Płazy

Płazy

Układ szkieletowy i mięśniowy: czaszka ma 2 kłykcie potyliczne (specyficzne wyrostki), które wchodząc w zagłębienia kr. szyjnego dają ruchome połączenia czaszki z kręgosłupem.
Umożliwia to ruch głowy w płaszczyźnie pionowej i ułatwia wystawianie głowy ponad wodę. Ze względu na wykształcone płuca, łuki skrzelowe w czaszce pł. zanikają lub ich funkcja jest inna niż u ryb. Końcowe łuki skrzelowe tworzą szkielet krtani, który zbudowany jest z parzystych chrząstek, stanowiących oparcie dla błon głosowych. Dzięki połączeniu z odpowiednimi więzadłami i mięśniami chrząstki te zwężają lub rozszerzają szczelinę krtani.
Cz. łuku gnykowo-żuchwowego uległa przekształceniu w strzemiączko - pierwszą kosteczkę słuchową. Cała czaszka jest bardzo delikatna. Kręgosłup zróżnicowany na 4 odcinki: szyjny, piersiowy, krzyżowy i ogonowy. Cz. szyjną tworzy 1 kr., nazywany atlasem (dźwigaczem), którego panewki (wgłębienia) łączą się stawowo z kłykciami potylicznymi. Cz. piersiowa skł. się z kilku kr., a cz. krzyżowa z 1. Kr. ogonowe wyst. w dużej liczbie u płazów ogon. i beznog., natomiast u bezog. zrośnięte są w jedną kość, nazywaną urostylem. U płazów beznog. i niektórych ogon., z wyrostkami poprzecznymi kręgów piersiowych połączone są w żebra.
Płazy bezog. i niektóre ogon. mają wykształcony mostek - element szkieletu położony po stronie brzusznej; przytwierdzone są do niego kości pasa barkowego, co wzmacnia osadzenie koń. przednich. Pas barkowy skł. się z 2 obojczyków, 2 k. kruczych i 2 łopatek. W porównaniu z rybami u płazów pas barkowy utracił łączność z czaszką, natomiast za pomocą mięśni powiązany jest z kręgosłupem. U bezog. i niektórych ogon. pas barkowy dodatkowo połączony jest z mostkiem. W łopatkach (tuż przy k. kruczych) są panewki stawowego połączenia kończyn przednich. Kończyny tylne osadzone są stawowo w panewkach pasa miednicowego, który zbudowany jest z 2 k. biodrowych, 2 k. kulszowych i 2 k. łonowych zrośniętych ze sobą. Kości biodrowe połączone są wyrostkami poprzecznymi kręgu krzyżowego, co usztywni pas miednicowy w wzmacnia osadzenie koń. tylnych. K przedramienia (łokciowa i promieniowa) oraz podudzia (goleniowa i strzałkowa) są zrośnięte. W koń. przedniej zachowane są 4 palce, a w tylnej 5. Stawy łokciowy i kolanowy skierowane są na boki (poza obręb ciała), przez co ciało pł. nie jest zawieszone na koń. i zwierzęta te przemieszczając się na lądzie szorują brzuchem po podłożu. Metameryzacja mięśni pozostała jedynie u płazów beznog.. Wraz z pojawieniem się koń. u pł. ogon. zachowała się jedynie w odcinku ogonowym, a u płazów bezog. i ogon. zachowana jest śladowo w mięśniach tułowia. Poszczególne mięśnie tworzą oddzielne grupy funkcjonalne, które umożliwiają ruch elementów szkieletu i przez to całego ciała.
Układ pokarmowy rozpoczyna się jamą gębowo-gardłową. Język jest rozwidlony na końcu i przytwierdzony do przedniej części szczęki dolnej, co umożliwia szybkie wyrzucanie go (porusza się jak otwierająca się klapka) i chwytanie pokarmu. Na podniebieniu znajdują się drobne ząbki. Do jamy gębowo-gardłowej dochodzą parzyste przewody nosowe, tworząc w ten sposób nozdrza wewnętrzne. Z jamą gębowo-gardłową kontaktuje się krtań oraz za pomocą przewodów Eustachiusza jama ucha środkowego. W dalszej części ukł. pokarmowego pł. wyst. takie same narządy, jakie spotykamy o ryb. Ukł. pokarmowy zakończony jest kloaką, czyli rozszerzonym odcinkiem jelita prostego, do którego uchodzi ukł.wydalniczy i rozrodczy.
