Wojny z Turcją XVII w.

1.Przyczyny:
Pośrednie:
-niszczycielskie napady kozaków na Turcję, i Tatarów na Rzeczpospolitą
-samowolne ingerowanie Polskich magnatów w obsadę tronu mołdawskiego
-zaniepokojenie Turcji wzrastającym znaczeniem Polski w wyniku korzystnej dla niej wojny z Rosją
Bezpośrednie:
-udział Lisowczyków w wojnie30-letniej przeciwko księciowi Siedmiogrodu Bethlenowi Gaworowi w1619
-spalenie przez kozaków Warny
2.Przebieg
We wrześniu 1620 hetman Stanisław Żółkiewski próbował zapobiec inwazji tureckiej wyprawiając się do Mołdawii, ale na czele znacznie słabszych sił poniósł klęskę pod Cecorą i zginął próbując powstrzymać ucieczkę wojsk Polskich. Hetman polny chorąży Stanisław Koniecpolski dostaje się do niewoli. W ciągu zimy sejm uchwalił wysokie podatki na wojnę; na czele wojsk stanął hetman litewski Jan Karol Chodkiewicz oraz regimentarz Stanisław Lubomirski.
1621 Polacy zakładają umocniony obóz pod Chocimiem. Siły polskie wyniosły ok30tys żołnierzy oraz25tys kozaków, którym przewodził Piotr Konasiewicz Sahajdaczny.
Od 2-28wrzesnia 1621 Turcy oblegają Chocim ale w wyniku odparcia wszystkich szturmów muszą odstąpić mimo śmierci wodza polskiego J.K.Chodkiewicza
9.10.1621 podpisany został pod Chocimiem układ pokojowy, który przywracał stosunki z czasów Zygmunta Augusta:
-granicą pozostał Dniepr
-obie strony miały hamować wzajemne napady kozackie i Tatarów
-hospodarami mieli zostać chrześcijanie przychylni Polsce
1633 Koniecpolski rozbił Tatarów pod Sasowym Rogiem oraz odparł Turków koło Kazimierza
1635 drugi traktat pokojowy z Turcją potwierdzający warunki poprzedniego oraz zamierzający obietnicę(niespełnioną) usunąć Tatarów z Buczaczu
1667-podpisujemy z Rosją rozejm w Andruszowie i natychmiast przystępujemy do redukcji wojska do 20tys. Sejm. Król i większość szlachty jest głucha na protesty np. hetmana Jana Sobieskiego, który widzi zagrożenie tureckie i nie chce likwidować wojsk.
Rozejm podpisano co wcale nie oznaczało spokoju w Ukrainie Prawobrzeżnej, bo hetman prawobrzeżny Piotr Doroszenko chciał zjednoczenia Ukrainy i aby była ona przy Polsce ale pod warunkiem autonomii dla kozaków. Ani król ani szlachta nie wyrazili na to zgody więc Doroszenko szukał pomocy u sułtana Tureckiego Mahmeda IV.
Turcy chętnie wspierali Doroszenkę, bo w 1669 zakończyli wojnę z Wenecją i mogli armię skierować przeciw Polsce. Wojna z Polską mieściła się w zaborczych planach Turcji, mimo podpisania pokoju chocimskiego(1621) dawne przyczyny konfliktu nie wygasły.
Przebieg działań:
-1672 Rzeczpospolitą atakuje „Dwustutysięczna” armia turecko-tatarsko-kozacka. Dowodzi nią sam Mahmed IV. Główne uderzenie idzie na twierdzę Kamienic Podolski, którego broni 1100osobowa załoga. Hetman Sobieski ma niespełna 10tys wojsk, więc nie może wydać walnej bitwy i skupia się na rozbijaniu mniejszych oddziałów i obroną ludności przed jasyrem- niewolą turecką
18.10.1672 Turcy zmuszają nas do podpisania haniebnego traktatu w Buczaczu:
-oddawaliśmy Turkom Ukrainę Prawobrzeżną(woj. Kijowskie i bracławskie) oraz woj. Podolskie z Kamieńcem.
