Gotyk - przykłady

Gotyk, styl w architekturze i sztukach plastycznych panujący w Europie w okresie dojrzałego i późnego średniowiecza. Stanowi szczytowe osiągnięcie kultury rycerskiej, mieszczańskiej a także dworskiej. Rozwijał się w kilku fazach od połowy XII w. i trwał do końca XV w. Nazwa gotyk pojawiła się w pismach L. Ghibertiego a następnie G. Vasariego jako negatywne określenie sztuki powstałej między sztuką romańską a renesansem, mylnie uważanej za wytwór barbarzyńskich Gotów odcinających się od tradycji antyku.

Sztuka gotycka powstała ok. 1140 we Francji i początkowo rozwijała się w rejonie Ile-de-France, od XIII w. objęła Europę Zachodnią (Francja, pn. Hiszpania), Europę Środkową (Niemcy, Szwajcaria, Czechy, Węgry, Polska), Europę południowo-północną, Włochy, na północy Anglię i południową część Skandynawii. Dzięki wyprawom krzyżowym dotarła na Cypr i na Bliski Wschód.

Świątynia ta należy do najokazalszych i najciekawszych zabytków Pomorza, wybudowana głównie w stylu gotyckim. Barokowe zakończenie wieży wzniósł w 1699 r. Magistrat Miasta Torunia. Na przestrzeni wieków świątynia odwiedzana była przez wielu polskich królów: Władysława Jagiełłę, Kazimierza Jagielończyka, Zygmunta Augusta, Zygmunta III Wazę wraz z synem Władysławem oraz przez Jana Sobieskiego ( który podarował świątyni, zdobyty podczas odsieczy wiedeńskiej i zachowany po dziś dzień, przerobiony na kapę czaprak Kara Mustafy ). Do najważniejszych zabytków konkatedry należą : gotyckie siedziska dla celebransa i asysty; ceglana faktura prezbiterium, przykryta gwiaździstymi sklepieniami z żebrem przewodnim i żebrami wpisanymi; granitowa kropielnica; fragmenty płyty nagrobnej pochowanego w konkatedrze w 1311 r. wielkiego mistrza Zygfryda von Feuchtwangen, który przeniósł stolicę Zakonu Krzyżackiego do Malborka; barokowy ołtarz główny Giovanniego Gisleniego z około 1650 r.; ołtarz Św. Krzyża Giovanniego Cocchiego z 1744 r.; późnorenesansowa ambona z 1604 r.; drewniany ołtarz w stylu barokowym ufundowanym przez bp. Andrzeja Leszczyńskiego; malowany na płótnie obraz "Pokłon trzech króli" z przełomu XVII i XVIII wieku pędzla Luca Giordano.

Notre Dame (z języka francuskiego Nasza Pani), nazwa wielu kościołów francuskich, a przede wszystkim katedry w Paryżu - jednej z najważniejszych budowli wczesnego gotyku, wzniesionej na wyspie Cité na Sekwanie (rozpoczęcie budowy w 1163, ukończenie w 2. połowie XIII w.). Inicjatorem projektu był opat Maurice de Sully, nazwisko twórcy planu nie jest znane. Przebudowana w XVII i XVIII, a także XIX w. przez E. Viollet-le-Duca.

Katedra Notre Dame to pięcionawowa bazylika z kaplicami bocznymi i transeptem nie występującym poza korpus nawy. Prezbiterium z obejściem i wieńcem kaplic na rzucie półkolistym, fasada dwuwieżowa z wielką rozetą. Jedna z największych świątyń we Francji - długość 130 m, wysokość 69 m, sklepienia na wysokości 32 m. Posiada bogatą dekorację rzeźbiarską, w dużym stopniu zniszczoną podczas rewolucji 1789 i zrekonstruowaną w XIX w. Spośród innych katedr wyróżnia się doskonałością proporcji i jednolitą koncepcją przestrzenną.

Toruńska katedra św.św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty jest najstarszą świątynią gotycką na ziemi chełmińskiej, której początki związane są z momentem nadania Toruniowi praw miejskich w 1233 r. Budowę kościoła farnego rozpoczęto zaraz po translokacji miasta na dzisiejsze miejsce (1233-1236), budując najpierw prezbiterium, a następnie korpus nawowy. Pod koniec XIII stulecia przystąpiono do wznoszenia trójnawowego korpusu kościoła, który był niższy i węższy od obecnego. W ciągu XIV i XV w. świątynię powiększono. Osiągnęła ona wówczas długość ponad 56 m, a wysokość wnętrza ponad 27 m. W 1406 r. runęła nieznana nam wieża, po czym niezwłocznie przystąpiono do budowy nowej, którą zakończono na wysokości 52 m. Na wieży zawieszono potężny dzwon o wadze ponad 7 ton, który odlany został w Toruniu w 1500 r. Dzwon nosi nazwę "Tuba Dei" czyli "Trąba Boża", zaliczany jest on do największych dzwonów w Polsce - posiada średnicę 2,17 m. W okresie luterańskim kościół służył innowiercom, którzy pobielili wnętrze świątyni, zakrywając malowidła ścienne. Wystrój wnętrza głównie z okresu barokowego. W kościele zachowała się chrzcielnica gotycka z XIII w., przy której został ochrzczony Mikołaj Kopernik.

Do najcenniejszych zabytków Krakowa należy Barbakan, zwany też Rondlem, jedno z nielicznych zachowanych w Europie wybitnych dzieł architektury obronnej tego typu. Położony między ul. Basztową a bramą Floriańską. Wzniesiony w stylu gotyckim w latach 1498-1499, w związku z zagrożeniem tureckim, przy pomocy finansowej króla Jana Olbrachta. Połączony był tak zwaną szyją - budowlą mostową - z bramą Floriańską, otoczony głęboką fosą wodną z systemem mostów i śluz. Zbudowany na rzucie 6/10 koła, z 3 kondygnacjami strzelnic, zwieńczony galerią, nad którą umieszczono 7 wieżyczek. Budowla posiada dwie bramy, od Kleparza i od strony murów floriańskich. Ta ostatnia została uformowana w latach 1839-1842 (po wyburzeniu szyi) przez architekta Karola Kremera, w miejscu gotyckiej wieży z 1422 r. Przed bramą zachodnią (od Kleparza) znajdował się most zwodzony, nad 26 - metrowej szerokości fosą, wsparty na czterech kamienno-ceglanych filarach

Jego pełna nazwa to: kościół archiprezbiterialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Był świątynią krakowskiego mieszczaństwa. Pierwotnie na jego miejscu, stał kościół drewniany, a pierwszy murowany, w stylu romańskim wybudowano w latach 1221-1222. W tym czasie, przeniesiono do nowo wybudowanego kościoła, parafię z dawnego drewnianego kościoła św. Trójcy (oddanego Dominikanom). Z romańskiej świątyni, zniszczonej wkrótce po wzniesieniu podczas najazdów tatarskich, do naszych czasów zachowały się pod ziemią jedynie fragmenty fundamentów oraz bazy kolumn międzynawowych. Jednakże już pod koniec XIII i na początku XIV wieku, wzniesiono drugi ceglany kościół, którego ślady są zachowane w dolnych partiach wież dzisiejszej budowli. Ten gotycki kościół, konsekrowany około 1320 r., był trójnawową halą bez transeptu, o dwuwieżowej fasadzie. Budowę trzeciego z kolei kościoła, rozpoczęto od wykonania prezbiterium w latach ok. 1355- 1365, którego fundatorem był Mikołaj Wierzynek Starszy. Po koniec XIV stulecia, podwyższone zostały dawne wieże, zaś w latach 1392-1397, pod kierownictwem Henryka Parlirera wyburzono stare mury między nowym prezbiterium, a wieżami, by powstało miejsce pod wzniesienie nowego korpusu świątyni, dostosowanego do zbudowanego trzydzieści lat wcześniej prezbiterium. Nowy korpus, o bazylikowym charakterze zbudował mistrz Mikołaj Werner. W latach 1400-1406 dokończona została budowa dwóch Mariackich wież, z których wyższa została strażniczą. Kiedy w 1442 roku, zawaliło się sklepienie chóru - nowe, gwiaździste wykonał mieszkaniec Kazimierza, Czipser. W latach 1433-1446, architekt Franciszek Wiechoń zbudował boczne kaplice, a w 1478 r. podwyższono i odnowiono wyższą wieżę kościoła, nadając jej zwieńczeniu istniejącą do dziś formę gotycką. Prawie dwieście lat później, w 1666 roku, na koronkowym hełmie wykonanym przez cieślę Macieja Heringha, umieszczono złoconą koronę.

Kościół Mariacki w Gdańsku, Kościół Najświętszej Marii Panny, jest głównym kościołem Gdańska, pełni rolę konkatedry archidiecezji gdańskiej, wybitnym dziełem gotyckiej architektury ceglanej i największym kościołem ceglanym pobrzeża Bałtyku (długość 105 m, wysokość wnętrza 27 m, wysokość wieży 76 m). Wewnątrz mieści się 25000 osób.
Początkowo w tym miejscu stał 6-przęsłowy kościół o układzie bazylikowym z niską wieżą zbudowany w latach 1343—ok. 1360. Pozostałościami po tym pierwotnym kościele są filary korpusu nawowego i 2 najniższe kondygnacje wieży. W 1379 mistrz murarski Henryk Ungeradin rozpoczął wznoszenie obecnego kościoła. Do 1447 ukończono część wschodnią, w latach 1452-66 podwyższono wieżę o 2 kondygnacje. Od 1485 przy budowie pracował architekt Hans Brandt; z jego udziałem wzniesiono korpus nawowy. Budowę ostatecznie ukończono po 1496 pod kierunkiem Henryka Haetzla, który w latach 1499-1502 dokonał przesklepienia całego wnętrza. Tragiczna dla świątyni była II wojna światowa: w 1945 spłonęły dachy, większość sklepień runęła, a duża część wyposażenia uległa zniszczeniu. Rekonstrukcję kościoła ukończono w 1956 r., a wysokie hełmy narożnych wieżyczek odtworzono dopiero po 1970 r.