Powstanie i działalność Rządu Polskiego na emigracji.
Utworzenie rządu polskiego we Francji - 30.09.39: Gdy 17.09.39 armia radziecka zaatakowała ziemie polskie Rząd Polski udał się do Rumunii, by stamtąd dowodzić wojskiem. Prezydent, premier i inne ważne osobistości były internowane z ziem Rumunii. Prezydent korzystając z prawa jakie dawała mu konstytucja kwietniowa, mógł wyznaczyć swego zastępcę i dzięki temu zachować ciągłość władzy. Na swojego zastępcę wyznaczył generała Wieniawę. Nowy rząd utworzony został we Francji. Francja nie wyraziła zgody na ustanowienie Wieniawy zastępcą prezydenta, bo był on przedtem związany z sanacją. Nowym zastępcą został Raczkiewicz. Francja zmusiła go do powierzenia funkcji premiera Sikorskiemu (30.09.39). Powołano również Radę Narodową, będącą organem doradczym. Działalność rządu polskiego we Francji. Głównym celem rządu polskiego na emigracji było udzielenie pomocy narodowi polskiemu. Wyznaczono zadania: aktywna walka u boku Francji i Anglii, współpraca z aliantami (udział w gronie decydentów po wojnie), sprawa granic Rzeczpospolitej: zachowanie nienaruszalności. Ustrój społeczno-polityczny: ogłoszono program kreślący wizje nowej Polski: państwo demokratyczne i chrześcijańskie, ogólne prawo do pracy, mniejszości narodowe, pomagające Polakom podczas wojny, miały być traktowane sprawiedliwie i mieć opiekę prawną. Podpisano umowy wojskowe: polsko-angielską (polskie okręty i lotnictwo miały działać pod armia brytyjską), polsko-francuską (we Francji miała być stworzona 100 tyś armia polska). Działalność rządu polskiego po klęsce Francji: Gdy Francja
przestała istnieć armia polska rozsypała się. Od końca czerwca’40 Rząd Polski zaczął działać w Anglii (Anglia była schronieniem dla wielu okupantów)
W czerwcu gen. Sikorski złożył Churchilowi dokument o możliwości normalizacji stosunków z ZSRR. Spotyka się to z oburzeniem społeczeństwa. W lipcu Sikorski wycofuje dokument i podaje się do dymisji. Churchil dymisji nie uznał. Nowy rząd postawił sobie na celu: walka z Niemcami, rozbudowa polskich sił zbrojnych, zapewnienie bezpieczeństwa Polaków. W Wielkiej Brytanii miały być organizowane polskie siły zbrojne, które podlegałyby GB. Amerykańska pomoc materiałowa miała docierać do jednostek polskich za pośrednictwem Brytyjczyków. Fundusze dla formujących się wojsk polskich miały pochodzić z kredytów od WB (a spłacone miały być po wojnie). Powstał I Korpus (dow. Gen. Mikiel), rozbudowano marynarkę i jednostki wojskowe, które odnosiły wielkie sukcesy (np. w bitwie o Anglię)
Normalizacja stosunków polsko–radzieckich: Gdy w 41 Niemcy uderzają na ZSRR polska polityka zmieniła się, Churchil naciskał aby znormalizować stosunki z ZSRR.