-mieliśmy płacić Turcji corocznie 22tys dukatów „upominków”-haraczu.
-naszczęście sejm nie zatwierdził tego traktatu, uchwalił natomiast nowe podatki na wojsko, dzięki czemu w listopadzie 1673 hetman Sobieski pokonał Turków pod Chocimiem. Było to kolejne wielkie zwycięstwo polskiego oręża nad Turkami.
Nie wykorzystaliśmy tego zwycięstwa politycznie, nie podpisaliśmy korzystnego pokoju, bo właśnie umarł król Michał Korybut Wiśniowiecki i dla szlachty najważniejsza była nowa wolna elekcja. To zwycięstwo chocimskie było najważniejszą przyczyną tego, że w 1674 wybrano hetmana Sobieskiego na króla.
Sobieski dalej prowadził walki na pograniczu z Turkami i Tatarami, ale jako król chciał zmienić kierunek naszej polityki zagranicznej, odejść do sojuszu z Habsburgami a nawiązać sojusz z Francją rządzoną przez Ludwika XIV Burbona. Utwierdzała go w tym jego małżonka Maria Kazimiera d’Arquieu.
1675 w Jaworowie Sobieski podpisał tajny układ z Francją w myśl którego mieliśmy podpisać pokój z Turcją a prowadzić wraz ze Szwedami działania na pn przeciwko Brandenburgii, co miało prowadzić do odzyskania Prus Książęcych.
1676- po kolejnym zwycięstwie nad Turkami podpisaliśmy traktat w Żurawnie. Turcy nie zwracali nam ani Podola ani Ukrainy, ale nie było już mowy o haraczu.
Nic nie wyszło z profrancuskich planów Sobieskiego, bo Habsburgowie przekupili większość magnaterii i szlachty polskiej, która była przeciwna sojuszowi z Francją i miała silny argument w ręku, bo traktat w Żurawnie podpisaliśmy przy pośrednictwie Francuzów (sojusznika Turcji) a wcale dla nas nie był bardzo korzystny,
Oznaczało to powrót do sojuszu z Habsburgami.
1.04.1683 Jan Sobieski podpisuje z cesarzem Leopoldem I Habsburgiem układ:
-gdyby Turcy napadli na Polskę bądź Austrię, to drugie państwo ma podjąć działania dywersyjne
-gdyby Turcy zaatakowali Wiedeń lub Kraków, to drugie państwo musiało ruszać na odsiecz.
Z początkiem lipca 1683 wojska Tureckie wielkiego Wezyra Kara Mustafy oblegają Wiedeń. Sobieski zabiera wojska i wyrusza na odsiecz. Do walnej bitwy doszło 12.09.1683 była to tzw odsiecz Wiedeńska.
Na początku października doszło do kolejnych walk z Turkami. Obie miały miejsce pod Parkanami(1-7.10, 2-9.10)
5.03.1684 Polska przystępuje do antytureckiej koalicji zwanej Ligą Świętą. Należą do niej Austria, Wenecja, Papiestwo i Polska.
1686 wspomaga koalicję Rosja car Piotr I Wielki podejmuje działania w rejonie morza Azowskiego i Czarnego
wojny z Turcją trwały do 1699r kiedy został podpisany pokój w Karłowicach:
-Austria uzyskała całe Węgry Siedmiogrodem
-Wenecja zdobyła nabytki na Peloponezie
-papiestwo odniosło sukces moralny-zwycięstwo nad muzułmanami
-Polska, która miała największy wpływ militarny, tylko odzyskała utracone w 1672 ziemie-woj. Kijowskie, bracławskie i podolskie.
W chwili gdy podpisywaliśmy pokój nieżył już król Sobieski, w naszym imieniu pokój podpisał król August II Mocny Wettin