Powtórka z epok – Romantyzm (wersja poprawiona)

Niżej załączam to w dokumencie Word (lepsza jest ta w wordzie bo w niektórych pyt. są tabelki, a strona internetowa likwiduje te tabelki)

1. Motywy klasyczne i romantyczne w „Odzie do młodości” Adama Mickiewicza.
Największym osiągnięciem poezji filomackiej jest „Oda do młodości” , którą napisał A. Mickiewicz w Kownie w 1820r. Uznawana jest za programowy utwór polskiego romantyzmu, jest w istocie dziełem z pogranicza dwóch epok – oświecenia i romantyzmu.
Myśli tego żywego utworu tkwią jeszcze w kulturze oświecenia. Z niej poeta przejął wiarę w postęp ludzkości , dążenie do powszechnego szczęścia.
„Oda do młodości” wzywa do zbiorowego działania, stawia przed młodym pokoleniem szczytne ideały. Poeta żąda podporządkowania celów osobistych dobru ogólnemu, widzi w młodości i w braterskim powiązaniu serc gwarancję powodzenia w przebudowie świata. Z owego utworu bije zapał młodości. Z całą siłą poeta piętnuje egoizm, który charakteryzuje świat stary.
W „Odzie do młodości” pojawiają się elementy klasyczne. Motywem konstrukcyjnym jest motyw lotu. Kompozycja artystyczna opiera się na zasadzie kontrastu i stopniowania.
O obecności klasycznych pierwiastków:
• świadczy sama forma utworu, gdyż oda jest gatunkiem, który należy do ścisłego kanonu oświeceniowego.
• Motywy mitologiczne (lot ikaryjski, porównanie siły młodości do mocy Heraklesa)
• Wysoki ton metaforyki utworu np. nektar żywota, nowości świat
• Kompozycja artystyczna opiera się na zasadzie kontrastu i stopniowania. Zmaterializowanemu światu samolubów przedstawił poeta świat młodości
• Wykrzyknienia i apostrofy charakterystyczne dla stylu retorycznego ( „Młodości! Dodaj mi skrzydła!”)
• Typowe dla klasycyzmu obrazy alegoryczne, zaczerpnięte z mitologii antycznej, np. Herakles duszący w kolebce Hydrę
• Oświeceniowy optymizm i wiara w możliwość przebudowy świata
• Nieromantyczne potępienie indywidualizmu – przekonanie o wyższości działań zbiorowych nad indywidualnymi
Elementy romantyczne:
• Podmiot liryczny jako jednostka wybitna, romantyczny przywódca
• Entuzjazm, pragnienie gwałtownych zmian
• Kultywowanie młodości jako potężnej siły tworzącej, negowanie starości jako wartości samej w sobie
• Romantyczne hasła buntu , przekraczania granic wyznaczonych przez myślenie racjonalne , kierowanie się intuicją i romantycznym „szałem”
• Leksyka łamiąca zasadę decorum (odpowiedniości formy i treści), na przykład:
„wody w trupie”, „płaz w skorupie”
• Nakaz poświęcenia siebie i spełnienia za wszelką cenę patriotycznego obowiązku
• Wiara w możliwość irracjonalnego działania
Tkwiące w odzie elementy romantyzmu mają charakter rewolucyjny, wyrażają bowiem pogardę dla współczesnego świata i pragnienie jego zmiany. Oda wyraża uczucia protestu przeciwko egoizmowi, małoduszności.

2. Ballada „Romantyczność” jako manifest romantyzmu polskiego.
Utwór ten uznawany był przez romantyków (i jest nadal) za kwintesencję romantyzmu; zawiera on wiele elementów rozwijającej się literatury romantycznej.
Irracjonalny stosunek do świata prezentuje Mickiewicz już w motcie zaczerpniętym z Szekspira: \"Zdaje mi się, że widzę... gdzie? Oczyma duszy mojej\"; założeniem jest przeciwstawienie rzeczywistości i świata duchowego.
Bohater pokazany w utworze prezentuje jedną z podstawowych cech wszystkich późniejszych postaci: nieszczęśliwą miłość, tu związaną z Karusią, która tak bardzo kochała swego wybrańca, że w dwa lata po jego śmierci nadal zachowała głębokie uczucie i stara się z nim skontaktować duchowo (widzi go na jawie, dlatego uznano ją za obłąkaną, nie reaguje na wezwania ludzi); scenie tej przyglądają się dwie ważne postacie: starzec, przedstawiciel oświecenia (uznaje się go za Jana Śniadeckiego), który opowieści Karusi uznaje za bujdy i wierzy tylko w siłę swego \"szkiełka i oka\"; oraz poeta - podmiot liryczny, który wyobrażenia Karusi uważa za coś normalnego i oczywistego, solidaryzuje się z nią w jej cierpieniu; uważa on, że uczucia silniej do niego przemawiają i mają na niego większy wpływ; krytykuje starca i jego \"martwe prawdy\" i stwierdza, że nigdy nie pozna on prawd żywych radzi mu i innym \"Miej serce, patrzaj w serce\". Karusia wykazuje jeszcze inną cechę bohatera romantycznego: odwrócenie się od świata i bunt przeciwko niemu:
\"Nie lubię świata, Źle mnie w złych ludzi tłumie\"; targają nią sprzeczne uczucia: boi się ducha ukochanego (wygląd trupa), ale chce aby pozostał z nią, bo go kocha. Ważną romantyczną cechą ballad jest ludowość, która objawia się tu w budowie (przekazy ustne), bohaterze z ludu, ludowej moralności (miłość wieczna), motywie zaczerpniętym na pewno z podań ludowych; pojawia się, choć słabo nakreślona, tajemniczość - widzenia ukochanego Karusi jako ducha; właśnie tylko lekka sygnalizacja nastroju stanowi podstawę, aby sądzić, że jest to utwór programowy, a przedstawiona scenka rodzajowa stanowiła tylko pretekst do zadania pytania, czy wiedzę czerpać można tylko z postrzegalnego. Co to sztuki artystycznego przedstawienia, pojawiają się kilka spraw: nowatorstwo w konstruowaniu ballady, synkretyzm gatunku (narracja z epiki, dramatyczne dialogi i ujęcie w wierszowaną formę).
Ballada \"Romantyczność\" dotyczy przeżyć obłąkanej Karusi po śmierci ukochanego Jaśka oraz polemiki narratora ze Starcem. Istnieje motyw z folkloru - zjawia się duch kochanka - łączność świata żywych i zmarłych. Obłąkanie dla romantyków stanowi wyraz niezwykłego życia wewnętrznego; sensualnego postrzegania rzeczywistości. Zjawę widzi tylko Karusia, prosty lud wierzy w jej obecność, a Starzec uważa za niemożliwe istnienie ducha. Miłość przeciwstawia się rozumowi: \"Czucie i wiara silniej mówi do mnie, niż mędrca szkiełko i oko\". Pojawiają się antynomie (świat materialny - duchowy, prawdy żywe - martwe). Gnoseologiczna (dotyczącą przedmiotu i sposobu poznawania świata) dyskusja kończy się słowami: \"Miej serce i patrzaj w serce\".

3. Na czym polega ludowy charakter ballad Adama Mickiewicza?
• Romantyczny światopogląd
• Krytyka racjonalizmu, traktującego świat jako materię
• Pochwała irracjonalizmu
• Wiara w potęgę uczuć, które pozwalają poznać świat przy pomocy wyobraźni
• Wiara w istnienie świata pozazmysłowego, kreacja bohaterów fantastycznych: upiory, widma, nimfy
• Przekonanie, że za każde przewinienie musi być wymierzona kara wprost proporcjonalna do winy, co wynika z ludowego kodeksu moralnego
• Świat duchów, niewidzialny, ma wpływ na świat rzeczywisty
• Bohater wywodzi się z ludu, który wierzy w świat duchów, do którego można się zbliżyć poprzez modlitwę
• Bohater ma cechy obłąkanego
• Narrator naiwny, jego spojrzenie na świat jest podobne do ludowego, to co widzi jest czasami dla niego nie do pojęcia
• Podmiot liryczny utożsamia się z ludem
• Wielka rola przyrody, która kreuje nastrój niesamowitości
• Natura i związane z nią prawa świata są nieprzeniknione dla człowieka
• Człowiek często doznaje ingerencji sił wyższych, nie pojętych
• Surowe kary, z którymi godzi się lud uważając, że pochodzą od sił wyższych
• Miłość to wielka siła, często destruktywna
• Fascynacja średniowieczem
• Orientalizm
• Historyzm – poszukiwanie prawdy o historii ludu
• Szekspiryzm
• Ballada – gatunek ludowy
• Synkretyzm
• Subiektywizm
• Prostota, naturalizm języka
• Wyrazy zaczerpnięte z języka ludowego.

4. Inspiracja folklorystyczna w „Dziadach Wileńsko – Kowieńskiech”.
• Zafascynowanie ludową kulturą
• Obrzędy Dziadów wynikają z ludowego przekonania o obcowaniu świata żywych i umarłych wzajemna pomoc udzielana sobie przez żywych i umarłych
• Bohaterowie wywodzą się z ludu
• Podział na duchy dobre i złe
• Magiczne formuły wypowiadane przez Guślarza, otwierające drzwi do świata zmarłych
• Ludowy system wartości, problem zbrodni i kary
• Ludowe wierzenia jako niewyczerpane źródło wiedzy o ludziach i świecie
5. Wymowa moralno – społeczna w „II części Dziadów”.
• Głównym celem utworu jest ukazanie obrzędowej wspólnoty żywych i umarłych polegającej na wzajemnym udzielaniu sobie pomocy przez obie strony.
• W czasie trwania obrzędów, żyjący ofiarowują swą pomoc duchom zmarłych, otrzymując w zamian przestrogi i rady.
• Pośmiertny los przybyłych świadczy o jednolitości zasad panujących na ziemi i w życiu pozagrobowym.
• Ukazujące się duchy stają się pretekstem do rozważań na problemem winy i kary.
• Józio i Rózia – dzieci, które nie zaznały na ziemi cierpienia i dlatego nie mogą trafić do nieba. Ratuje ich ziarno goryczy. Cierpienie jest wartością pozytywną, jego brak uniemożliwia osiągnięcie pełni szczęścia po śmierci. Prezentują grzechy lekkie.
• Zły pan – za okrucieństwo wobec chłopów musi cierpieć teraz głód i pragnienie. Nikt nie może mu pomóc, gdyż latające wokół niego ptaki – duchy jego ofiar, rozdziabują podane mu jedzenie. Grzech ciężki.
• Zosia – piękna dziewczyn, za życia unikała miłości bojąc się cierpienia, beztroska, egoistyczna, nieczuła. Wykroczyła przeciwko prawom natury, które lód i romantycy cenili najwyżej. Musi odpokutować, ludzie nie mogą jej pomóc. Grzech pośredni.
• Wszystkie te postacie łączy wystąpienie przeciwko wysoko cenionym przez lud i romantyków ideałom: miłość i cierpienie
• Pojawianie się na wezwanie Guślarza duchów dowodzi związków między światem żywych i umarłych, a wygłaszane przez nich rady określają zasady według, których należy żyć, aby osiągnąć pełnie człowieczeństwa i nagrodę po śmierci
• Należy doświadczyć wszystkiego co ludzkie i z szacunkiem traktować innych
• Nie można przyjmować postaw obojętnych, trzeba żyć aktywnie

6. „Dziady Wileńsko – Kowieńskie” jako dramat romantyczny.
• Dziady są pierwszym dramatem romantycznym, widoczne są jeszcze nawiązania do klasycyzmu, np. została zachowana zasada 3 jedności, ograniczona została liczba aktorów, obecność chóru i Guślarza jako przewodnika
• Ludowość (bohaterowie, obrzędy, moralność ludu)
• Fantastyka
• Mistycyzm
• Tajemniczość
• Otwarta kompozycja
• Występują duchy ludzi, które po śmierci nie mogą zaznać spokoju
• Występują zjawiska nadprzyrodzone
• Niekiedy brak związku między scenami
• Fabuła fragmentaryczna
• Bohater romantyczny: Gustaw (Upiór) – przeżywa nieszczęśliwą miłość, buntuje się przeciwko niesprawiedliwości społecznej, sprawia wrażenie szalonego, świadczy o tym jego wygląd, wywodzi się z romantycznych idei i doświadczeń, indywidualista, rozbudowana sfera emocjonalna, nie znajduje zrozumienia
• Specyficzny nastrój grozy i niesamowitości
• Szekspiryzm
• Wydarzenia rozgrywające się w świadomości bohatera
• Mieszają się sposoby przedstawiania świata – tragiczny i komiczny

