Zanieczyszczanie wód

Spis treści

1. Czym są zanieczyszczenia wód?
2. Źródła zanieczyszczeń wód
3. Skutki zanieczyszczania wód
4. Oczyszczanie wód
5. Zmiany w Morzu Bałtyckim spowodowane procesem eutrofizacji
6. Intoksykacja i degradacja
7. Działania na rzecz ratowania Bałtyku
8. Czym są zanieczyszczenia wód?

Zanieczyszczeniami wód nazywamy wszelkie substancje chemiczne oraz mikroorganizmy, które występują w wodach naturalnych. Do zanieczyszczeń wód zaliczamy również wody podgrzane - zanieczyszczenie termiczne.

Do najczęściej występujących substancji zanieczyszczających wody należą: pestycydy, detergenty, barwniki, fenole, węglowodory ropopochodne, substancje powierzchniowo czynne, aminy aromatyczne, sole, jony metali ciężkich, radioizotopy. Wśród organizmów żywych największą rolę w zanieczyszczaniu wód odgrywają bakterie Escherichia coli.

Zanieczyszczenia mogą występować w postaci rozpuszczonej (gazy, ciecze, ciała stałe), układów koloidalnych lub zawiesin.

Źródła zanieczyszczeń wód

Zanieczyszczenia wód możemy podzielić ze względu na pochodzenie na naturalne (autochtoniczne) oraz antropogeniczne (allochtoniczne).

Związane są głównie z rozwojem i obumieraniem wodnych organizmów. Powodowane są także wypłukiwaniem pewnych substancji ze skał i gleb.

Wraz z rozwojem miast, a następnie ośrodków przemysłowych do wód zaczęto odprowadzać coraz więcej szkodliwych substancji. Obecnie głównymi źródłami zanieczyszczeń wód są ścieki komunalne i przemysłowe. W wyniku działalności rolniczej do wód powierzchniowych dostają się użyte w nadmiarze nawozy sztuczne i organiczne oraz niewłaściwie stosowane środki ochrony roślin. Przemysł wydobywczy odprowadza do wód gruntowych duże ilości bardzo silnie zasolonych wód kopalnianych.

Poważny problem stanowi również rolnictwo, a dokładnie sposób stosowania nawozów organicznych.

Znaczne ilości zanieczyszczeń wód pochodzą również z transportu wodnego i lądowego. Wody będące szlakami komunikacyjnymi oraz wody występujące w pobliżu dróg i autostrad zawierają zwiększone ilości związków chemicznych.

Do wód szkodliwe substancje przedostają się również na skutek depozycji zanieczyszczeń pochodzących z powietrza.

W zanieczyszczaniu wód znaczny udział ma również eutrofizacja (proces wzbogacania zbiorników wodnych w substancje pokarmowe (nutrienty, biogeny), głównie w związki azotu i fosforu.). Można powiedzieć, że jest ona zarówno przyczyną, jak i skutkiem zanieczyszczenia wód.

Skutki zanieczyszczania wód

Substancje zanieczyszczające wody powierzchniowe powodują zmianę jej barwy i smaku oraz zmętnienie. Wpływa to ujemnie na jakość wody i przydatność do spożycia. Zawarte w wodzie mikroorganizmy chorobotwórcze mogą powodować ciężkie zatrucia pokarmowe.

Prawie wszystkie zanieczyszczenia wód wytworzone przez człowieka są toksyczne dla większości organizmów wodnych. W miarę wzrostu stężeń substancji zanieczyszczających wody, zmniejszy się ilość ryb w zbiornikach wodnych.

Z zanieczyszczeniem wód powierzchniowych związane jest zjawisko eutrofizacji. Jest to proces wzbogacania wód w zbiornikach wodnych pierwiastkami biogennymi najczęściej w wyniku odprowadzania do nich nie oczyszczonych ścieków. Skutkiem zwiększenia ilości składników pokarmowych w środowisku jest przyspieszone rozmnażanie mikroorganizmów. Widocznym efektem jest tzw. zakwit wody. Wzrost liczebności drobnoustrojów powoduje zwiększenie biologicznego zapotrzebowania na tlen. Rozpuszczony w wodzie tlen zużywany jest również do rozkładu martwych szczątków organizmów. W górnych warstwach wody charakterystyczne są wahania stężenia tlenu oraz odczynu. Zaczynają powstawać obszary wody, w której zapasy tlenu zostały wyczerpane. Są one określane, jako pustynie tlenowe. W zbiorniku wszystkie organizmy tlenowe wymierają, natomiast dominują mikroorganizmy beztlenowe. Na dnie zbiornika zaczynają gromadzić się muły, co prowadzi do zmniejszania się jego głębokości. Na skutek eutrofizacji jezioro może ulec przekształceniu w bagno lub torfowisko.