Układ oddechowy: wymiana gaz. zachodzi przez dobrze unaczynioną i wilgotną skórę, ścianki jamy gębowo-gardłowej oraz narządy oddechowe - płuca lub skrzela. Larwy płazów mają skrzela. Najczęściej są to pierzaste wyrostki umieszczone za głową (skrzela zew.). Większ. dorosłych pł. (oprócz np. salamandry bezpłucnej) mają płuca w postaci parzystych, cienkościennych worków o mniej (traszka) lub bardziej (salamandra) pofałdowanych ściankach. Powietrze z jamy gębowo-gardłowej dostaje się do płuc przez krtań i krótką tchawicę. Wymiana powietrzna w płucach możliwa jest dzięki ruchowi dna jamy gębowo-gardłowej, odpowiednio zsynchronizowanemu z otwieraniem i zamykaniem krtani i nozdrzy zew.
Ukł. krwionośny: u larw tak jak u ryb; u osobników dorosłych są 2 obiegi krwi (mały i duży), a serce staje się trójdziałowe, ponieważ następuje podział przedsionka na prawy i lewy.
W obiegu małym krew z komory serca kierowana jest tętnicami płucnymi do płuc, z których doprowadzana jest żyłami płucnymi do przedsionka lewego i ponownie do komory. W obiegu dużym krew z komory wyprowadzana jest rozgałęzioną aortą do pozostałych cz. ciała, skąd powraca żyłami do prawego przedsionka. Dzięki dwóm obiegom ruch krwi w całym ukł. jest szybszy niż u ryb
Układ wydalniczy: parzyste nerki (typu pranercza), moczowody i pęcherz moczowy. Ujście tego ukł. u dorosłych pł. znajduje się w kloace. Płazy wydalają przede wszystkim mocznik.
Ukł. nerwowy i narządy zmysłów: tak jak u ryb tylko, że kresomózgowie rozrosło się i podzieliło na 2 półkule, pozostałe cz. ukł. centralnego tak jak u ryb. W ukł. obwodowym pł. wykształciły się nerwy, które kierują pracą mięśni koń. W budowie i funkcjonowaniu narządów zmysłów pł. możemy dostrzec przystosowanie się do życia na lądzie. Oczy, zaopatrzone w powieki, mają dwuwypukła soczewkę, ale akomodacja (ustawienie ostrości widzenia przed adaptacyjne ruchy soczewki względem siatkówki, rejestrującej bodźce wzrokowe) jest podobna jak u ryb. Narząd słuchu jest rozbudowany o ucho środkowe, którego jama powstała z pierwszej szczeliny skrzelowej, położonej u ryb między łukami szczękowym i gnykowo-żuchwowym. Ta cz. ucha umożliwia odbieranie fal dźwiękowych i ich wzmacnianie poprzez drgania strzemiączka przyczepionego do błony bębenkowej. Drgania strzemiączka podrażniają narząd słuchu w uchu wew. i dzięki temu płazy odbierają dźwięki z otoczenia. Wyrównywanie ciśnienia powietrza po obu stronach bardzo delikatnej błony bębenkowej następuje przez przewód Eustachiusza. Narząd węchu umieszczony jest w przewodach nosowych, a narząd smaku w jamie gębowej.
Ukł. rozrodczy, rozmnażanie i rozwój: płazy są zwierzętami rozdzielnopłciowymi, z zaznaczonym dymorfizmem płciowym, który przejawia się przede wszystkich jaskrawszym ubarwieniem samców. Niektóre gatunki (żaba wodna, kumak nizinny) w okresie rozrodu wydają charakterystyczny rechot, wzmacniany przez rezonatory głosowe. Rozwinięte modzele, będące zgrubieniami skórnymi na pierwszych palcach koń. przednich, służą do przytrzymywania samicy podczas zapłodnienia. U większości pł. bezog. zachodzi zapł zew., które polega na tym, że samiec polewa spermą złożone w wodzie jaja. U pł. ogon. i niektórych beznog. zachodzi zapł wew., a rolę narządu kopulacyjnego pełni wysuwany się stek. Zapłodnione jaja (skrzek), lub rodzące się larwy (u salamander) składane są w wodzie. Rozwój przebiega z przeobrażeniem i postać larwalna (kijanka) przez pewien czas musi żyć w wodzie.