7. Na czym polega artyzm i orientalizm sonetów „Sonetów krymskich”?
• Orientalizm sonetów przejawia się w 3 dziedzinach:
•- Mickiewicz wymienia szczegóły geograficzne, krainy, miasta, szczyty, sonety nie mogą być traktowane jak opis ponieważ występują pewne szczegóły niezgodne z rzeczywistością
• oddają piękno pejzażu Krymy
•- psychologicznej poeta wnika w sposób myślenia ludzi wschodu,
•- stylistycznej wprowadzenie motywów perskich, tureckich, tatarskich np. sposób bycia Mirzy, traktowanie przybysza
• wyraz romantycznej fascynacji wschodem, zjawisko widoczne w całej europie
• Artyzm sonetów przejawia się w:
• wyraz zachwytu poety kulturą i przyrodą wschodu,
• ukazanie harmonii w kontaktach człowieka z naturą,
• egotyzm - subiektywizowanie oglądanego świata,
• odkrycie estetycznych walorów surowej przygody,
• odbieranie świata wszystkimi zmysłami - synestezja,
• opisy przyrody z użyciem środków stylistycznego obrazowania,
• partie opisowe odznaczają się plastyką,
• personifikacje,
• animizacje,
• onomatopeje,
• elementy mistyczne relacje człowiek, bóg, natura
• człowiek jest znikomy
• ogromna rola wyobraźni twórczej
• uduchowiony, dynamiczny świat pełen uczuć i refleksji
• podmiot liryczny wyraża odczucia poety
• specyficzny nastrój grozy i niepokoju,
• urozmaicone formy przekazu uczuć,
• różne postacie podmiotu lirycznego: pielgrzym, turysta, obserwator, Mirza
• Synkretyzm – elementy dialogu
• Połączenie realności i tajemniczości

8. „Sonety krymskie” jako pamiętnik liryczny poety.
• Pamiętnik jest to utwór zawierający opis wydarzeń oparty na bezpośrednich przeżyciach autora, jego wspomnieniach.
• Sonety krymskie są zainspirowane podróżą poety na Krym
• postać pielgrzyma tęskniącego za ojczyzną – wyraża ona samotność poety, jest obrazem lirycznym Mickiewicza
• Przez wszystkie utwory przewija się uczucie tęsknoty za ojczyzną, jest to najsilniejsze, dominujące uczucie
• zawiera informacje o przeżyciach związanych z krajobrazem,
• refleksje na tematy egzystencjalne, zapis osobistych pragnień i tęsknot,
• są bogate w środki artystycznego obrazowania.
• W „Stepach Akermańskich” podmiot liryczny stara się usłyszeć wołanie dochodzące z ojczyzny
• Utwory zawierają wiele nazw geograficznych np. Czatyrdach, Bakczysaraj
• Piękny krajobraz Krymu inspiruje poetę do refleksji na temat swojego nieszczęścia
• Następuje porównanie Krymu z ojczystą Litwą – poeta idealizuje swoją ojczyznę
• Sonety można uznać za opis przeżyć wewnętrznych poety tęskniącego za ojczyzną
• Refleksja na temat przemijania i nikłości ludzkiego istnienia w porównaniu z wieczną i potężną przyrodą

9. Na czym polega tragizm Konrada Wallenroda?
Mickiewicz napisał \"Konrada Wallenroda\" pod wpływem wymuszonego pobytu w Rosji, z powodu procesu członków filomatów, tak więc utwór ten musiał zawierać jakieś sprytnie ukryte przed cenzurą treści, bo jak wiemy utwór ukazał się w Rosji;
W utworze tym chodzi o usankcjonowanie walki podstępnej i opierającej się na zdradzie, prowadzącej jednak do zagłady przeciwnika; uzasadniając to wymaganiem bycia w walce tak silnym, jak i sprytnym
Cała fabuła została streszczona w balladzie (pieśni) \"Alpuhara\" opowiedzianej przez wajdelotę litewskiego - Halbana (historia o podstępie ostatnich Arabów hiszpańskich, broniących się w Alpuharze przed Hiszpanami; władca Almanzor postanawia zemścić się na wrogu w dość nietypowy sposób: przedziera się samodzielnie do Granady, gdzie szaleje dżuma; następnie udaje się do obozu wroga, gdzie zaraża wszystkich Hiszpanów tą śmiertelną chorobą);
Podobna akcja jest w przypadku Konrada (oryginalne imię Alf, tak na prawdę nie wiadomo, gdyż jest porwanym dzieckiem litewskim), który postanawia poświęcić się dla dobra Litwy (nie ma innej rady) i ukatrupić zakon podszywając się pod władcę krzyżaków, co ostatecznie nieźle mu się udaje - tu streszczenie krótkie (akcję znam).
Romantyczny tragizm głównego bohatera opiera się na konflikcie kilku ważnych wartości: własne szczęście w miłości i rodzinie, pośród swojego narodu stoi w sprzeczności w natychmiastowej potrzebie pomocy upadającej Litwie, która nie ma szans w otwartej walce zbrojnej z Zakonem; drugą strefą konfliktową jest problem moralności rycerskiej, której nauczył go Zakon, a przeciw której musi stanąć, aby ratować ojczyznę; musi mianowicie zastosować technikę podstępu; to właśnie staje się przyczyną jego wewnętrznego rozdarcia na dwóch ważnych płaszczyznach życiowych;
Dokonana wcześniej seria tragicznych wyborów, doprowadza ostatecznie (ale już po przeprowadzeniu planu destrukcji Zakonu Krzyżackiego) do samobójstwa bohatera (tu pojawia się motyw uniknięcia haniebnego sądu i skazania na śmierć).
Trzeba jednak zauważyć, że taki sposób postępowania zostaje usprawiedliwiony przez pieśniarza Halbana w jednej z jego ballad, opowiedzianych na uczcie w Zakonie; mianowicie porównuje on Litwinów do niewolników, dla których jedynym orężem może być podstęp - jest to wyraźne odwołanie do aktualnej wtedy sytuacji Polski.
Idea takiego postępowania zyskała miano walenrodyzmu.
Tragizm wynika więc z konfliktu wartości, konieczności wyboru tylko jednej drogi, tak jak w dramacie antycznym, prowadzącej do katastrofy;

10. „Konrad Wallenrod” jako powieść poetycka romantyzmu.
Konrad Wallenrod spełnia wszystkie podstawowe reguły gatunku powieści po¬etyckiej. Należą do nich:
1. Zerwanie z łańcuchem przyczynowo-skutkowym, czego efektem jest wy¬raźna epizodyczność budowy utworu. W Konradzie Wallenrodzie brak jest przyczyno¬wo-skutkowego powiązania ze sobą poszczególnych scen, kolejna scena nie musi być logicznym następstwem sceny ją poprzedzającej — przykładem może tu być scena V Wojna.
2. Achronologiczność akcji, czyli celowe zakłócenie chronologii wydarzeń opi¬sanych w utworze, składających się na świat w nim przedstawiony. Poszczególne epi¬zody nie są ukazane w sposób chronologiczny, pojawiają się liczne retrospekcje. Do¬brym przykładem jest rozpoczynający właściwą akcję powieści poetyckiej opis momentu wyboru Konrada na wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego.
3. Synkretyzm rodzajowy, polegający na mieszaniu w obrębie jednego utworu elementów literackich typowych dla różnych rodzajów literackich, a więc liryki, epiki oraz dramatu. Przykładem na obecność elementów lirycznych w Konradzie Wallenro¬dzie jest chociażby zamykająca scenę II pieśń „Wilija, naszych strumieni rodzica\".
4. Synkretyzm gatunkowy, polegający na współistnieniu w utworze elementów należących do różnych gatunków literackich. W Konradzie Wallenrodzie tych różnych gatunków można znaleźć sporo, najczęściej wspomina się o następujących:
a) hymn („Duchu, Światło Boże!...\") — scena II;
b) pieśń ,Wilija, naszych strumieni rodzica\" — scena II, Pieśń z wieży — scena III oraz Pieśń wajdeloty — scena IV Uczta;
c) powieść Powieść wajdeloty — scena IV Uczta;
d) ballada Alpuhara — scena IV Uczta.
5. Historyzm utworu, polegający na umieszczeniu akcji Konrada Wallenroda w przeszłości historycznej, a konkretnie w latach 90. XIV wieku.
6. Kreacja głównego bohatera utworu, będącego jednocześnie bohaterem ty¬tułowym. Dzięki temu zabiegowi już tytuł sugeruje, że najważniejsza będzie nie sa¬ma akcja Konrada Wallenroda, ale dramat rozgrywający się we wnętrzu człowieka — dramatycznie rozdartej jednostki.
7. Nastrojowość i tajemniczość utworu. Jest to zabieg typowy dla literatury ro¬mantycznej, polegający na budowaniu atmosfery grozy i niesamowitości panującej w całym utworze.
Równie tajemnicza jest biografia tytułowego bohatera, o którym prawdy dowiadujemy się stopniowo, nie poznając do końca wielu szczegółów z jego życia.

11. Jaki dostrzegasz związek między Konradem Wallenrodem, a czasami w jakich żył Adam Mickiewicz.
• Utwór ukazał się w 1828 roku w Petersburgu, a pomysł powstał 3 lata wcześniej w Odessie
• Utwór powstawał w atmosferze represji carskich
• Mickiewicz zrozumiał, że otwarta wojna z zaborcą jest niemożliwa
• Terror w Rosji potęgował nienawiść
• Autor wyraża swoje osamotnienie i nostalgię
• Uczucie wyobcowania i bezradności towarzyszące poecie znalazło ujście w pełnym jadu utworze
• Mickiewicz obawiał się konsekwencji niewoli – wynarodowienia Polaków
• Mickiewicz podpowiada jedyną możliwą do zrealizowania, choć amoralną metodę walki

12. Rola poety i poezji w życiu narodu w świetle znanych ci utworów polskiego romantyzmu.
DZIADY III:
Poeta
• natchnienie jako źródło poezji,
• uwrażliwienie na ludzką krzywdę,
• zdolność odczuwania cierpień narodu,
• boska moc kreacyjna,
• możliwość zyskania nieśmiertelności dzięki twórczości,
• predyspozycje do kierowania ludzkością,
Poezja
• ekspresja duszy poety,
• sposób kontaktu z Bogiem,
• poznanie metafizycznych tajemnic bytu,
• wyrażenie narodowych cierpień i ideałów,
• zaangażowanie we współczesną rzeczywistość i wskazanie jej problemów,
• odsłanianie przyszłości i objawianie narodowi jego przeznaczeń,
• przewodzenie narodowi i ludzkości
KONRAD WALLENROD
• Poezja tyrtejska – od imienia Tyrteusza, jako pierwszy tworzył utwory wyrażające tę ideę
• Zagrzewa do czynu
• Łączy tradycję ze współczesnością
• Podtrzymuje pamięć o wielkich czynach i historii narodu
• Halaban – wajdelota, bard
• Poezja anonimowa, przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie
• Ważny element samoświadomości narodu
• Zespolona z życiem narodu, niezależna od kultury materialnej i poziomu materialnego
• Decyduje o tożsamości narodowej
• Jej siła wynika z niezależnego i ponadczasowego charakteru
KORDIAN
• Odrzucenie idei poety-wieszcza
• Odrzucenie mesjanizmu, gdyż ludzi go głoszący nawołują do bierności, powodują, że naród traci wiarę i nadzieję, popada w apatię
• Człowiek ma wolną wolę i to on decyduje o losach świata
NIE BOSKA KOMEDIA
• Poezja – ideał absolutny, nieprzystający do ziemskiej rzeczywistości, nie możliwy do ujęcia w słowach
• Dwa typy twórcy błogosławiony i przeklęty
• Artysta próbujący zamknąć poezję w słowa i przystosować ją do ziemskich realiów musi ponieść klęskę - przeklęty
• Błogosławiony jest ten poeta, który życie swoje zamieni w poezję i nie będzie próbował deformować jej za pomocą języka
• Rozważania na temat istoty sztuki, wprowadzają 2 tragiczne przeciwności: absolutu poezji i jej ziemskiej realizacji oraz doskonałości idei i ułomności słowa
• Jest on twórcą wszechmogącym, prawie równym Bogu – autor ma ironiczny dystans wobec tak pojmowanego poety
• Poezja byt idealny, samoistny
• Nie można przełożyć realnego życia na język poezji

