze narodowej daje to poczucie godności osobistej, które podlegając generalizacji owocuje wzrostem szacunku dla innych narodów. Na poparcie tego stanowiska przywołuję znana maksymę: „nie można szanować innych, nie szanując siebie”.
Dumę ze swojej polskości częściej deklarują osoby słabiej wykształcone niż respondenci legitymujący się wyższym wykształceniem.
W związku z poczuciem tożsamości narodowej i przynależności do kraju możemy wyróżnić kilka postaw: patriotyzm, nacjonalizm, kosmopolityzm, ksenofobia, szowinizm, rasizm. Większość z nich cechuje się negatywnym stosunkiem do obcych krajów. Są to postawy, które nie powinny się wykształcić, gdyż cechują się fanatycznym uwielbieniem i wywyższaniem swojego kraju. Relacje między narodami w fazie przedtransformacyjnej zostały zdekretowane układami wielkich tego świata, po 1989 roku należało te relacje określić poprzez otwarcie na innych. Samemu należało wyznaczyć swoje miejsce względem otoczenia europejskiego. To przepoczwarzenie wyobrażeń o sobie i innych było bardzo bolesne i zaowocowało kryzysem tożsamości Polaków, w szczególności ludzi młodych. Gdy w latach 80-tych odsetek wyrażających poczucie dumy z przynależności do narodu polskiego sięgał 80% to po 1989 roku odnotowano drastyczny spadek takich pozytywnych nastawień w Polsce.
Jednak jeszcze nigdy nie mówiło się tak dużo o tożsamości narodowej, jak przy okazji referendum i przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Tożsamość narodowa to pewne właściwości i predyspozycje występujące w narodzie na tyle często i z taka siłą, że odróżniają jedna społeczność od drugiej. Na początku warto uświadomić sobie jakie czynniki zagrażają tożsamości narodowej.
Po pierwsze- mass media, czyli środki masowego przekazu (telewizja, prasa), a także Internet i telefonia. Plusem dzisiejszych środków masowego przekazu jest szybka komunikacja, stwarzająca poczucie jedności z odległymi społecznościami i kontynentami.
Po drugie- szybka komunikacja. Świat stał się całkiem mały. Połączenia lotnicze, autostrady umożliwiają szybkie, komfortowe i sprawne przemieszczanie się.
Po trzecie- ujednolicenie waluty, możliwość płacenia kartami kredytowymi to także dogodny czynnik w przemieszczaniu się, swobodnym przebywaniu w różnych częściach świata.
Po czwarte- znajomość języków obcych, bardzo ceniona przez dzisiejszych pracodawców, która ułatwia przełamywanie barier etnicznych.
Poczucie tożsamości zbiorowej Polaków kształtuje się według dwóch modeli. Jeden, najbardziej rozpowszechniony, zgodny z tradycyjnym poczuciem przynależności terytorialnej, zaczyna się na poziomie społeczności lokalnej lub ewentualnie wyższym- przynależności regionalnej, a kończy na poziomie przynależności narodowej z krajem, lub czuja się przede wszystkim Polakami, a dopiero na drugim- związek ze społecznością lokalną lub rzadziej z regionem zamieszkania. Warto zauważyć, że ten drugi model wyraźnie częściej niż pierwszy sprzyja przyjmowaniu szerokiej perspektywy i poczuciu, że jest się Europejczykiem. W Unii Europejskiej możemy stracić nasza suwerenność, gdyż ma tam miejsce:
- pierwszeństwo prawa unijnego nad prawem państwowym
- podejmowanie decyzji większością głosów
- nieograniczone prawo obcokrajowców z UE do osiedlania się w Polsce(chociaż Polacy
chcieliby posiadać również prawo do osiedlania się za granicą, do Polski woleliby nikogo
nie wpuszczać).
- prawo osiedlonych obcokrajowców do głosowania i kandydowania
* w wyborach samorządowych
* w wyborach europejskich
- likwidacja polskiej bankowości
Integracja europejska może nieść zagrożenie dla kultury narodowej i budowanej na jej podstawach tożsamości, potrzebne są więc wysiłki zmierzające do jej ochrony.
Młodzi Polacy w wieku 17-29 lat najbardziej związani są z rodziną, a w następnej kolejności z przyjaciółmi, bliskimi znajomymi. Naród zajmuje dopiero trzecie miejsce. Natomiast religia straciła na znaczeniu i zajmuje czwartą pozycję. Aż 77% pytanych jest związanych z narodem Polskim i jasno wyraża swój stosunek do ojczyzny.
Na pytanie czy człowiek powinien ryzykować życie w obronie ojczyzny zdecydowana większość uważa, że tak. Jednak zauważamy, że gotowość do obrony ojczyzny jest najniższa na północy i zachodzie Polski, silna natomiast w tradycyjnych centrach państwowości polskiej, a najsilniejsza na terenach graniczących ze wschodnimi sąsiadami.
Należałoby przede wszystkim zauważyć malejące znaczenie przeszłości jako ważnej sfery doświadczeń życiowych. Wynika to z dominacji koncepcji czasu społecznego zorientowanego na teraźniejszość. Zauważamy też powszechny w Europie zanik religijności.
Niezależnie od orientacji politycznej i światopoglądowej za kluczowe uznawane są tradycje tolerancji (oczywiście teoretycznie, bo jak sięgnąć pamięcią do niedawnych wydarzeń na polskich boiskach to nasuwają się ogromne wątpliwości) i tradycje niepodległościowe.
Psychologowie oceniają, że stan współczesnej tożsamości Polaków przypomina sytuację „ruchomych piasków”, panuje dość powszechne przekonanie, iż z dotychczasowego dziedzictwa kulturowego wiele trzeba odrzucić, a w zamian jeszcze więcej wartości dotąd nieobecnych należy przyswoić. Oznacza to dalej, że w świadomości społecznej dominuje stan otwarcia na zmiany i świadomość ich konieczności. Tożsamość Polaków zapewne podlega nie tylko głębokim modyfikacjom, ale również istotnemu zróżnicowaniu.
Często niechętnie utożsamiamy się z narodem, gdyż nie mamy dobrych wzorców. Polski rząd jest ogarnięty korupcją, oszustwami i wpływami. Powoduje to spadek zaufania obywateli, co za tym idzie mniejsze poczucie przynależności do kraju. Państwo, które nie może poradzić sobie z dużym bezrobociem nie zachęca, aby w nim zostać. Dlatego też młodzi ludzie uczą się języków obcych i poszerzają horyzonty, aby móc wyjechać za granicę i tam zapewnić sobie dobrobyt.
Te wszystkie czynniki wpływają na to, że stajemy się obywatelami świata, nie czujemy się obco w innych krajach i na świecie, wiemy jak się zachować. Niebezpieczne jest jednak to, że zatracamy nasz narodowy charakter. Przejmujemy zwyczaje i mody światowe, zapominając i często uważając za gorsze nasze rodzinne tradycje i wartości.
W kulturze każdego narodu, społeczeństwa istnieją wartości, które odgrywają szczególną rolę, są szczególnie cenne, są ponadczasowe i ponadprzestrzenne. Występują bez względu na epokę. Świadczą o tym, że Polak jest inny, niż Niemiec czy Chińczyk. Jest inny, ale jednocześnie równy wszystkim mieszkańcom Ziemi.