Instrumenty smyczkowe

Do grupy instrumentów smyczkowych należą: skrzypce, altówka, wiolonczela i kontrabas.

Wszystkie te instrumenty składają się z:
- pudła rezonansowego z dwoma otworami w kształcie litery f,
- gryfu, zakończonego główką kształcie ślimaka (czasami lwa)
- 4 strun, podpartych na mostku i napinanych za pomocą kołków i śrubek.
- Duszy znajdującej się wewnątrz pudła rezonansowego
- Oraz osobno ze smyczka zbudowanego z drewnianego pręta i końskiego włosia napinanego poprzez śrubkę.

W budowie różnią się wielkością i pojedynczymi elementami. W skrzypcach i altówce występuje podbródek (i żeberko), a w wiolonczeli i kontrabasie nóżka do podparcia o podłogę.

Skrzypce (wł. violiono) Są najmniejszym instrumentem z tej grupy (mają ok. 58cm) i zarazem charakteryzują się najwyższym strojem. Instrument posiada 4 struny normalnie strojone w kwintach do następujących dźwięków (począwszy od najniżej strojonej) - g ,d1 ,a1, e2 i obejmuje zakres dźwięków od g do c5. Korpus rezonansowy skrzypiec tworzą 2 drewniane płyty połączone boczkami. Znajdująca się wewnątrz pudła dusza przenosi drgania płyty wierzchniej na płytę spodnią. Dźwięk wydobywany jest za pomocą smyczka lub poprzez szarpanie strun palcami (pizzicato). Charakterystyczne typy artykulacji (także dla altówki, wiolonczeli i kontrabasu) to:
- con legno
- pizzicato
- spiccato
- flażolet

Przykłady z literatury muzycznej:
- Kujawiak a-moll H. Wieniawskiego
- Koncert Skrzypcowy D-dur N. Paganiniego
- Koncert A-dur A. Vivaldiego

Altówka (wł. viola) ma niższy, głębszy i łagodniejszy ton. Jest większa od skrzypiec, ale na tyle niewielka, by można było grać na niej jak na skrzypcach opierając na ramieniu. (Długość altówki wynosi 40-43 cm). Altówka ma strój kwintowy, a jej 4 struny (c, g, d1, a1) strojone są o kwintę niżej, niż w stroju skrzypiec. Dźwięk altówki charakteryzuje łagodne, nieco ciemne, nosowe brzmienie. Altówka jest instrumentem wykorzystywanym przede wszystkim w zespołach kameralnych (np. tria, kwartety) i orkiestrze symfonicznej, rzadziej powierzane jej są partie solowe.

Przykłady z literatury muzycznej:
- Koncert na altówkę i orkiestrę G-dur G.F.Telemana
- VI koncert brandenburski na 2 altówki i orkiestrę J.S. Bacha
- Symfonia koncertująca na altówkę i kontrabas C. Dittersdorfa

Wiolonczela (wł. violoncello) w stosunku do skrzypiec posiada dwukrotnie dłuższy korpus, czterokrotnie wyższe boczki oraz proporcjonalnie krótszą szyjkę. Z dolnej części instrumentu wystaje krótka nóżka, służąca do oparcia instrumentu. Smyczek wiolonczeli jest nieco krótszy, ale mocniejszy niż skrzypcowy. Cztery struny są strojone w kwintach o oktawę niżej niż w altówce i dają dźwięki: C, G, d, a, zaś skala chromatyczna, jaką można osiągnąć na tym instrumencie to od C do g2. Barwa dźwięku wiolonczeli jest niska, soczysta, bardzo śpiewna. Bogactwem brzmienia wiolonczela nie ustępuje skrzypcom, jednak jej większe rozmiary sprawiają, że wiolonczela mam mniejszą ruchliwość. Obecnie wiolonczela wchodzi nie tylko w skład orkiestr smyczkowych i symfonicznych w wielokrotnej obsadzie oraz zespołów kameralnych, ale także jest również cenionym instrumentem solowym. W Polsce już w XVI w. wiolonczela była w powszechnym użyciu. W ludowej praktyce muzycznej nosi ona nazwę basów.

Przykłady z literatury muzycznej:
- Koncert wiolonczelowy h-moll A. Dvoka
- Koncert na wiolonczele G-dur L. Boccheriniego
- I koncert wiolonczelowy C-dur J.Haydna

Kontrabas (wł. contrabasso) pochodzi od basowej violi da gamba i stąd różni się nieco kształtem pudła rezonansowego od skrzypiec, altówki i wiolonczeli. Posiada 4 struny strojone w kwartach (E1 A1 D G), niekiedy dodatkową piątą strunę C1. Jest instrumentem realizującym w orkiestrze linię basu, najczęściej zdwajającym w dolnej oktawie partię wiolonczel. Bardziej samodzielne znaczenie uzyskał w XIX w.

Przykłady z literatury muzycznej:
- Koncert na kontrabas Joanny Bruzdowicz
- Koncert na kontrabas i orkiestrę Sergiusza Kusewickiego
- Symfonia koncertująca na altówkę i kontrabas C. Dittersdorfa