13. „Dziady drezdeńskie” jako dramat romantyczny.
1. Otwarta kompozycja utworu. Jest to konsekwencja rezygnacji romantyzmu z klasycznej, a więc „zamkniętej\" kompozycji całości — i to zarówno pod względem formalnym, jak treściowym. Dowodzi tego szereg motywów III części będących pewnego rodzaju kontynuacja i uzupełnieniem niektórych wątków z II i IV części Dziadów, na przykład elementy biografii głównego bohatera oraz obrzęd kozła\" — przywoływanie duchów zmarłych osób.
2. Fragmentaryczność akcji. W dramacie romantycznym kolejne sceny nie wynikają bezpośrednio z poprzednich. Na przykład po rozgrywającej się w Wilnie scenie III (Egzorcyzmy) następuje opis widzenia Ewy (scena IV, której akcja umiejscowiona została gdzieś pod Lwowem), a później w scenie V— Widzenie Księdza Piotra. Tych scen nie łączy łańcuch przyczynowo-skutkowy.
3. Problematyka narodowa: cecha charakterystyczna dla literatury roman¬tycznej po klęsce powstania listopadowego. Losy Polski zdają się szczególnie interesować autora Dziadów — o męczeństwie i cierpieniu umę¬czonego narodu można znaleźć wzmianki już w Przedmowie do III części dramatu. Troska o Polskę przebija z niemalże każdej sceny dramatu (np. I — „więzienna\", II — Wielka Improwizacja, V — Widzenie Księdza Piotra, VII - Salon warszawski).
4. Zerwanie z klasyczna zasada trójjedności (czasu, miejsca i akcji):
a) akcja III cz. Dziadów trwa o wiele dłużej niż dobę. Akcja Prologu rozgrywa się 1 listopada 1823 roku, akcja sceny I (tzw. więziennej) — 24 grudnia 1823, akcja sceny IX (Noc Dziadów) natomiast — mniej więcej rok po wydarzeniach opisanych w Prologu. Ostatnia część Ustępu datowana jest „dzień przed powodzią Petersburską\", a więc 6 listopada 1824 roku;
b) zerwanie z klasyczna zasada jedności miejsca następuje poprzez umiejsco¬wienie akcji poszczególnych scen III części w różnych, nieraz bardzo odległych od siebie miejscach. I tak na przykład miejscem akcji jest w III części Dziadów Wilno (Prolog, sceny: I, II, III, V, VI, VIII), Warszawa (scena VII) oraz okolice Lwowa (scena IV);
c) zerwanie z jednością akcji: akcja sprawia wrażenie szczątkowej i pourywanej, rozgrywa się na dwóch płaszczyznach — realnej (a więc „ziemskiej\", związanej z prześladowaniami polskiej i litewskiej młodzieży przez carskich urzędników) oraz metafizycznej (a więc pozaziemskiej, duchowej —jak choćby nawiązująca do odwiecznej konfrontacji dobra i zła w scenach Wielkiej Improwizacji czy egzorcyzmów).
5. Zerwanie z łańcuchem przyczynowo-skutkowym.
Doskonałym przykładem mogą tu być sąsiadujące ze sobą sceny: III (egzorcyzmy, jakie Ksiądz Piotr odprawia nad Konradem), IV {Widzenie Ewy) oraz V (Widzenie Księdza Piotra), po której następuje z kolei opis snu Senatora (scena VI). Dzięki temu zabiegowi poszczególne sceny stanowią raczej ciąg uzupełniających się, lecz jednocześnie niezależnych od siebie epizodów.
6. Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy, polegający na współistnieniu w utworze
elementów charakterystycznych dla różnych rodzajów (synkretyzm rodzajowy)
i różnych gatunków (synkretyzm gatunkowy) literackich:
a) partie epickie utworu (a więc gatunki literackie zaliczane do epiki) świadczą o związkach III części Dziadów z epiką. Takimi fragmentami utworu są relacje więźniów o męczeństwie Polaków, w scenie I opowiadanie Jana Sobolewskiego o wywożonym na Syberię Janczewskim i o skatowanym podczas śledztwa Wasilewskim, a w scenie VII — opowiadanie Adolfa o Cichowskim. Epicki charakter ma także Ustęp;
b) o związkach z liryka świadczy na przykład monolog liryczny Konrada -Wielka Improwizacja (a więc prawie cała II scena utworu);
c) związków z dramatem dowodzi już sama budowa III części (podział na sceny), brak istnienia nadrzędnego podmiotu literackiego (jakim jest na przykład narrator w epice) oraz składające się na świat przedstawiony utworu dialogi bohaterów.
7. Wprowadzenie na scenę duchów, czyli odejście od klasycznej zasady uka¬zywania świata przedstawionego w jednej tylko, realistycznej, konwencji (wynikającej z nadrzędnej dla całego antyku estetyki mimetycznej). Doskonałym przykładem może być, rozpoczęta już w Prologu, walka dobrych i złych duchów o duszę głównego bohatera. Ponadto w sce¬nach II (Wielka Improwizacja), III (Egzorcyzmy) oraz VI (Sen Senatora) na scenie poja¬wiają się diabły, natomiast w scenie IX (Noc Dziadów) - widma Doktora i Bajkowa.
8. Pozarozumowe uzasadnienie przedstawianych wydarzeń, czyli wszech¬obecne w utworach romantycznych fantastyka i irracjonalizm. W Dziadach, gdzie akcja rozgrywa się na dwóch płaszczyznach (ten problem został szerzej omówiony na str. 38), niejako w dwóch światach, nadnaturalna motywacja niektórych zdarzeń zdaje się być tego oczywistą konsekwencją. Na przykład w scenie III (Egzorcyzmy) diabeł, który opętał Konrada podejmuje dialog z Księdzem Piotrem, obrzucając go przy tej okazji stekiem wyzwisk... Z kolei irracjonalizm to przede wszy¬stkim odwoływanie się do możliwości poznania pozarozumowego, intuicyjnego, to się¬gnięcie w duszę jednostki, w skomplikowany świat wewnętrzny człowieka, jego uczuć i emocji.
9. Ludowość — poeta wielokrotnie wracał do słowa „dziady\", umieszczając je zarówno na stronie tytułowej utworów napisanych w Wilnie i Kownie (1820—1823), jak i w Dreźnie (1832). W III części najbardziej ewidentnym odwołaniem do ludowości jest scena IX, zatytułowana Noc Dziadów, w której zostały opisane fragmenty tego obrzędu (całą ucztę kozła Mickiewicz przybliżył czytelnikom już w II części Dziadów).
10. Ludowa moralność, czyli widoczne w utworze nawiązanie do ludowego
poczucia sprawiedliwości, a więc ludowego systemu etyczno-moralnego, przeja¬wiającego się w przekonaniu, że za grzechy w życiu doczesnym trzeba odpokutować po śmierci.
Potwierdzenie tej prawdy można znaleźć w scenie IX, gdzie pojawiają się widma Doktora i Bajkowa po śmierci dręczone za grzechy w czasie ziemskiej egzystencji.

14. Problematyka narodowa w „III części Dziadów”.
• Proces filomatów i filaretów stał się punktem wyjścia do rozważań na temat historii Polski i jej miejsca w świecie, sposobów walki z Rosyjskim zaborcą i oceny polskiego społeczeństwa
• Część 3 Dziadów poświęcona jest bojownikom o wolność, przyjaciołom Mickiewicza: Jan Sobolewski, Cyprian Daszkiewicz, Feliks Kółakowski
• W I scenie (więziennej) przywołane zostają postacie rzeczywistych działaczy,
Adolf – długoletni więzień, Zan – chce poświęcić życie by ratować innych,
Frejend – odrzuca ideę ofiar, zwątpienie, rozpacz, Żegota – nieświadoma sytuacji,
• Grupa ta prezentuje różne postawy społeczeństwa wobec zaborcy
• Mickiewicz przedstawia proces filomatów jako wynik politycznych działań Nowosilcowa
• Prawu zaborców przeciwstawione zostaje prawo narodu polskiego do wolności
• Opowiadanie Sobolewskiego zwiera opis aresztowań, zsyłek, tortur
• Wypowiedź Goreckiego nadaje sens męczeństwu narodu: symbol ziarna, które aby dać plon musi zostać zakopane w ziemi i umrzeć
• Idea zemsty nawet za cenę własnej zagłady: Jankowski, Feliks, Konrad
• Podział narodu, w scenach: Salon Warszawski i Pan Senator
• Patrioci – stoją przy drzwiach rozmawiają o prześladowaniach narodu polskiego
• Zdrajcy – siedzą przy stole, urzędnicy i literaci, rozmawiają o balach organizowanych przez Nowosilcowa, negatywnie oceniani przez Mickiewicza, postacie Doktora i Pelikana, którzy ze strachu o własne życie, rządni zaszczytów służą Carowi
• Sceny te zawierają też głos w sporze Klasyków i Romantyków: Mickiewicz przedstawia ideał poezji narodowej, w której zapisane są wydarzenia historyczne, wpływającej na tożsamość narodową
• Poeta świadomy tragicznego podziału narodu wskazuje na tkwiące w nim siły, które świadczą o żywym patriotyzmie, zdolnym doprowadzić Polaków do wolności
• Ustęp jest zbiorem wierszy, które wyrastają z obserwacji Mickiewicza w czasie pobytu w Rosji
• W Ustępie – ukazana jest Rosja, kraj pusty i nieludzki, rządzony niepodzielnie przez Cara
• W Petersburgu Konrad spotyka swojego przyszłego mistrza – Oleszkiewicza, człowieka pełnego miłosierdzia, który w ostatnim wierszu wygłasza monolog zapowiadający upadek Cara
• Nadzieję ma obalenie Cara Mickiewicz widzi w uświadomieniu narodu rosyjskiego i jego współpraca z Polakami
• „Do przyjaciół Moskali” – dedykowany dekabrystą, pobudza do walki, odrzuca postawę Wallenroda i nawołuje do otwartej walki

15. Twoja interpretacja idei prometeizmu i mesjanizmu w „III części Dziadów”.
PROMETEIZM
• W Małej Improwizacji – Konrad siłą swojego ducha stara się wznieść ponad świat, chce poznać przyszłość, Konrad utożsamia się z Orłem, ale ponosi klęskę, jego myśli plącze kruk, ptak szatana
• W Wielkiej Improwizacji, Konrad określa swoją sytuację, oraz wykłada rolę poety i funkcję poezji.
• Bohater jest samotny, niezrozumiany, ale jego pieśni nie potrzebują odbiorcy, gdyż poezja jest niezależnym bytem ujęta w słowa ulega jedynie deformacji
• Myśli jakie poeta nosi w sobie ważniejsze są od ich literackiej realizacji
• Jedynymi odbiorcami tej metafizycznej istniejącej w artyście poezji, są Bóg i Natura
• Konrad zbliża się do Stwórcy i mocą swojej pieśni wyzywa go na pojedynek
• Jest to moment próby, tylko w starciu z Bogiem, poeta może poznać wartość swojej mocy
• Bunt przeciwko prawom stwórcy wywołany jest miłością do ludzi, pragnie ich uszczęśliwić, przywrócić wolność narodowi polskiemu, nawet za cenę własnego życia
• Przypisuje Bogu brak uczuć, uważa, że sam posiada zdolność odczuwania największej miłości, dlatego domaga się od Stwórcy rządu dusz, podważając tym wiarę w istnienie wolnej woli
• Jego pragnienie uszczęśliwienia ludzi sprowadza się do żądania despotycznej władzy nad nimi
• Bohater dopuszcza się bluźnierstwa, chce nazwać Boga Carem świata, ale ostatnie słowo dopowiada Szatan, ratując go tym samym od grzechu
• Bunt taki nazywa się prometejskim
• Sprowadza on na bohatera nieszczęścia i ukazuje jego niemoc
• Bóg nie odpowiada na jego wezwania, gdyż nie uważa go za równorzędnego partnera
• Konrad zgrzeszył pychą, negując boską miłość i domagając się absolutnej władzy nad ludźmi
• Konrad jest postacią tragiczną wynika to z rozdźwięku pomiędzy przekonaniem o własnej mocy a jego rzeczywistymi możliwościami
• Pragnienie nieśmiertelności i boskiej mocy jest niemożliwe do zrealizowania
• Bohater nie może przekroczyć ograniczeń wynikających z jego ludzkiej natury, tylko we własnym mniemaniu wzniósł się na wyżyny ducha
MESJANIZM
• Przeciwieństwem postawy Kordiana jest ksiądz Piotr, nie przeżywa wątpliwości, pokorny, dlatego dostępuje łaski widzenia
• Ogląda obecne i przyszłe losy Polski
• Dzieje narodu porównane do drogi krzyżowej
• Zbawiciel – postać potężna, silna, groźna, wywyższona ponad ludzi, nieokreślona („A imię jego czterdzieści i cztery”)
• Historiozofia przedstawiona w widzeniu księdza jest przejawem mesjanizmu

16. Szlachta – zbiorowy bohater mickiewiczowskiej epopei.
• Bogata szlachta – reprezentowana przez Sopliców i ich przyjaciół
• Ich życie podporządkowane jest etykiecie – określającą sposób ich zachowania. Jej strażnikami są Wojski i Sędzia
• Przedstawiciele: Wojski, Rejent, Assesor, Podkomorzy, Sędzia
• Szlachta zaściankowa – reprezentowana przez Dobrzyńskich
• Jest to zubożała szlachta, kultywuje tradycje, żywi patriotyczne uczucia
• Obyczaje szlacheckie
• Zamieszkują w dworach
• Usługują damą podczas posiłków
• Polowania, następnie bigos myśliwski
• Urząd kawiarki
• Na posiłek wzywa dzwonek
• Zasiadanie do stołu według ustalonego porządku
• Czarna polewka
• Charakterystyczne ubiory
• Fechtunek
• Zalety:
• patriotyzm
• wiara w odrodzenie ojczyzny
• umiejętność zjednoczenia się w obliczu zagrożenia
• gościnność
• Wady:
• Kłótliwość
• Pieniactwo
• Pycha
• Źle pojęta duma
• Świadome łamanie prawa
• Stawianie własnych interesów przed dobrem ogółu
• Magnateria ród Horeszków – gościli oni na dworze bogatych i potężnych ludzi, cieszą się poparciem i poważaniem, popierają konstytucję 3 maja i reformy. Patrioci, utrzymują służbę, uczestniczą w sejmikach
• Szlachta średnia – Sędzia – nie krzywdzi chłopów, nie wyzyskuje ich, czasami siada z nimi przy jednym stole, nie sprzeciwia się uwłaszczeniu, gospodarny, zapobiegliwy, życzliwy, zna dawne obyczaje, zaangażowany w sprawy narodu
• Zaścianek – Dobrzyńscy – przypominają chłopów, pracują w polu, tylko ich stroje i herb nad drzwiami dowodzi ich szlacheckiego pochodzenia

17. Jacek Soplica – nowy typ bohatera romantycznego.
Jacek Soplica jest następnym ogniwem w ewolucji bohatera romantycznego. Niektóre jego cechy podobne są do tych z jakimi zetknęliśmy się u Konrada Wallenroda, Konrada z III części \"Dziadów\" czy innych. Wiele cech pojawia się po raz pierwszy dopiero u Jacka.
1. Cechy Jacka jako bohatera romantycznego
a) tajemniczość - najczęściej występuje w przebraniu. Długo nie wiemy nic na temat jego przeszłości. Jego zachowanie pozwala przypuszczać, że jest dziwnym księdzem
b) niezwykła indywidualność - niezwykły życiorys, duża inteligencja, odwaga, przedsiębiorczość, pomysłowość, wrażliwość emocjonalna i moralna
c) szaleństwo - popada w nie po otrzymaniu czarnej polewki i po zabiciu Stolnika
d) wielka romantyczna miłość - jedyna na całe życie, nieszczęśliwa, niemożliwa do spełnienia ze względu na różnice społeczne
e) bunt wobec świata - buntuje się przeciwko przesądom stanowym, które nie pozwalają na małżeństwo z Ewą, a także przeciw złu i niewoli narodowej
f) urażona duma i zemsta
g) samotność; z przymusu - gdy Stolnik odmawia oddania mu ręki swej córki; z wyboru - gdy w celu odkupienia win rezygnuje z rodziny, przyjaciół, zmienia nazwisko i wstępuje do klasztoru
h) konflikt wewnętrzny - Jacek nie może pogodzić się z niesprawiedliwością świata, który nie pozwala na związek zakochanych, odczuwa wyrzuty sumienia po zamordowaniu Stolnika. Kiedy podejmuje działalność emisariusza, nie jest do końca przekonany o skuteczności swych działań i poświęceń.
2. Cechy, które świadczą o przekroczeniu dotychczasowego modelu bohatera romantycznego
a) przemiana zbrodniarza w pokutnika (zamiast pychy pokora, zamiast buntu zgoda na ofiarę)
b) rezygnacja z romantycznego indywidualizmu (Ksiądz Robak to człowiek cichy, pokorny, ofiarny i anonimowy, całkowicie podporządkowujący swe życie sprawie o którą walczy)
c) symboliczny sens przemiany (Ksiądz Robak nie jest już indywidualnością, ile bohaterem będącym nie jako wcieleniem losu narodowego)
d) w przeciwieństwie do Konrada Wallenroda czy Konrada z III części \"Dziadów\" nie chce on jako samotna jednostka przynieść wolności krajowi. Chce uzyskać ją na drodze ogólnonarodowego powstania. Jego zdaniem jest to jedyna szansa na pozytywne załatwienie tej sprawy.

18. „Pan Tadeusz” jako epopeja narodowa o zabarwieniu romantycznym.
• Epopeja – utwór epicki, stworzony przez Homera, dużych rozmiarów, ukazuje przełomowe chwile społeczności (bohater zbiorowy), na tym tle ukazane są losy bohatera indywidualnego, powiązane ze społecznością. Znaczącą rolę odgrywa przyroda – kreuje nastrój. Przeważnie ma określoną kompozycję – rozpoczyna się Inwokacją, zawiera epilog.
• Utwór epicki dużych rozmiarów
• Zawiera inwokację
• Pokazuje przełomowe wydarzenia – konstytucja 3 maja, targowica, rozbiory, kampanie Napoleona
• Bohater zbiorowy – szlachta polska, autor zawarł jej szczegółowy portret ukazał podziały majątkowe i polityczne
• Szlachta ukazana realistycznie, ale subiektywnie
• Ukazane typy: magnat – Stolnik; posesjonat – Sędzia; zaścianek – Maciek;
• Występują postacie historyczne – Napoleon
• Prezentuje nowy typ bohatera – Jacek Soplica, jego losy powiązane z losami narodu
• Opisy tradycji i obyczajów staropolskich – gościnność, grzybobranie, opisy strojów, kultura materialna, dwory
• Opisy przyrody
• Przyroda kształtuje nastrój bohaterów
• Realizm
• Patriotyzm
• Stylizowanie na wzór Homerycki
• Zachowanie dystansu
• Patriotyzm przenika wszystkie sfery życia
• Naturalność języka
• Obrazowość, plastyka
• Dynamika języka
• Napisany 13-zgłoskowcem, przypomina dzięki temu tok mowy polskiej
• Elementy sielanki, opowiadanie, poematu heroikomicznego, komedii, baśni, satyry, gawędy
• Ton patetyczny

19. Patriotyzm i artyzm „Pana Tadeusza”.
• Patriotyzm wyrażany jest w sposób bezpośredni np. w Epilogu i Inwokacji i pośredni
• Pokazuje nową metodę walki o niepodległość – ogólnonarodowe powstanie, którego orędownikiem jest ksiądz Robak
• Budzi wiarę w możliwość odzyskania niepodległości
• Dobiera fakty świadczące o odrodzeniu moralnym narodu i przywracających wiarę w możliwości odzyskania niepodległości – przypomina wielkie zwycięstwa Napoleona, ale nie mówi już o jego klęsce w wojnie z Rosją
• Przypomina Polakom o ich odrębności narodowej
• Pokazanie bohatera, który odradza się moralnie poprzez służbę ojczyźnie
• Wskazuje drogę przemian społecznych
• Ukazuje piękno przyrody kraju ojczystego
• Uczy miłości do języka ojczystego
ARTYZM
• Zawiera inwokację
• Opisy przyrody
• Przyroda kształtuje nastrój bohaterów
• Realizm
• Stylizowanie na wzór Homerycki
• Naturalność języka
• Obrazowość, plastyka
• Dynamika języka
• Napisany 13-zgłoskowcem, przypomina dzięki temu tok mowy polskiej
• Elementy sielanki, opowiadanie, poematu heroikomicznego, komedii, baśni, satyry, gawędy
• Ton patetyczny

20. Ewolucja mickiewiczowskiego bohatera walczącego o wyzwolenie narodowe.
• Prometeizm – „Grażyna” Grażyna – żona księcia Litawora, młoda, piękna, silna, sprawna fizycznie. Ogromna odwaga, bohaterstwo patriotyzm, sprzeciwia się jakimkolwiek układom z wrogiem. Jej postawa zapobiegła wewnętrznym podziałom Litwy. Jej mąż czuje się pokrzywdzony przy podziale łupów, zdobytych podczas wojny z Krzyżakami, chce zdradzić księcia Witolda i sprzymierzyć się z Krzyżakami, mimo sprzeciwów jego towarzyszy i żony. Grażyna bez wiedzy męża sama odprawia posłów krzyżackich, a następnie w zbroi męża prowadzi litewskie zastępy do walki, podczas której ginie. Zostaje uznana za bohaterkę, a jej ciało zostaje spalone, Litawor też rzuca się w ogień. Do końca zachowała niezłomną postawę. Oddała życie za ojczyznę. Symbol patriotyzmu. Doprowadza do moralnego odrodzenia męża, który chcąc zmazać winy rzuca się w ogień. Jej postawa dowodzi, że należy być wiernym ojczyźnie i swoim ideałom bez względu na cenę. Nie należy wchodzić w układy z wrogiem, dotyczy to wszystkich, którzy chcieli negocjować z zaborcami. Piętnuj przedkładanie własnych interesów nad dobro kraju
• Wallenrodyzm – „Konrad Wallenrod” – bezkompromisowy, gotowy złożyć każdą ofiarę dla ratowania ojczyzny, konflikt etyczno-moralny musi walczyć z ludźmi, którzy go wychowali, indywidualizm, tragizm, traktowanie sprawy narodowej jak własnej, głęboka uczciwość, nieszczęśliwa miłość, poświęcenie jednostki dla ogółu (prometeizm), niezłomność, skomplikowana osobowość.
Wallenrodyzm – poświęcenie dla dobra ogółu, to postawa człowieka, który poświęcając swoje życie słusznej walce z wrogiem ucieka się w swoich działaniach do podstępów i zdrady.
• Mesjanizm – „Dziady III” Ksiądz Piotr – jest człowiekiem pokornym, miłuje Boga, nie ma nawet chwili zwątpienia. W jego wizji dzieje narodu polskiego przyrównane zostały do drogi krzyżowej i śmierci Chrystusa na krzyżu. Wizja ta ma charakter optymistycznym gdyż śmierć pokolenia walczącego o niepodległość ma stać się ofiarą, która odkupi Polskę i inne narody.
• Ogólnonarodowe powstanie – „Pan Tadeusz”. Głównym orędownikiem powstania jest ksiądz Robak. Taki pomysł wynika ze zrozumienia faktu iż jednostka nie jest w stanie zmienić losów narodu, a bierne czekanie nie doprowadzi do niczego. Cechy Robaka: patriotyzm, konspiracyjna walka o niepodległość, chęć naprawienie winy, tajemniczy, zdolny do poświęceń. Podobnie jak jego literaccy poprzednicy działa motywowany patriotycznymi pobudkami, jednak nie chce walczyć samotnie, lecz jest emisariuszem przygotowującym ogólnonarodowe powstanie. Cechuje go skromność co jest nietypowe dla bohatera romantycznego.
• Internacjonalizm - artykuły

21. Polemika dwóch wieszczów w „Kordianie”.
• „Kordian” został stworzony po wydaniu „Dziadów III” były wyrazem autora na Mickiewiczowską wizję poety-wieszcza narodowego i historiozoficzną koncepcję mesjanizmu.
• Na polemiczny charakter „Kordiana” niewątpliwy wpływ miała osobista uraza Słowackiego, będącą reakcją na umieszczenie w „Dziadach” postaci poplecznika Nowosilcowa, Doktora, którego pierwowzorem był August Becum drugi mąż Salomei, matki Słowackiego.
• Wydany w 1834 roku dramat stał się jednym z głosów w dyskusji o najistotniejszych problemach narodu.
• „Kordian” jest polemiką z „Dziadami” i zawartej tam idei mesjanizmu
• Biernemu cierpieniu narodu, porównanemu do krzyżowej męki Chrystusa, autor przeciwstawia konieczność aktywnej walki nawet za cenę militarnej klęski
• Krytykę mesjanizmu i swoją własną koncepcję Polski walczącej Słowacki zawarł w kilku scenach „Kordiana”
• Motto Słowacki zaczerpnął z własnego wiersza „Lambro”. W przywołanych słowach autor określił funkcję romantycznego poety-wieszcza, którego rola nie sprowadza się do utrzymania ciągłości tradycji narodowej, ale przede wszystkim polega na wzywaniu do walki i przeprowadzeniu kolejnego zrywu niepodległościowego, jeżeli tylko naród będzie mu w stanie sprostać

22. „Kordian” literacki portret bohatera romantycznego.
• Już jako młody chłopiec ma głębokie poczucie bezsensu życia, chciał dokonać czegoś wielkiego, choć zdaje sobie sprawę, że jest to nierealne, paraliżuje to jego wolę
• Kordian podobnie jak Werter cierpi na egzystencjonalny „ból istnienia”
• Owładnięty nieszczęśliwą, romantyczną miłością do starszej kobiety, nie potrafi się od niego wyzwolić
• Miłosne cierpienie i poczucie bezsensu życia prowadzi go do próby samobójczej
• W II akcie podczas podróży po Europie Kordian dojrzewa
• Podczas monologu na szczycie Mont Blanc podsumowuje swoje życie i postanawia poświęcić się dla ojczyzny, biernemu mesjanizmowi przeciwstawia ideę walki.
• Gdy próbuje to wprowadzić w czyn zostaje pokonany przez własny strach, pada zemdlony tuż przed wejściem do komnaty cara, którego miał zamiar zabić
• Skazany na śmierć, traci wiarę w boski porządek świata, ostatnia scena daje jednak nadzieję, że zostanie ocalony
• Tragizm postaci wynika z wewnętrznego rozdarcia pomiędzy pragnieniem działania i niemożnością jego realizacji, konflikt między przekonaniem o boskiej mocy ludzkiej duszy i ułomnością natury ludzkiej stanie się przyczyną klęski bohatera.

23. Problematyka powstania listopadowego w „Kordianie”.
• Juliusz Słowacki przeprowadza ocenę powstanie listopadowego i przyczyn jego klęski w „Przygotowaniu” Akcja tej części rozgrywa się na przełomie wieków 31 grudnia 1799 roku, podczas sabatu czarownic. Przewodzi mu Szatan, który pretenduje do roli króla świata, bierze w opiekę naród polski, który swoją walkę o niepodległość pragnie toczyć w imię diabelskiej idei zemsty
• Szatan wykorzystując swoje moce tworzy przywódców powstania
• Generał Chłopicki – przywódca pierwszej fazy powstania, człowiek stary, konserwatysta, ugodowy wobec cara
• Czartoryski – przywódca obozu arystokratycznego, jest przeciwny uczestnictwu chłopów w powstaniu, prezes rządu powstańczego, zachowawczy dyplomata, nie wierzy w skuteczność działań militarnych
• Generał Skrzynecki – pozbawiony zdolności przywódczych, dba tylko o swoją karierę, ugodowy względem caratu, przeciwny ogólnonarodowemu powstaniu, bierny, mało przewidujący, przyjmuje postawę ofensywną
• Niemcewicz – poeta, żył ideami przeszłości, nie sprawdza się w żadnej roli, nie przydatny w powstaniu, tradycjonalista
• Lelewel – historyk, działacz polityczny, jego utwory mają zbyt naukowy charakter, niewiele wart jako działacz stronnictwa postępowego, członek Rządu narodowego, człowiek niezdecydowany
• Generał Krukowiecki – dążył do ugody z carem, proponował bezwarunkową kapitulację, poddał Warszawę, zdradził naród
• Wysocy oficerowie – gasili ducha w żołnierzach, zmuszali ich do poddania się
• Bierność i konserwatyzm przywódców powstania wynikające z podeszłego wieku i nieumiejętność podejmowania decyzji przyczynił się zdaniem poety do upadku zrywu z 1830 roku.
• Nieudolnych generałów wspiera „mówców plemię”, czyli bierni posłowie na sejm, oraz niezdolne do walki grono „wymuskanych rycerzy – ospalców”
• Młodzieńczy zapał i zryw niepodległościowy, który mógł przynieść Polsce wymierne efekty został zdaniem poety zaprzepaszczony, przez konserwatywnych z racji swojego sędziwego wieku, należących do przeszłości działaczy
• Pogląd ten popularny był wśród wielu publicystów doby romantyzmu

24. Przyczyny porażki „Kordiana”.
- decyzja samotnej walki i poświęcenia, a ta okazuje się szaleństwem, skuteczny może być tylko zryw całego narodu, - słaba psychika; niedojrzałość, chwiejność, wybujała poetycka i romantyczna wyobraźnia, której nie umie opanować; nie potrafi również opanować przerażenia okropnością planowanego zabójstwa, a więc przyczyna przegranej tkwi w nim samym,
- naiwność, że zabicie cara przyniesie Polsce wolność
- nie potrafi złamać tradycyjnej etyki rycerskiej,
- brak realnego programu politycznego; nie ma właściwie żadnego programu działania, który pozwoliłby mu na rzeczywiste przewodzenie narodowi; jedynym planem złożenie siebie w ofierze, a to okazuje się aktem niepotrzebnym,
- rozczarowanie postawą społeczeństwa, szczególnie ludu, który był obojętny, bierny,
- kompromitacja Kordiana jako przywódcy w realizacji jego odnalezionej idei, której pierwszym krokiem miał być zamach na życie cara,
- różnica między nim a Konradem Wallenrodem; był słabszy od Konrada, nie zrealizował swoich zamierzeń, jego poświęcenie nikogo od niczego nie ocaliło (zaś Konrad Wallenrod tak samo samotny, ale plan swój zrealizował do końca),
• hasło \"Polska Winkelriedem narodów\" ideą nierealną, młodzieńczym marzeniem, urojeniem, mrzonką; nieskuteczność tej koncepcji krytyką hasła Mickiewicza: \"Polska Chrystusem narodów\",
- spisek polityczny oparty tylko na naiwnym programie zemsty na osobie cara jest według poety czynem szatana, zaś wydarzenia w Polsce w roku 1829 - splotem intryg szatańskich, stąd wpływ wysłannika piekieł na przebieg wydarzeń.

25. Sąd o Polsce i Polakach w utworze „Grób Agamemnona” Juliusza Słowackiego.
• pierwsza część zawiera opis grobu,
• dalej następuje refleksja autora, że jego twórczość nie znajduje zrozumienia,
• mowa na temat Grecji, która także straciła niepodległość pozwala mu przejść do tematyki Polskiej,
• druga część zawiera rozrachunek z narodem, mówi o przyczynach upadku powstania,
• przeciwstawia temu wizje walczącego narodu Greckiego,
• surowa ocena Polaków,
• pogarda dla szlachty,
• chłopi muszą walczyć o niepodległość,
• wizja nowej zjednoczonej, demokratycznej Polski, bez podziałów,
• następuje konfrontacja tej wizji z rzeczywistością:
• naiwność Polaków wierzących w pomoc innych narodu,
• krytyka zgody na niewolę.
• Polacy zapatrzeni w obcą kulturę zatracili związek z tradycją i tożsamość narodową
• Polacy powinni się zjednoczyć, aby być silnymi
• Powinni kierować się rozumem i wytrwale dążyć do celu
• Utwór wyraża gorycz poety, który nie chce przyjąć do wiadomości i usprawiedliwiać klęski ojczyzny

26. Twórczość liryczna Juliusza Słowackiego.
• Wartość liryki Słowackiego:
• zainteresowanie sprawami Polski,
• wzywa Polaków do walki o wolność,
• porusza wydarzenia ważne dla narodu,
• doprowadził do doskonałości formę wiersza,
• zrewolucjonizował szyk poetycki,
• nowe pomysły w zakresie metaforyki,
• wprowadził do dramatów konflikty epoki,
• ukazał jej głębokie rozczarowania,
• stworzył dramaty porównywalne z osiągnięciami dramaturgii światowej,
• daje wyraz dążeniom narodowo wyzwoleńczym.
• Znaczenie twórczości Słowackiego:
• nowe formy poetyckie: poemat dygresyjny,
• występował przeciw wstecznictwu,
• wzywał do walki o wyzwolenie, krytycznie oceniał społeczeństwo i jego najwyższe kręgi
• przedstawił w krytycznym świetle historię narodu,
• jego utwory zawierają zasadnicze założenia epoki.
• Nowe Formy
• liryka: genezyjska: Uspokojenie,
• patriotyczna Hymn,
• osobista Rozłączenie,
• miłosna Sonet,
• Rewolucyjna Wyjdzie stu robotników,
• autotematyczna Testament mój.

28. Artystyczny obraz rewolucji w „Nie – Boskiej Komedii”.
• Autor ukazuje agonię systemu feudalnego i walkę klas
• Rewolucjoniści:
• Fanatyczny tłum biedaków, są wśród nich rzeźnicy, lokaje i chłopi
• Głównymi motywami działania są żądza krwi i zemsty
• Rewolucja jest skierowana przeciwko wszystkim klasom posiadającym, oraz przeciwko wszystkim dotychczasowym tradycją: religii, filozofii i sztuce
• Przywódcy: Pankracy, Leonard, Bianchetti
• By łatwiej kontrolować tłum tworzą nową religię
• Drogą do nowego lepszego świata ma być krwawa rewolucja
• Arystokracja
• szlachta, warstwy najbogatsze, burżuazja – ci których władza opiera się na sile pieniądza
• bronią starego porządku,
• ukazane są ich zbrodnie upadek moralności brak honoru i zasługi opieka nad ludem, tradycjonalizm, wartości katolickie
• przywódcą jest hrabia Henryk
• Ich wypowiedzi świadczą o słabości, tchórzostwie i bierności
• Sam Henryk potępia ich za brak patriotyzmu, prywatę, prześladowanie poddanych i pychę jest to pogląd samego autora
• Krasiński wobec rewolucji:
• krytyczny stosunek,
• uznaje rewolucję za nieuniknioną
• rewolucja dziełem szatana,
• zło walczy ze złem,
• ideały pretekstem do przewrotu,
• rewolucja nie zmieni nic poza rolami,
• historia to wynik wyroków boskich lud nią nie kieruje,
• bez oparcia w Bogu nie może narodzić się dobro

29. Przedstaw cechy liryki Cypriana Kamila Norwida na wybranych przykładach.
• Cała jego twórczość postrzegana jest jako jedno z największych osiągnięć poezji i najciekawszych zjawisk literatury
• Oryginalność
• Humanizm
• Humanitaryzm
• Podejmowanie tematyki o doniosłym dla sztuki znaczenie
• Norwid nazywany „poetą myśli, twórcą liryki intelektualnej” co uwydatnia, charakterystyczną dla jego poezji warstwę filozoficzną
• Ironia
• Pesymizm
• Poszukiwanie sensu życia
• Z liryki wypływa refleksja, że to co najważniejsze w życiu to „poezja i dobroć”
• Wyraża ideały przesiąknięte duchem chrześcijaństwa, oparte na dobroci i prawdzie
• Kult bohaterstwa wybitnych jednostek
• Nawiązania do antyku, Biblii, Szekspira
• Zasłynął jako pisarz hołdujący „poetyce myślenia”
• Częste niedopowiedzenia, dużo myślników i znaków interpunkcyjnych
• Oszczędność słowa
• Posługuje się aluzjami
• Parabole
• Hiperbole

30. Sylwetki wybitnych indywidualności w twórczości Norwida.
• Do obywatela Johna Brown’a – inspiracją do napisania utworu stał się proces Johna Brown’a, amerykańskiego farmera usiłującego zorganizować powstanie w celu zlikwidowania niewolnictwa, został skazany na śmierć, wyrok wywołał liczne głosy protestu na całym świecie. Norwid ostrzega społeczeństwo przed zaprzepaszczeniem ideałów wolności i sprawiedliwości, których symbolami są Kościuszko i Waszyngton. Egzekucja Brown’a może wywołać zamieszki i stać się złym przykładem. Postać skazanego urasta do rangi symbolu, podlega sakralizacji. Brown staje się męczennikiem za wolność i niepodległość. Egzekucja bohatera nie jest w stanie pogrzebać idei.
• Coś Atenom zrobił Sokratesie – wiersz napisany z okazji sprowadzenia prochów Mickiewicza do kraju. Staje się to punktem wyjścia do rozważań nad relacjami pomiędzy wybitną jednostką a społeczeństwem. Wspominane są losy wielkich postaci, lekceważonych przez współczesnych, a docenionych dopiero po śmierci. Sokrates, otruty, a potem uhonorowany posągiem. Dante wygnany z rodzinnej Florencji, jego groby znajdują się w kilku miejscach. Kościuszkę mającego 2 groby, Kolumba, którego prochy wiele razy były przenoszone. Napoleona zmarłego na wygnaniu. Mickiewicza. Norwid uważa, że dopiero przyszłe pokolenia docenią jego twórczość, gdyż jego geniusz wyprzedzał epokę, w której żył
• Fortepian Szopena – powstał na przełomie 1863/64bezpośrednią przyczyną napisania było zniszczenie fortepianu Szopena, w związku z Carskimi represjami, po zamacha na generała Berga. Norwid wspomina ostatnią wizytę u Szopena i zniszczenie instrumentu, snuje przy tym rozważania na temat charakteru i funkcji sztuki. W 1 części, autor wspomina Szopena, uwagi na temat sensu życia i jego muzyki, określona jest ona jako nieśmiertelna i idealna, śmierć kompozytora nie będzie oznaczać kresu jego dzieła. 2 część rozważania nad istotą sztuki, jej doskonałość, realizowana w idealnym połączeniu istoty i formy, Boska sztuka w zetknięciu z rzeczywistością skazana jest na klęskę. 3 część to opis zniszczenia fortepianu, jest to wyraz odrzucenia twórczości Szopena przez ludzi.
• Bema pamięci żałobny-rapsod – wiersz powstał w 1851 roku w celu uczczenie rocznicy śmierci generała Bema, uczestnika powstania listopadowego, bojownika o wolność w czasie wiosny ludów. Tematem utworu jest pogrzeb Bema, stylizowany na pogrzeb hetmana, zawiera elementy pogrzebowe różnych kultur i epok np. pogrzeb rycerza: koń, sokół, miecz; wodza słowiańskiego: panny żałobne, zbrojna drużyna. Kondukt pogrzebowy wchodzi w wąwóz. Dotarcie do grobu nie zatrzymuje go, staje się punktem zwrotnym, otwiera perspektywę przyszłości. Grób zostaje przekroczony, pochód podąża dalej. Norwid eksponuje znaczenie pamięci Bema w dziejach ludzkości, a więc idei, której zwycięstwo stanie się możliwe gdy „pleśń z oczu zgarną narody”. Przejście pomiędzy opisem pogrzebu, a opisem znaczenia idei zaznaczone jest zmianą perspektywy podmiotu lirycznego, (najpierw opisy dokonywany z zewnątrz, a potem w 1 os. L. Mn., już przez uczestnika konduktu) i idealizacją przedmiotu opisu. Fantastyczny pochód przekracza granicę śmierci i staje się ruchem wiecznie drążącej myśli ludzkiej idei

31. Komedie Aleksandra Fredry – odrębne zjawisko polskiego romantyzmu.
• Żył i tworzył na przestrzeni kilku epok i prądów umysłowych
• Silne tradycje literackie oświecenia, przejął z niego gatunek komedii, rzadko stosowany przez innych romantyków
• Obca jest mu sentymentalna uczuciowość, nawet miłość może być zniszczona przez pieniądze
• Podejmuje temat miłości, przeprowadza analizę
• Od romantyków różniły go przekonania, był negatywnie nastawiony do rewolucji, co wynikało z jego ideologii i szlacheckiego pochodzenia
• Nie kreował postaci bohatera romantycznego zbuntowanego przeciwko całemu światu
• Nie akceptował programu polskiego romantyzmu emigracyjnego
• Jego utwory nie mają typowego dla epoki charakteru
• Podejmuje błahe codzienne tematy, przedstawia je po mistrzowsku
• Błyskotliwy
• Dowcipny
• Polemizował z romantycznymi koncepcjami
• Przedstawiał komiczną kreację świata
• Utrwalał polskość nie przez apoteozę buntu i spisku, nie przez walkę zbrojną, ale przez śmiech

33. Nowe gatunki literackie polskiego romantyzmu (definicje, przykłady).
• Dramat romantyczny epizodyczność dzieła, postacie fantastyczne, otwarta kompozycja sceny nie są ze sobą ściśle powiązane, niesceniczność, obecność bohatera romantycznego, sceny realistyczne i fantastyczne, nawiązanie do Szekspira, który jak pierwszy zerwał z klasycznym dramatem, problematyka narodowo wyzwoleńca To konwencja dramatu przeciwstawiająca się tradycyjnym konwencją, a nawiązująca do Szekspira i melodramatu. Ośrodkiem kompozycyjnym stał się główny bohater, wokół niego skupiają się luźno powiązane lub epizodyczne sceny, ukazujące dzieje psychiki i wewnętrzne konflikty bohatera. Bohater to wybitna jednostka, samotnik, indywidualista, walczący za ojczyznę. „Kordian”, „Dziady”
• Poemat dygresyjny wierszowany utwór epicki, w którym fabuła, wykorzystuje często motyw podróży bohatera, jest dla narratora pretekstem do wyrażania refleksji, uwag i uogólnień. Utwór epicki, fabuła staje się okazją do snucia przez narratora refleksji, wspomnień, uwag wszelkiego rodzaju, o charakterze lirycznym, żartobliwym, satyrycznym, polemicznym. Fabuła ulega rozbiciu na szereg epizodów połączonych, postacią głównego bohatera, na pierwszy plan wysuwa się osoba samego narratora.
• Powieść poetycka cechuje się obecnością wyraźnej fabuły, budową fragmentaryczną, brakiem przyczynowo skutkowego i chronologicznego porządku wydarzeń oraz rodzajowym i gatunkowym synkretyzmem. Temat powieści poetyckiej odwołuje się do wydarzeń historycznych, a główną postacią utworu jest typowy bohater romantyczny. Ukształtowany w okresie romantyzmu gatunek poezji narracyjnej, łączy elementy epiki i liryki. Epizodyczność i inwersje fabuły służą do wytworzenia napięcia i tajemniczości. Narrator ujawnia swoje uczucia w nastrojowych opisach, komentarzach i refleksjach. Często historyczne tło wydarzeń, niekiedy orientalne: Byron, Mickiewicz „Konrad Wallenrod
• Ballada gatunek obejmujący utwory o charakterze epicko-lirycznym z elementami dramatycznymi, utwory te opowiadają o niezwykłych wydarzeniach legendarnych lub ludowych. Fabuła ballady charakteryzuje się szkicowością, zawiera momenty tajemnicze i zagadkowe, centralny jej punkt stanowi jedno wyraźnie zarysowane zdarzenie. Charakterystyka przedstawionych postaci zmierza do uwydatnienia ich podstawowej cechy. W obrębie ballady spotykamy partie narracyjne i dialogowe. Dla ballad charakterystyczna jest budowa, na którą składa się: układ stroficzny wiersz sylabotoniczny różnorodność rymów wyrazy dźwiękonaśladowcze wyrażenia gwarowe i prozaizmy występowanie \"naiwnego narratora\" refren porównania i powtórzenia epitety

34. Literatura romantyczna – jako echo wydarzeń historycznych.
35. Pejzaż romantyczny i artystyczne środki jego przedstawienia.

36. Polscy poeci romantyczni w swoich utworach o sobie.
• Juliusz Słowacki „Testament Mój” – podmiot liryczny – poeta, żegna się ze światem, podsumowuje, swoje życie w monologu skierowany do przyjaciół i romantyków, dzieli się swoimi refleksjami. Wypowiedź pełna goryczy, rezygnacji. Dotkliwie odczuwa samotność, która stała się jego udziałem jako poety i człowieka. Mimo poczucia niespełnienia ma poczucie, że wiernie służył narodowi i ludziom. Odchodzą nie prosi o okazywanie smutku na pogrzebie, żal mu matki chce aby wróciły do niej prochy jego serca spalonego w aloesie – symbolu pamięci i trwałości uczucia. Żywym pozostanie przykazanie aktywnej walki i nakaz objęcia duchowego przywództwa narodu. Ma świadomość, że jego poezja nie uzyskała zrozumienia wśród współczesnych, ma jednak nadzieję, że głoszone przez niego ideę trafią do serc potomnych. Utwór to nie tylko podsumowanie życia, wzywa on do odrzucenie postawy rozpaczy i podjęcia walki w celu odzyskania przez Polskę niepodległości.
• „Romantyczność” Adam Mickiewicz – druga część utworu stanowi polemikę między narratorem, a starcem – Janem Śniedeckim. Przedstawiona jest romantyczna wizja świata. Opinia na temat wyższości „czucia i wiary” nad „szkiełkiem i okiem” należy traktować jako wyraz poglądów Mickiewicza.
• „Sonety krymskie” Adam Mickiewicz – po procesie filomatów Mickiewicz został zesłany do Rosji. W czasie pobytu tam zwiedzał kraj latem 1825 przebywał na Krymie. Cykl utworów łączy w sobie zachwyt podróżnika, fascynację odmienną kulturą i ludźmi, z zapisem duchowych doświadczeń artysty-wygnańca, tęskniącego za ojczyzną. „Stepy akermańskie” pierwsze dwie zwrotki są opisem krajobrazu stepów ogarniętych mrokiem. W 2 ostatnich sugestywny opis ciszy. Pielgrzym odczuwa dominującą tęsknotę za krajem ojczystym, wytęża wolę by usłyszeć odgłosy Litwy, ale nie udaje mu się to. Opis przyrody staje się pretekstem do wyrażenia tęsknoty za krajem ojczystym.

39. Styl utworów romantycznych.
• Odwoływał się do ideałów i stylu myślenia religijnego
• Odrzuca materializm, intelektualizm, racjonalizm
• Odwoływał się do zakorzenionych w świadomości ludu pojęć
• Sięgał do źródeł ludowych
• Gotycyzm
• Negował wiarę w harmonijny układ stosunków pomiędzy jednostką i społeczeństwem
• Na plan pierwszy wysunięte uczucia i myśli
• Typowym bohaterem jednostka wybitna zbuntowana przeciwko społeczeństwu, podejmująca samotną walkę w imię interesów zbiorowości
• Protest przeciwko klasycyzmowi
• Próba poznania świata za pomocą instynktu, wiary, przeczuć
• Sztuka – forma jednostkowej ekspresji, a jednocześnie przyznano jej rolę określania dążeń zbiorowości narodowej i ujawniania jej praw
• Poeta – przywódca, prorok, wieszcz, posłaniec Boga, natchniony
• Poezja – ukazuje dawne i aktualne dzieje, sławnych bohaterów, zagrzewa do walki, zerwanie z klasycyzmem, swoboda twórcza, zacieranie granic pomiędzy rodzajami, orientalizm, szekspiryzm
• Gatunki: ballada, powieść poetycka, dramat romantyczny

40. Wyjaśnij terminy: prometeizm, mesjanizm, romantyzm, bajronizm.
• romantyzm to okres w kulturze i literaturze europejskiej, a także prąd umysłowo literacki rozwijający się po rewolucji francuskiej do połowy XIX wieku, a nawet dłużej. Ukształtował się pod wpływem ruchów wolnościowych, które były następstwem rewolucji francuskiej.
• romantyzm – nazwa epoki
• romantyzm – prąd umysłowo literacki
• romantyzm – postawa człowieka wobec świata, obiegowo idealista, człowiek uczuciowy, szlachetny, kierujący się uczuciami
• Prometeizm – termin wywodzi się ze starożytnej Grecji i mitu o Prometeuszu, który zlitował się nad ludźmi gdy Zeus chciał ich zastąpić nowymi doskonalszymi istotami, wykradł ogień z Olimpu i dał go ludziom, został za to przykuty do skał Kaukazu, a co dziennie przylatywał sęp i wyjadał mu wątrobę, która zawsze odrastała. Postawa wyróżniająca się indywidualistycznym buntem wobec natury, Boga i ograniczających człowieka reguł życia społecznego, przeprowadzonym w imię poświęcenia swojego życia dla szczęścia ludzkości, oznacza zgodę na cierpienie dla dobra świata. Przykładem prometejskiego buntu jest „Wielka Improwizacja” z „Dziadów III”.
• Mesjanizm – termin wywodzący się z judaizmu przypisujący niektórym jednostką i narodom misję zbawienia świata na drodze cierpień i ofiar. Mesjanizm narodowy zakładał konieczność duchowej i społecznej przemiany świata, prowadzącej ludzkość do zbawienia.
• Mesjanizm polski – doby romantyzmu sięga swoimi korzeniami czasów staropolski, kiedy to Rzeczpospolitą uważano za przedmurze chrześcijaństwa. W okresie porozbiorowym ukształtował się wizja Polski jako narodu wybranego, mającego do spełnienia misję odrodzenia świata na drodze ofiary, cierpienia i zbawienia. Pośrednikiem pomiędzy ludzkością i bogiem miała stać się jednostka charyzmatyczna, przywódca duchowy narodu. Czołowymi ideologami mesjanizmu byli A. Towiański, J. Hoene-Wroński
• Bajronizm – określał nowy typ bohatera odznaczającego się indywidualizmem i postawą buntu wobec otaczającej go rzeczywistości, wyrastającego ponad otoczenie. Bohater G. Bayrona to postać tajemnicza, dumna, poddana działaniu silnych, częśto przeciwstawnych emocji, rozdarta wewnętrznie „Giaur”. W literaturze polskiej przykładem podobnej postawy jest postać Pielgrzyma z „Sonetów krymskich” Mickiewicza.

41. Przedstaw różnorodność typów bohaterów romantycznych na wybranych przykładach.
• Bohater romantyczny: Gustaw (Upiór) – przeżywa nieszczęśliwą miłość, buntuje się przeciwko niesprawiedliwości społecznej, sprawia wrażenie szalonego, świadczy o tym jego wygląd, wywodzi się z romantycznych idei i doświadczeń, indywidualista, rozbudowana sfera emocjonalna, nie znajduje zrozumienia
• Konrad Wallenrod – Dzieciństwo spędzone wśród wrogów, Utrata rodziców, Przemoc wroga sprawia, że musi odrzuca szlachetność, a wybiera życie „Spędziłem młodość w bezecnej obłudzie w krwawych rozbojach.”, Uważa, że taką drogę do celu narzuca mu rzeczywistość historyczna, Podejmuje się realizacji szczytnej idei, chce zniwelować dysproporcję sił, Czuje się nieszczęśliwy bo musi zdecydować się na niemoralne postępowanie, Odrzuca miłość dla dobra ojczyzny, Gwałtowny, wybuchowy, Przez całe lata realizuje plan i nie chce ulec pokusie wojny z Litwą, Człowiek szlachetny, Jego działania prowadzą do nieuchronnej śmierci.
• Bohater Bajroniczny – skrajny indywidualizm, sprzeciw wobec uznanych norm i zasad, motorem działania silne uczucie np. miłość, nienawiść. Osobowość zdominowana przez skrajne cechy: silną uczciwość, egoizm, zbrodniczość, pogardę dla innych ludzi. Często samotnik, wygnaniec, pielgrzym. Niejasna, tajemnicza biografia. Zbuntowany przeciwko całemu światu, odważny, zdeterminowany. Egzystencjonalne cierpienie, stanowi treść jego życia. Postać złożona ze sprzeczności. Giaur – pochodzi z Wenecji prawdopodobnie z bogatego rodu, przebywa w Grecji rządzonej przez Turków, zakochał się w żonie Hassana, Leili. Hassan odkrywszy zdradę zabija żonę, Giaur pomścił ją po czym wstąpił do klasztoru, gdzie dokonał żywota.
• Werteryzm – termin do imienia bohatera Goethego „Cierpienia młodego Wertera”, określa postawę człowieka charakteryzującą się tendencją do postrzegania świata przez pryzmat poezji i marzeń, nadmierną uczuciowością, buntem wobec zasad moralnych i społecznych, poczuciem bezsensu życia, często jest to powodem samobójczej śmierci. Werter – uczuciowy, wrażliwy, umie tańczyć, rysować, prowadzić konwersacje, łatwo zdobywa przychylność kobiet, sam podatny na ich urok, emocjonalnie reaguje na rzeczywistość, ważne racje serca, a nie rozumu. Obdarza Lottę idealną miłością, kocha ją bezgranicznie. Ogólnie samotny i niezrozumiany. Zbyt zajęty sobą by dostrzec problemy innych. Postrzega świat jako więzienie, rzeczywistość jest wrogiem człowieka, absurdalna, bezsensowna. Samobójstwo jest dla niego aktem ludzkiej wolności, uwolnieniem od cierpień.

42. „Ludźmi gardziłem, nie znałem aniołów” (Adam Mickiewicz). Przedstaw grzechy romantycznego indywidualizmu i próby ich przezwyciężenia w znanych ci dramatach romantycznych.

43. Wygnaniec, ciekawy świata podróżny, poszukiwacz sensu życia… Przedstaw swoje przemyślenia na temat motywu wędrowca w wybranych utworach romantycznych.
• Adam Mickiewicz \"Sonety krymskie\" Mickiewicz dokonuje w \"Sonetach krymskich\" mistrzowskiego opisu krajobrazu krymskiego, przyrody orientalnej i kultury Wschodu. Jednak prawdziwym celem poety było ukazanie \"pejzażu duszy\" podmiotu lirycznego, który jest samotny, smutny i rozdarty wewnętrznie. Tęskni za Litwą, swą ojczyzną, wiej jednak, że nie może do niej wrócić, że został skazany na wieczną tułaczkę. W \"Stepach Akermańskich\", w pierwszych dwóch strofach, podmiot liryczny opisuje swą podróż przez step. Lecz gdy zapada zmrok, w odbiorze otaczającej go rzeczywistości, posługuje się zmysłem słuchu. Podmiot liryczny słyszy różne subtelne dźwięki, które skłaniają go do wsłuchania się w przestrzeń w nadziei wychwycenia jakiegoś głosu dobiegającego z odległej ojczyzny - Litwy. Jednak czeka go rozczarowanie: tego jednego dźwięku podmiot liryczny mimo wielkiego skupienia nie słych - \"nikt nie woła\". W \"Pielgrzymie\", poprzez kontrast pomiędzy obrazem otaczającej go rzeczywistości, a skromnymi lasami Litwy, odległej i niedostępnej dla Pielgrzyma ojczyzny, wyraża swą ogromną tęsknotę za rodzinnym krajem. W trzeciej i czwartej strofie obraz utraconej ojczyzny splata się i ściśle zespala z obrazem ukochanej przez podmiot liryczny kobiety. Zespolenie tych dwóch obrazów wywołuje nieodparte wrażenie, iż uczucia Pielgrzyma przenoszą się ciągle z osoby kochanki na utraconą ojczyznę i na odwrót, granica tych uczuć zaciera się. \"Pan Tadeusz\" Inwokacja jest bezpośrednim skierowaniem do ojczystego kraju: \"Litwo! Ojczyzno moja..\". Jest ona wyrazem jego tęsknoty za wolnym i czystym krajem.
• Juliusz Słowacki \"Smutno mi Boże!\" Słowacki jako emigrant, skazany był na życie z dala od ojczyzny. Sporo podróżował, co jedynie potęgowało poczucie oddalenia od kraju ojczystego. Hymn \"Smutno mi Boże!\" jest jednym z najbardziej znanych i wzruszających utworów Słowackiego. Jest przy tym wierszem bardzo wymowny, z którego wyłania się obraz poety - tułacza czy poety - pielgrzyma. Podmiot liryczny skarży się, że jest wygnańcem i że jego kości spoczną w obcej ziemi. Pojawia się tu również wyraz rozpaczliwej wiary w Boga, która jednak nie jest w stanie ukoić smutku wynikającego z tęsknoty za ojczyzną i wiecznej tułaczki po obczyźnie. Każda strofa utworu kończy się przejmującym westchnieniem Smutno mi Boże, co pogłębia jeszcze bardziej nastrój beznadziejności. Wieczny tułacz nawet nie wie gdzie spoczną jego białe kości.

44. „Każdy pisarz przedstawia w swych dziełach w pewnym stopniu samego siebie (J. W. Goethe). Przedstaw rolę motywów autobiograficznych w wybranych utworach literackich (omów 3 przykłady).

45. „Dwa orły z nas” – Hrabia Henryk i Pankracy. Scharakteryzuj bohaterów „Nie – boskiej komedii” Krasińskiego.
• Pankracy, stoi na czele obozu rewolucyjnego, jego imię oznacza z greckiego wszechwładca
• Zdaje on sobie sprawę, że arystokraci są bezwzględni, okrutni i zrobią wszystko by powiększyć swój majątek „Ów, starosta, baby strzelał po drzewach i Żydów piekł żywcem. – Ten z pieczęcią w dłoni i podpisem – „kanclerza” – sfałszował akta, spalił archiwa, przekupił sędziów, trucizną przyśpieszył spadki”
• Za jedynego prawdziwego szlachcica uznaje on hrabiego Henryka, uważa go za równego sobie, „Dwa orły z nas – ale gniazdo twoje strzaskane piorunem”. Szanuje go, chce go ocalić przed śmiercią z rąk rewolucjonistów i pozwolić mu oraz jego rodzinie zachować tytuł „Bądź sobie ostatnim hrabią na równinach”
• Wobec innych przedstawicieli arystokracji jest bezlitosny, zapowiada, że żadnego z nich nie ominie zasłużona kara „Ale dzień sądu bliski i w tym dniu obiecuje wam, że nie zapomnę o żadnym z was, o żadnym z ojców waszych, o żadnej chwale waszej.”
• Jako jedyny zdaje sobie sprawę, że wymordowanie szlachty i zniszczenie starego porządku to dopiero początek rewolucji, wie, że teraz czeka go dużo trudniejsze zadanie, musi pokierować stworzeniem nowego, lepszego świata „Nie czas mi jeszcze zasnąć(…) bo to dopiero połowa pracy(…) Patrz na te obszary(…) trza zaludnić te puszcze – przedrążyć te skały – połączyć jeziora – wydzielić grunty(…) by(…) tyle życia się urodziło na tych równinach ile śmierci na nich leży.”
• Jednak umiera on nim zdążył choćby rozpocząć tworzenie nowego świata przed śmiercią wypowiada słowa „Galilaee vicisti” uznając tym samym wyższość starego Boga i porządku nad ideałami rewolucji.
• Zdaje sobie sprawę, że bez niego rewolucjoniści są zdolni tylko do niszczenia i będą potrafili zbudować nowego lepszego świata.
• Podejście do tłumu Pankracego: „Pięćdziesięciu hulało tu przed chwilą i za każdym słowem moim krzyczało -‘Vivat’- czy choć jeden zrozumiał myśli moje? – pojął koniec drogi u początku, której hałasuje?”
• Hrabia Henryk – główny bohater utworu.
• Arystokrata i poeta.
• Zafascynowany ideałem poezji porzuca rodzinę
• Staje na czele obozu arystokracji walczącej o zachowanie wartości konserwatywnych.
• W przebraniu zwiedza obóz arystokracji
• W ostatecznej walce obu ugrupowań załamany klęską swojego obozu i śmiercią syna Orcia popełnia samobójstwo
• Jest typowym bohaterem tragicznym. Podejmowane przez niego próby obrony wartości ostatecznie kończą się klęską.
• Umiera nie tylko fizycznie, ale i duchowo, jego czyny skazują go na wieczne potępienie.
• Nie sprawdził się w żadnej z powierzonych mu ról: artysta, ojciec i mąż, przywódca

46. Ukaż motyw natury i jego funkcję w dziełach romantycznych.

47. Przedstaw moralistkę romantyczną w balladach i „Dziadach cz. II”.
Moralistyka romantyczna w balladach i Dziadach II
W Dziadach II oraz balladach panuje zasada „nie ma winy bez kary”. Bohaterów zawsze spotyka sprawiedliwość w postaci ingerencji nadprzyrodzonych mocy. W balladach np. Świtezianka – niewierność jest karana uwięzieniem duszy w modrzewiu, Rybka – porzucenie kobiety z dzieckiem zostaje ukarane zamianą w kamień winnego, „To lubie” – bawienie się ludzkimi uczuciami zostaje ukarane męczarniami duszy w czyśćcu, „Lilije” – za morderstwo kara śmierci. W Dziadach II duchy muszą ponieść karę za grzechy swojego życia. Zbawiony nie zostanie ten kto nie zaznał cierpienia (Józio i Rózia), kto nie miał litości dla ludzi (Pan), lub kto nie potrafił kochać (Zosia).

48. Na czym polegał tragizm poety spiskowca w „Konradzie Wallenrodzie” i „Kordianie”.
Sytuacja tragiczna ma miejsce wówczas, gdy bohater stoi przed koniecznością dokonania wyboru między dwiema racjami, które są równorzędne, lecz każda decyzja będzie zła - przyniesie negatywne skutki.
- W takiej właśnie sytuacji znalazł się Konrad Wallenrod, gdy zbliżała się wojna z Krzyżakami. Musiał wybrać pomiędzy miłością do ojczyzny, a miłością do Aldony. Wybrał Litwę - poświęcił prywatność, gdyż \"szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie\". Z kolei gdyby wybrał dobro prywatne - także nie byłby szczęśliwy. Nie pozwoliłyby mu żyć spokojnie wyrzuty sumienia, zresztą Krzyżacy szybko zwyciężyliby Litwę i zburzyli spokój jej mieszkańców. Konflikt: życie prywatne, a ojczyzna nie jest jedyną sprzecznością racji, przed jaką stoi Konrad. Sytuacja tragiczna rozgrywa się w jeszcze jednej sferze: bohater musi wybrać między honorem, a zwycięstwem nad Krzyżakami. Dzieje się bowiem tak, że metoda, jaką obiera Wallenrod, jest jedynym sposobem walki z Krzyżakami. Konrad musi kłamać, musiał dokonać zdrady - a takie czyny nie mieszczą się w kodeksie rycerskim. Gdyby jednak postępował etycznie, stanął do walki twarzą w twarz - poniósłby klęskę i zaprzepaścił przyszłość ojczyzny. Tak więc Wallenrod poświęcił swój honor, a być może i zbawienie, gdyż był chrześcijaninem, a grzeszył - lecz nie mógł tego uniknąć, i w tym tkwi tragizm mickiewiczowskiego bohatera.
- Najbardziej tragicznym momentem w życiu Kordiana nie jest wcale chwila, gdy Laura odtrąca jego miłość, ani ta, gdy strzela on do siebie, ani nawet gdy monologizuje na Mont Blanc, czy jest uwięziony z wyrokiem śmierci. Tragizm to sytuacja, z której nie ma wyjścia, trzeba podjąć decyzję i każda będzie miała złe skutki. To zatem wewnętrzne rozdarcie człowieka. W takiej sytuacji znajduje się Kordian, gdy przemierza komnaty pałacu, idąc zabić cara. Jego rozdarcie to wytwory jego psychiki, znajdują nawet uosobienie w postaci Strachu i Imaginacji, w obrazach jakie stawia mu przed oczami wrażliwa natura. Kordian bowiem zobowiązał się, że zabije cara. Wierzy, że czyn ten będzie zbawieniem dla ojczyzny. Powinien też dotrzymać danego słowa - inaczej straci honor. Lecz jeśli zabije cara, popełni śmiertelny grzech zabójstwa i królobójstwa - a taki czyn nie mieści się w kodeksie rycerskim. Poza tym jest to grzech, który zaprzepaszcza zbawienie człowieka, nie mówiąc już o karze ziemskiej. To jest tragizm Konrada - presja, której jego psychika nie zniosła, dlatego zemdlał. Cara nie zabił, znalazł się w więzieniu. Właściwie trudno powiedzieć, że dokonał wyboru - jego wrażliwość zdecydowała za niego.

49. Wskaż przykłady i omów rolę „poezji tyrtejskiej” polskiego romantyzmu.
50. Ukaż obrazy cierpienia i ofiary – jednostki i zbiorowości w twórczości polskich romantyków.
51. Dlaczego „Kordiana” i „Grób Agamemnona” – można odczytać jako komentarz Słowackiego do historii Polski?

52. Na czym polega antyromantyczny charakter „Śluby Panieńskie”.
Głównym tematem komedii jest miłość. Aleksander Fredro przedstawia ją w szczególnie dobrym świetle; daje jej wysoką, trafną i budującą ocenę. Miłość jest wielka, prawdziwa, szczęśliwa, promienna, wyzwolona z więzów przymusu. To ona jest siłą twórczą i pobudza inteligencję i spryt; przynosi radość życia, czyni ludzi lepszymi, dodaje im zapału, energii i chęci do życia. Jest szczęściem człowieka.
Komedia Fredry jest doskonałą analizą miłości i pieśnią pochwalną na jej cześć. Ukazuje jej narodziny, rozwój i zwycięstwo.
Poeta, wierząc w potęgę miłości, nadaje jej szczególną rolę i znaczenie. Uważa, że o to uczucie trzeba walczyć.
Miłość jest złożona i zróżnicowana, w różny sposób odczuwana:
- mocna - Gustawa od Anieli,
- pogodna, delikatna, pełna wyrozumiałości - Anieli do Gustawa,
- przekorna - Klary do Albina,
- tkliwa, sentymentalna, łzawa, pełna wyrzeczeń - Albina do Klary,
- cicha, dawna - Radosta do pani Dobrójskiej.
Miłość odczuwana jako potrzeba założenia rodziny z ukochaną osobą.
Autor podkreśla, że tylko miłość może połączyć dwoje ludzi w małżeństwie; krytykuje małżeństwa z rozsądku, dlatego że są wbrew naturze. Młodzi realizują zamierzenia opiekunów, ale każda z postaci jest przeciwna wszelkim ustaleniom \"z góry\", każda szuka prawdziwej miłości i sama chce o sobie decydować.
Fredro pochwala romantyczny magnetyzm serca, wierzy, tak jak romantycy, w przeznaczenie \"dusz stworzonych dla siebie\".
Fredro sprzeciwia się nienaturalnej, tragicznej wizji miłości, ukazując jej odmienny, antyromantyczny charakter. Ukazuje ją taką, jaka jego zdaniem winna być; jego poglądy na temat miłości wygłasza Gustaw i Aniela.
Za prawdziwą miłość nie uznaje poeta ani sentymentalnej miłości Albina, ani romantycznej miłości, jaką znają z lektury Alina i Klara, lecz prawdziwą, taką, o jaką walczy Gustaw i pod jego wpływem inni bohaterowie.

53. Jakie znaczenie dla kreacji polskiego bohatera romantycznego miała metamorfoza? Odwołaj się do znanych ci przykładów.
Bohater romantyczny był symbolem młodego człowieka z pierwszej połowy XIX wieku. Możemy wyróżnić następujące cechy, które były dla niego charakterystyczne:
Jego miłość określona przez samotność, poczucie wyobcowania wśród ludzi i bunt wobec świata. Miłość stanowiła dla niego uczucie tragiczne, bez szans powodzenia. Z reguły był on poetą i reprezentował romantyczną interpretacje istnienia. Dopuszcza irracjonalizm, metafizykę i mistycyzm. Punktem przełomowym w jego biografii jest samobójstwo popełnione w wyniku zawodu miłosnego. Następuje w nim wielka metamorfoza, \"umiera\" i z nieszczęśliwego kochanka przeistacza się w wojownika o sprawę ojczyzny. Bohater prywatnie przegrywa, lecz jego idea pozostaje zwycięska.
Przykładem takiego bohatera jest Konrad Wallenrod. Człowiek ten to typowy romantyk, rozdarty pomiędzy ojczyzną a rodziną. Cierpi ponieważ nie może być razem ze swoją ukochaną Aldoną. Nie jest to jednak spowodowane różnicą w pochodzeniu pomiędzy dwojgiem kochanków. Przyczyną ich nieszczęśliwej miłości jest sytuacja polityczna, w jakiej znalazła się ich ojczyzna, oraz jedyna w swoim rodzaju możliwość zmiany tego stanu rzeczy. Konrad jest bowiem mistrzem Zakonu Krzyżackiego, ze strony którego grozi Litwie niebezpieczeństwo i jako jedyny ma możliwość doprowadzić ten zakon do klęski, samemu jednak płacąc za to cenę najwyższą - własnym życiem oraz szczęściem i miłością. Staje więc przed dylematem: życie prywatne czy Ojczyzna. Wybiera jednak dobro Ojczyzny, czym pozbawia się szczęścia rodzinnego.
Nieco innym typem bohatera jest Gustaw z III cz. \"Dziadów\" Adama Mickiewicza.
Przechodzi przez punkt bardzo ważny w życiu bohatera romantycznego - przeistacza się z nieszczęśliwego kochanka, zaopatrzonego tylko we własny problem w bojownika o sprawę ogólną (wyzwolenie narodu). Jest to moment wyraźnie zaznaczony przez samobójstwo (Gustaw zabił się lecz żyje nadal) i zmianę imienia - Gustaw zmienia się w Konrada. Metamorfoza w \"Dziadach\" zaznaczona jest szczególnie wyraźnie - bohater zapisuje na ścianie celi więziennej: Umarł Gustaw - narodził się Konrad. Poeta Konrad odnalazł własne miejsce w życiu, w chęci poświęcenia się za ojczyznę, konieczności walki z tyranią zaborcy. Bohater z cz. IV \"Dziadów\" odnajduje sens życia, doznaje przemiany duchowej.