Związek Radziecki twierdził, że pragnie odbudowy państwa polskiego oraz, że chce zawrzeć układ sojuszniczy z rządem RP. 30.07.41 powstał układ Sikorski – Majski: traktaty radziecko-niemieckie z 39 roku dotyczące rozbioru Polski straciły moc, ponowiono stosunki dyplomatyczne, miano udzielać sobie pomocy w walce z Niemcami, zgoda na utworzenie w ZSRR armii polskiej pod dowództwem mianowanym przez Polskę, dołączono protokół traktujący o amnestii jeńców wojennych (dający Polakom nadzieję na możliwość opuszczenie więzień)
Utworzenie armii polskiej w ZSRR: 14.08.41 podpisano polsko-radziecką umowę wojskową w sprawie organizowania armii polskiej pod dow. Gen. Andersa: żołnierze podlegali Rosji tylko pod względem operacyjnym i mieli składać przysięgę wierności Rzeczpospolitej. Po wojnie żołnierze mieli powrócić do kraju. Armia polska składać się miała tylko z jednostek naziemnych. Uzbrojenie i ekwipunek miały być dostarczane przez ZSRR (na kredyt, do zwrotu po wojnie) lub przez rząd RP (od pomocy amerykańskiej) Stalin nie wypuszczał z obozów jednak wszystkich jeńców, a wielu poszukujących polskich placówek umyślnie źle traktowano. Brakowało też środków do tworzenia wojsk. Normalizacja stosunków polsko-radzieckich wywołała następny kryzys rządowy (ministrowie podali się do dymisji, rozwiązano parlament).
W czasie wizyty Sikorskiego w ZSRR postanowiono, że: armia miała być formowana na południu, w okolicach Kazachstanu, armia miała zostać rozbudowana do 96 tyś żołnierzy Kryzys w stosunkach polsko-radzieckich: Gdy Rosjanie odnieśli zwycięstwo nad Wermahtem i przeszli do kontrofensywy zaczęli narzucać Polakom obywatelstwo rosyjskie. Kiedy gen. Anders odmówił, ZSRR zaczęło działać na niekorzyść Polski: m.i. zmniejszono racje żywności dla jednostek i ustanowiono, że Litwini, Białorusini i Żydzi nie mogli wstępować do armii polskiej, tylko do rosyjskiej. Wojsko polskie zostało cofnięte na teren Iranu, gdzie miało pełnić funkcję policyjną i pilnować pól naftowych przed Arabami. Prawa dane Polaków w układzie Sikorski-Majski zostały najpierw mocno ograniczone, a później cofnięte.Sprawa Katynia: Stosunki polsko-radzieckie przybrały dramatyczny obrót, gdy w 13.06.43 Niemcy donieśli o odkryciu grobów oficerów polskich w lasku katyńskim i oskarżyli NKWD o zbrodnie wojenne. ZSRR zaprzeczyło oskarżając o to Niemców. Było wręcz jasne, że była to wina ZSRR, ale RP chciała uniknąć wyjaśniania sprawy aby nie wywołać konfliktu. Poproszono więc o to Międzynarodowy Czerwony Krzyż w Genewie. Kreml przystąpił do kontrakcji, nazwał postępowanie rządu RP „niemoralnym” i „naruszającym zasady państw sojuszniczych”. Stalin zerwał stosunki z rządem RP.
Katastrofa w Gibraltarze: 4.07.43. Sikorski wracając z Bliskiego Wschodu z podróży w celu spacyfikowania nastrojów zginął w katastrofie koło Gibraltaru. Sytuacja polska po jego śmierci pogorszyła się, bo był bardzo wpływową osobą;
Polskie państwo podziemne
Początki konspiracji politycznej i wojskowej: przed kapitulacją Wawy generałowie (mi Karaszewicz-Tokarzewski) podjęli decyzje o utworzeniu państwa podziemnego. Po spotkaniu gł. Partii politycznych powstała SZP (Służba Zwycięstwu Polski). Armia podziemna miała mieć w niej oparcie. Gł jej celem była walka z okupantem. O jej istnieniu poinformowano Sikorskiego, który nie był z niej zadowolony. W listopadzie rozwiązał SZP i powołał Związek Walki Zbrojnej ZWZ z Sosnkowskim na czele (faktycznie Grota – Roweckiego). W lutym powstał Polityczny Komitet Porozumiewawczy (3 partie: SL, PPS i SN). W wyniku klęski Francji i przeniesienia rządu do Anglii na komendanta gł. ZWZ powołano Stefana Grota. Wszystkie partie tworzyły organizacje wojskowe: SL – Chłopską Straż, PPS – Socjalistyczną