Oczyszczanie wód

Wody powierzchniowe są obecnie zanieczyszczane najczęściej na skutek odprowadzania do rzek ścieków komunalnych i przemysłowych. Zatem najefektywniejszą formą ochrony wód jest oczyszczanie ścieków. Wymaga to jednak budowy kosztownych oczyszczalni ścieków. W oczyszczalniach ścieków neutralizacja szkodliwych substancji zachodzi najczęściej w trzech etapach. W etapie pierwszym - mechanicznym, dzięki kratom, sitom, urządzeniom rozdrabniającym usuwane są części stałe. Etap drugi oczyszczania ścieków polega na usunięciu substancji organicznych przez zespół mikroorganizmów (bakterie, grzyby jednokomórkowe, pierwotniaki) tworzących tzw. osad czynny. Po rozkładzie wszystkich zanieczyszczeń organicznych na dwutlenek węgla i wodę bakterie i grzyby są usuwane ze ścieków przez pierwotniaki. W trzecim etapie następuje usuwanie fosforanów i azotanów ze ścieków. Fosforany mogą być usuwane ze ścieków metodami chemicznym. W niektórych oczyszczalniach przeprowadzany jest również czwarty etap oczyszczania ścieków, po którym ścieki mogą być używane, jako wody przemysłowe.

Zmiany w Morzu Bałtyckim spowodowane procesem eutrofizacji

1. Duży dopływ biogenów.
2. Zakwity fitoplanktonu i masowy rozwój makroglonów.
3. Wzrost biomasy zooplanktonu i dalszych ogniw łańcucha pokarmowego.
4. Obumieranie organizmów opadanie na dno.
5. Rozkład martwych organizmów zużywanie tlenu brak tlenu
6. Beztlenowy rozkład materii organicznej wytwarzanie toksycznego siarkowodoru wymieranie makrofauny dennej.

EUTROFIZACJA- użyźnianie wód dopływ nadmiernych ilości soli biogennych (głównie azotu i fosforu). W początkowej fazie jest to proces korzystny, powoduje bowiem wzrost biomasy fitoplanktonu i dalszych ogniw łańcucha pokarmowego do ryb włącznie. Z czasem eutrofizacja wywołuje efekty niekorzystne, np. przyczynia się do pogarszanie sytuacji tlenowej w głębiach Bałtyku.

Zatrucie organizmów morskich (intoksykacja)

Wysokie stężenie substancji toksycznych w wodzie morskiej mogą powodować bezpośrednie zatrucie organizmów a w rezultacie choroby, zaburzenia procesów rozrodczych a nawet śmierć.

Degradacja środowiska naturalnego

Wprowadzenie do Bałtyku zanieczyszczenia nie tylko niszczą naturalne warunki bytowania zwierząt morskich, ale mają też negatywny wpływ na życie człowieka. Skażenia bakteriobójcze, zakwity glonów, zanieczyszczenia olejowe czy wyrzucane do morza śmieci pogarszają stan wód, plaż i kąpielisk nadmorskich, uniemożliwiając nam korzystanie z uroków morza.

Działania na rzecz ratowania Bałtyku

Jednym z najskuteczniejszych sposobów ochrony środowiska morskiego jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń.

Można to osiągnąć poprzez rozwiązania instytucjonalne oraz instrumenty prawne i ekonomiczne, promujące takie działania jak:
- Budowa oczyszczalni ścieków,
- Montaż filtrów przemysłowych zmniejszających emisję płynów i gazów,
- Budowa ekologicznych wysypisk śmieci i rekultywacja starych,
- Zmiana technologii przemysłowych na bardziej przyjazne dla środowiska powodujące zmniejszenie zużycia energii i wody oraz ilości ścieków i odpadów,
- Szersze korzystnie ze źródeł energii odnawialnych- budowa elektrowni wodnych i wiatrowych,
- Zmniejszenie zużycia nawozów sztucznych w rolnictwie,
- Wykorzystywanie odpadów i surowców wtórnych.

Niezwykle istotna jest również szeroka edukacja ekologiczna prowadząca do zmiany postaw życiowych ludności. Wszyscy musimy więc mieć świadomość, że również od nas zależy los Bałtyku. Każdy z nas może zmniejszyć ilość wytwarzanych zanieczyszczeń poprzez:
- Ograniczenie zużycia trudno rozkładalnych tworzyw sztucznych,
- Zmniejszenie zużycia wody w gospodarstwach domowych,
- Oszczędzanie energii,
- Zbieranie surowców wtórnych,
- Ograniczenie stosowania środków piorących zawierających fosforany,
- Dbanie o czystość plaż i wód przybrzeżnych,
- Ograniczenie korzystania z samochodów i tym samym zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery.