Cechy klimatu Polski

Wpływ na pogodę i klimat mają przede wszystkim masy powietrza polarno-morskiego i polarno-kontynentalnego. Powietrze polarno-morskie latem przynosi zachmurzenie, ochłodzenie i wzrost wilgotności, natomiast zimą powoduje ocieplenie i częste mgły. Powietrze polarno-kontynentalne o cechach przeciwnych do morskiego kształtuje słoneczną i upalną pogodę latem i mroźną zimą. Masy powietrza o przeciwstawnych cechach, morskich i lądowych, ścierają się ze sobą na terytorium Polski. Z tego też względu klimat Polski jest klasyfikowany jako umiarkowany ciepły przejściowy. Zachodnie obszary kraju są pod większym wpływem powietrza morskiego, zaś wschodnie pod większym wpływem powietrza kontynentalnego. Na początku jesieni docierają nad Polskę masy powietrza podzwrotnikowo-kontynentalnego, które kształtują słoneczną pogodę, tzw. Złota polską jesień. Powietrze podzwrotnikowo-morskie latem przynosi dużo opadów, a zimą odwilże i mgły. Stosunkowo rzadko dociera powietrze arktyczne, które przynosi ze sobą silne mrozy i opady w zimie oraz przymrozki wiosną.

Opady atmosferyczne są związane głównie z występowaniem frontów.

W Polsce przeważają wiatry zachodnie, południowo-zachodnie i północo-zachodnie. Wiatry te stanowią około 60% w skali roku. Przynoszą one powietrze morskie o dużej wilgotności, co ma wpływ na zachmurzenie i opady. Udział wiatrów wschodnich wzrasta na terenach wschodnich. Inaczej wygląda sytuacja w górach, gdzie tworzą się wiatry fenowe oraz na wybrzeżu, gdzie zasięg bryz sięga do 20-30 km.W Karpatach przeważają wiatry południowe i południowo-zachodnie. Stany bezwietrzne, tzw. Cisze, najczęściej występują w południowo-wschodniej części kraju.

Najmniejsze zachmurzenie przypada na wrzesień, wrzesień największe na listopad grudzień. Sytuacja wygląda nieco inaczej górach, gdzie maksimum zachmurzenia przypada na maj, a minimum na październik. W ciągu lata największe zachmurzenie jest notowane w Karkonoszach. Liczba dni pochmurnych tzn. takich w których średnie zachmurzenie nieba jest na poziomie 80% wynosi od poniżej 120 dni na nizinach środkowych do ponad 160 dni w górach i na pojezierzach. Maksymalne wartości liczby dni pochmurnych notowane w górach wynoszą na Śnieżce ok. 190, na Kasprowym Wierchu ok. 170 dni.Usłonecznienie, czyli ilość czasu, w którym bezpośrednie promienie słoneczne docierają do powierzchni ziemi, jest największe w czerwcu a najmniejsze w grudniu.

Temperatury średnie roczne wahają się w granicach od 6 do 8,5 stopnia poza górami. Najcieplejszymi obszarami są: Nizina Śląska, zachodnia część Kotliny Sandomierskiej i Nizina Południowo-wielkopolska. Najzimniejszym obszarem jest północno-wschodni kraniec kraju. Temperatury w górach są zdecydowanie niższe, co ma związek ze spadkiem temperatury wraz z wysokością. Przykładowo średnia roczna na Śnieżce wynosi około 0,4 stopnia C, a na szczytach Tatr spada poniżej 0. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, którego temperatury wynoszą od 16 do 19 stopni C, natomiast najzimniejszym miesiącem jest styczeń, styczeń którym średnie temperatury mieszczą się w granicach od -1 Stopnia na zachodzi do -5,5 stopni C na wschodzie. W zimie, gdy zaznaczają się wpływy kontynentalne, wschodnia część kraju jest znacznie zimniejsza niż zachodnia. Z tym związane są m.in. takie zjawiska jak różna długość zlodzenia rzek i jezior, długość okresu zalegania pokryw śnieżnych itp. Amplitudy średnie roczne wynoszą od 18 stopni C na wybrzeżu do 23 stopni C na wschodzie kraju, co potwierdza wzrost kontynentalizmu w kierunku wschodnim.

Średnie opady dla Polski wynoszą około 600 mm rocznie, lecz są regionalnie zróżnicowane. Najmniejsze są w tzw. "cieniu opadowym" na Kujawach i w części Wielkopolski poniżej 500 mm rocznie. Na pojezierzach opady występują na poziomie 600-750 mm rocznie (poza wcześniej wymienionymi obszarami) Niziny poza pojezierzami otrzymują około 500-600 mm rocznie, a na wyżynach wartości opadów układają się w granicach 700-800 mm rocznie. Największe sumy opadów notowane są w górach średnio ponad 800 mm, a w wyższych partiach przekraczają znacznie 1000 mm. Najwyższe opady notuje się na Śnieżce – 1348 mm i na Kasprowym Wierchu 1629 mm. Liczba dni z opadami wynosi od 130 w środkowej Polsce do 180 w górach i na pojezierzach. Największa liczba dni z opadem przypada na listopad i na grudzień, a najmniejsza na wiosnę. Inaczej wygląda rozkład opadów, kiedy to najwyższe sumy opadów przypadają na lato, a najniższe na styczeń luty. W skali całego roku, przy podziale na dwa półrocza 1/3 opadów przypada na półrocze zimowe a 2/3 na półrocze letnie.

Ilość dni z opadem śnieżnym wynosi od 30 na nizinach do 60 w północno-wschodnim krańcu Polski, a w górach przekracza 100. Pokrywa śnieżna zalega od 40 do 60 dni, zaś wysoko w górach ponad 200. Największa ilość dni z burzami notuje się na Kasprowym Wierchu średnio 35 w ciągu roku, natomiast średnia krajowa waha się od poniżej 10 do ponad 25. Z opadami związana jest wilgotność powietrza, która wykazuje niewielkie różnice regionalne, a wartości względne wahają się w granicach 80%. Największa jest w miesiącach zimowych, zimowych najmniejszą wiosną lub latem.

Na podstawie przebiegu temperatur i stanów pogody w Polsce wyróżnia się sześć pór roku. Zima termiczna jest okresem czasu, w którym średnie temperatury dziennie wynoszą poniżej 0 stopni C. Przedwiośnie i przedzimie mają temperaturę od 0 do 5 stopni C, wiosna i jesień od 5 do 15 stopni C, a lato powyżej 15 Stopni C. Okres, w którym średnia temperatura powietrza przekracza +5 stopni C, nazywany jest okresem wegetacyjnym i właśnie w nim następuje rozwój większości roślin uprawnych. Długość jego poza obszarami górskimi wynosi od 180 do 220 dni na Nizinie Śląskiej i zachodniej części Kotliny Sandomierskiej. Zróżnicowanie elementów klimatycznych pozwala na wyodrębnienie trzech regionów klimatycznych oparciu o różnice temperatur, opadów, zachmurzenia, usłonecznienia i długości trwania pór roku. Są to: obszary wyżyn i gór, obszary nizin środkowych i pas pojezierzy.