Organizacje Bojową, SN – Narodową Organizacje Wojskową, Chadecja – Organizacje Wojsk „Unia”. Harcerze tworzyli Tajna Armię Polską, Szare Szeregi. Działacze ONR-ABC stworzyli Szaniec i Wojskowy Związek Jaszczurczy (nie podporządkowali się Delegatowi Rządu na kraj) Rozwój ruchu opory (różnorodność form): sieć konspiracyjna organizował broń, prowadziła szkolenia, powołano podziemny wymiar sprawiedliwości, wydawano biuletyn informacyjny, pisma literackie, wydawano książki. Za działalność wydawniczą odpowiadał BIP – Biuro Informacji i Propagandy Bojkotowano kina („tylko świnie siedzą w kinie”), bojkotowano wydawnictwa niemieckie, pisano hasła na murach, budynkach (rysunki żółwi, polski walczącej), rozprowadzanie ulotek, zwalczanie zarządzeń okupanta, organizowane własne systemy nauczania (Tajna Organizacja Nauczycielska – C. Wycech), dywersja, sabotaż. Prowadzenie nasłuchu radiowego, ośmieszanie okupanta, psucie maszyn, urządzeń, produkowanie wyrobów o złej jakości. Kedyw robił dywersję na liniach kolejowych (akcja Wieniec), w telekomunikacji, przemyśle zbrojeniowym, sabotaż na kolejach, poczcie, terror Niemców, odwety za łapanki i egzekucje (akcja na szefa SS – Kutscherę przez oddział Parasola), odbijanie więźniów (Akcja pod Arsenałem Szarych Szeregów), akcje zbrojne na więzienia, obrzucenie granatami klubów niemieckich (Cafe Club, Mitropa)
Dążenie do stworzenia polskiego państwa podziemnego: a) ZWZ/AK – struktura wojskowa: 14.02.42 ZWZ przemianowano na AK , która miała się poddać akcji scalania. Na czele AK stanął GROT – Rowecki. Terytorium państwa podzielono na placówki (35-60 żołnierzy), utworzono 4 obszary podporządkowane komendzie głównej i 7 obszarów samodzielnych. Zadaniem AK było zorganizowanie powstania w chwili załamania się Niemiec. W 43 aresztowano GROTa, nowym komendantem został Tadeusz Komorowski BÓR. W latach 43-44 AK prowadziło szkolenia , produkowała pistolety „błyskawica” „Sten” granaty i miotacze ognia. Od wiosny’44 AK organizował Burzę, w ramach której nastąpiły powstania w Wawie i Wilnie. Dochodziło do współpracy z Armią Czerwoną i partyzantką sowiecką, jednak kończyło się to najczęściej internowaniem żołnierzy i wywożeniem ich wgłąb Rosji (NKWD) lub przymusowym wcielaniem ich do Wojska Polskiego. b) Delegatura Rządu na Kraj – struktura cywilna: była reprezentantem państwa podziemnego. Cyryl Ratajski został zastąpiony Janem Piekałkiewiczem (aresztowany przez Gestapo), potem delegatem był St. Jankowski (Str. Pracy), ostatnim był Stefan Kotarbiński (SL). Delegat był zwierzchnikiem sił zbrojnych i administracji państwowej. Delegaturze podlegał Państwowy Korpus Bezpieczeństwa – podziemna policja. Inne organizacje: Krajowa Reprezentacja Polityczna (przekształcone PKP), działająca przy delegaturze; Rada Jedności Narodowej – powołana przez Delegaturę jako kontynuacja KRP, reprezentacja ugrupowań politycznych; Krajowa Rada Ministrów - władza wykonawcza podziemia, rozbita przez NKWD; Kierownictwo Walki Cywilnej – cywilny ruch oporu, wydawanie prasy, odezwy do społeczeństwa; Kierownictwo Walki Konspiracyjnej – utworzone wewn. AK , miało kierować Akcją bieżącą AK; Kierownictwo Walki Podziemnej – powstał na miejscu KWC i KWK;
Gł. Stronnictwa polityczne i ich organizacje zbrojne:
1.PPS (Wolność Równość Niepodległość) KOŁO ~~ Gwardia Ludowa PPS
2.Stron. Ludowe – Roch TRÓJKĄT ~~ Bataliony Chłopskie BCh (Fr. Kamiński), Ludowa Straż Bezpieczeństwa ~ całością kierowało Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego „Roch” (Maciej Rataj)
3.Stron. Narodowe – KWADRAT ~~ Narodowa Organizacja Wojskowa NOW (Rokicki), a po roku 42. Narodowe Siły Zbrojne (Ignacy Osiewicz) przekształcono z powodu takiego, że nie chciały podporządkować się AK.
4.Stronnictwo Pracy ~~ Organizacja Wojskowa Unii
Powstanie warszawskie:
Plan Burza i jego realizacja: „Burza” był to kryptonim działań wojskowych podjętych przez polskie państwo podziemne w obliczu zbliżającego się do granic Polski frontu wschodniego, który miał ją wyzwolić. Zadaniem tego planu było zorganizowanie powstania zbrojnego na tyłach Niemców (ale nie przeciwko Rosjanom), zniszczenie wycofujących się Niemców, nieutrudnianie walk partyzantom sowieckim i występowanie w roli gospodarza wobec wkraczającej Armii Czerwonej. Najszybciej do akcjo przystąpiły oddziały AK. Podjęto otwarta walkę z Niemcami i współpracę z Armia Czerwoną. W marcu Burza rozpoczęła się w okręgu lubelskim. Opanowano Zamość, Hrubieszów i Szczebrzeszyn. Rosjanie zażądali włączenia oddziałów AK do Wojska Polskiego. Po odmowie, aresztowano ich. W połowie kwietnia, ponieśli jednak oni duże straty (zginął dow. Jan Kiwerski) rozbroiło ich NKWD. W lipcu do walk przystąpiły Wilno i Nowogródek. Jednostki AK wraz z Sowietami opanowały Wilno w ciągu kilku dni, potem sztab polski został rozbrojony i aresztowany przez NKWD (Krzyżanowski był torturowany). W okręgu warszawskim, radomsko-kieleckim i łódzkim, rzeszowskim i krakowskim „Burza” również miała miejsce. Oddziały te jednak nie zdołały się przebić na pomoc Powstaniu Warszawskiemu. Po wkroczeniu Rosjan i ujawnieniu się jednostek AK przedstawiono im do wyboru: wcielenie do Wojska Polskiego lub wywózka do ZSRR. NKWD przystąpiło do masowych aresztowań członków AK. Przyczyny wybuchu powstania: w akcji Burza nie przewidywano powstania w W-wie. Jednak szybki pochód armii Czerwonej w kierunku Wisły i paniczne wycofywanie się Niemców miały na to wpływ. (Również sytuacja polityczna była nieciekawa. PKWN – bez poparcia społecznego ale wspierany przez Sowietów, oraz rząd londyński). Bano się, że Niemcy odejdą bezkarnie, że powstanie mogą wywołać komuniści. Komorowski „Bór” włączył Wawę do akcji Burza. Miała ona trwać maksymalnie przez 7 dni. 31.08.44 zaplanowano atak na następny dzień. Rosjanie byli już na rogatkach miasta. Niemcy odpierali ich ataki. Siły powstańcze: AK miała 35 tyś słabo uzbrojonych żołnierzy, którzy nierzadko bron zdobywali dopiero od wroga. Niemcy mieli natomiast żołnierzy 25 tyś. Lecz bardzo dobrze uzbrojonych, oraz moździerze, artylerię, czołgi, ciężki sprzęt i lotnictwo Etapy działań bojowych: 1.08.44 o g.17.00 powstańcy uderzyli na najważniejsze punkty miasta w celu utrzymania ich aż do momentu wkroczenia Rosjan. Jednak udało się to tylko częściowo: zdobyto część Śródmieścia, Powiśla, Starego Miasta, Mokotowa, Żoliborza i Ochoty. Nie zdobyto cytadeli, lotniska i Dworca Gdańskiego. Niemcy panowali ciągle nad mostami i liniami kolejowymi. Dowódcą gł. Był Monter – A. Chruściel. Powstanie podzieliło się. Już 5.08. Niemcy uderzyli na Ochotę i Wolę i odzyskali kontrole nad Wisłą. Oddziały z Woli wycofały się do Śródmieścia kanałami, komendę AK przeniesiono do Starego Miasta. Niemcy rozpoczęli natarcie na Stare Miasto. Straty były olbrzymie. Ginęło mnóstwo ludzi. Oblężonym zaczęło brakować amunicji, żywności i wody. Nie było prądy, telefonów, leków. Przybywało grobów na skwerkach i trawnikach. Oddziały SS dokonywały mordów, grabiły. Zabijano nawet chorych w szpitalach ignorując flagi Czerwonego Krzyża. Próby odsieczy Starówki nie powiodły się. Nie udało się również dostać do Warszawy zgrupowaniu „Kampinos”. Jednak wciąż organizowano namiastki życia cywilnego. Działała poczta, służba sanitarno-medyczna, pomoc społeczna, urządzano spotkania literackie, koncerty, powstała Radiostacja Błyskawica, ciągle wydawano Biuletyn. Reakcja i pomoc ze strony aliantów: była bardzo różna. Anglicy przyjęli postawę wyczekiwania, Stalin udawał, że o powstaniu nic nie wie. Pierwsze zrzuty broni i żywności nastąpiły co prawda w sierpniu ale były bardzo niewielkie. Dopiero 30.08 Anglia i Stany stwierdziły, że dalej tak być nie może. Stalin nie zgodził się jednak na lądowanie ich samolotów na jego lotniskach. Ograniczyło to zakres pomocy, której część i tak dostawała się w ręce wroga. Stalin odwołał później rozkaz, ale było już za późno. . Z pomocą powstaniu próbowała przyjść 1 Armia wojska polskiego wyłamując się spod presji radzieckiej, ale nie udało jej się sforsować Wisły. Upadek powstania, zagłada stolicy: pod koniec września powstanie dogorywało. 26.09 padł Mokotów, 30.09 Żoliborz. 2.10 podpisano akt kapitulacji Żołnierze AK mieli być traktowani jak jeńcy wojenni, ludność cywilna miała być wysiedlona. Na terenie Pruszkowa, Ożarowa i Piastowic utworzono przejściowy obóz dla ludności cywilnej w Warszawie. Przeszło przez nie ponad milion osób. W październiku na rozkaz Hitlera Warszawa miała ulec całkowitej zagładzie, a na jego miejscu powstać miało jezioro. Zburzono wiele budynków, zniszczono dzieła sztuki, część wywieziono do Niemiec. Straty: ok. 17 tyś podziemia, 150tys cywilów. Stalin zrezygnował z utworzenia Polskiej Republiki Radzieckiej.
Okupacja radziecka
Podział ziem Rzeczpospolitej Ziemie polskie miały być podzielone wg. Paktu Ribbentrop-Mołotow skorygowanego 28.09.39. Granica ta przebiegać miała wzdłuż Pisy, Narwi, Bugu i Sanu Polska została podzielona: 51% - okupacja radziecka, 48% - okupacja niemiecka, 1% Wileńszczyzna (przekazana Litwie). Okupanci podpisali deklaracje o zwalczaniu ruchu oporu. Terytoria włączone do Rosji nazwano Zachodnią Ukrainą i Zachodnią Białorusią aby zatrzeć jakiekolwiek ślady polskości. Władzę sprawowało najpierw wojsko, potem wyłoniono zarządy tymczasowe. Przeprowadzono wybory (farsa wyborcza w celu wcielenia terenów do ZSRR ), agresywną kampanię wyborczą. Wybory przebiegały w atmosferze terroru. Wybrano Zgromadzenia Narodowe. To władza praktycznie wybierała delegatów. I oni założyli pismo o włączenie tych państw do Ukraińskiej Republiki Radzieckiej i Białoruskiej. Mieszkańcy tych terenów stali się obywatelami radzieckimi. Rozpoczeła się akcja paszportyzacji. Niektórzy odmawiali przyjęcia paszportów – byli za to ścigani, ale potem wychodziło im to na dobre, bo mogli się wcielać do polskiej armii.
Cele i charakter polityki radzieckiej: Rosjanie zaczęli swoją politykę polegającą na walce klas. Rosjanie głosili wyższość proletariatu nad warstwami wyższymi. Dewastowano majątki, masowo wykupywano towary, doprowadzano Polskę do nędzy, zacierano ślady polskości. Palono biblioteki, muzea, oficjalnym językiem stał się ukraiński. Traktowanie jeńców wojennych: na terenach radzieckich wszyscy polscy żołnierze (230.000) poszli do niewoli. Traktowano ich strasznie. Byli więźniami NKWD, traktowano ich jako wrogów państwa radzieckiego. Rosjanie nie przestrzegali zasad konwencji Genewskiej. Wszyscy byli zewidencjonowani i kierowani do obozów pracy (150.000), a oficerów trzymano w obozach odosobnienia w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku (ok.15.000). Przeprowadzono wśród nich klasyfikację. Wyłoniono kilku „dających nadzieję na reedukację”, którzy mieli być przekabacani na stronę Rosji. Reszta oficerów była zabijana (np. w Katyniu, Charkowie). Polityka władz wobec ludności polskiej na ziemiach wcielonych do ZSRR Zlikwidowano tez wiele ludzi władzy, urzędników, tzw elitę, która mogłaby stanowić potencjalne zagrożenie. Zwykli ludzi również byli aresztowani i wywożeni (np. w lutym’40 – 250.00 Polaków, w kwietniu’40 – 300.000 ludzi do Kazachstanu, albo w czerwcu’40 – 250.000 ludzi na Kaukaz i Syberię). Razem wywieziono z Polski ok. 1.700.000 Polaków. Wielu zmuszano do ciężkiej pracy w kopalniach na Kamczatce itd. Ludzie umierali z głodu , z pracy , z zimna. Panował terror, reżim, dyscyplina, a rządzili tam kryminaliści. Do końca 45 roku z 2 mln wysiedlonych ludzi zginęło 2/3. Również Białorusini, Ukraińcy byli wywożeni (jeżeli tylko mieli coś wspólnego z władzami Polskimi). Deportacje miały charakter narodowościowy, nie klasowy. Kultura polska: pozwolenie na rozwój kultury miało wprowadzić atmosferę normalności podczas aresztowań i terroru. Polskiej młodzieży pozwalano na naukę na Uniw. Lwowskim i Politechnice Stalin zezwolił Polakom na posiadanie czasopisma, we Lwowie powstał polski uniw. – ostoja kultury polskiej. Rusyfikacja administracji i szkolnictwa: Nastąpiła Ukrainizacja i Białorusinizacja na terenach tych państw (potem rusyfikacja). Nowa administracja powstała (nie było żadnego Polaka, chyba, że komuniści). Szkolono ich aby w przyszłości mogli Rosji pomagać, posłużyć jej pomocą. Gimnazja polskie przekształcono na 10-latki o bardzo niskim poziomie.
Okupacja niemiecka:
Ziemie polskie pod administracje niemiecką: terytorium podzielono na 2 części. Większość wcielono bezpośrednio do Rzeszy. Z reszty utworzono Generalne Gubernatorstwo podzielone na 4 dystrykty. Na jego czele stanął Hanz Frank urzędujący na Wawelu. Tereny włączone do Rzeszy miały być germanizowane, Polacy usuwani i zastępowani kolonistami niemieckimi, w GG widziano tanią siłę roboczą. 2 miliony Polaków wpisano na volkslistę, która miała na celu wykształcenia czystego rasowo społeczeństwa (korzenie niemieckie). Reszta miała być wywożona i wysiedlana.
Cele i charakter okupacji hitlerowskiej: Gł. celem Niemców była likwidacja warstwy kierowniczej. Wywieziono najpierw wszystkich z GG nie kwalifikujących się do volsklisty. Szczególne represje stosowano wobec Ślązaków i Pomorzan. SS stworzyło listy osób znanych z działalności politycznej, kulturalnej itd.. Likwidowano ich , aby tępić wszystkie przejawy polskości. Terror jako metoda rządu okupanta: faktycznie likwidowano elitę. Polaków zastraszano np. zabijając niewinnych ludzi publicznie. Prowadzono pojedyncze aresztowania lub masowe łapanki, egzekucje. Niemieckie sądy były wypaczone. Przeprowadzono np. akcje, które były skierowane przeciwko polskiej elicie. Zgromadzono profesorów uczelni na „wykład”, aresztowano ich i wywieziono do obozów koncentracyjnych. Były to bardzo znane postaci. Świat zaprotestował, nawet Mussolini, ale Hitler nie reagował. Przeprowadzono też akcje AB, podczas której zginęło 3, 5 tyś ludzi w Palmirach. Terror opierał się na formacjach SS i policji niemieckiej.
Wysiedlenia Polaków: ponieważ w czasie wojny w Niemczech brakowało ludzi do pracy (siła robocza) Polaków wywożono do Niemiec bez względu na wiek, zdrowie, czy wykształcenie. Cała reszta była sukcesywnie przenoszona do GG. Akcje przesiedleńcze przeprowadzane były na Zamojszczyźnie, gdzie spotkały się z dużym oporem, radomiu, Kielcach, Warszawie. Do obozów w Pruszkowie trafiło ćwierć miliona warszawiaków.
Obozy koncentracyjne(Oświęcim, Majdanek, Gross-Rosen, Stutthof) i obozy zagłady((Bełżec, Chełm, Solibór, Treblinka): Obozy te były miejscami ludobójstwa. Trafiali tam ludzi różnych wyznań, pochodzenia itd.
Zagłada żydów i Cyganów: Ludność Żydowska i Cygańska była przeznaczona do zagłady. Koncentrowano ich w GG w Gettach (Piotrków Trybunalski, Łódź, wawa, Białystok) – pół miliona ludzi. Tam ludzi głodzono, i tak umierali. Panowały choroby. Za opuszczenie getta groziła śmierć. W Brzezince zabito 2,5 mln ludzi. 60% to byli Żydzi. W Oświęcimiu zabito ok. 3 mln ludzi. Używano gazów spalinowych w łaźniach, środków chemicznych (cyklon B) w komorach gazowych. Zwłoki palono w olbrzymich piecach krematoryjnych, lub palono w rowach. Wykorzystywano wszelkie wartościowe przedmioty. (popiół, skórę ludzką – galanteria, mydła z tłuszczu ludzkiego, włosy na materace. Kilkadziesiąt ton złota odzyskano ze złotych zębów. Szacuje się ok. 3 mln zabitych Żydów
Eksploatacja gospodarcza kraju: ziemie polskie były eksploatowane, wycinano lasy, na chłopów nałożono kontyngenty. Istniał przymus pracy
Niszczenie kultury polskiej: Polskie nazwy miast zmieniano na niemieckie np. Toruń na Thorn. Zamknięto wszystkie szkoły, niszczono podręczniki, rozwiązano wszelkie organizacje, Polaków miała kształtować prasa polskojęzyczna wydawana przez Niemców. Zmieniano nazwy ulic, miast na niemieckie aby ukryć wszystkie przejawy polskości. Burzono pomniki (Mickiewicza, Szopena). Zamykano, rabowano muzea, biblioteki, archiwa. Kina, teatry przejmowała ludność niemiecka. Zabraniano czytać Mickiewicza, Konopnicką, słowackiego, Tuwima. Lansowano tezę ze Chopin i Kopernik byli Niemcami. Cokolwiek przedstawiało jakąś wartość materialną – wywożono.