Charakterystyka stawonogów

Budowa morfologiczna i układ ruchu

- ciało otoczone sztywnym szkieletem zewnętrznym
- posiadanie mięsni przyczepionych do wewnętrznych części szkieletu pełniących funkcję prostowników jak i zginaczy
- posiadanie w różnych częściach ciała segmentów o odmiennej budowie i funkcjach
- każdy segment otoczony twardymi płytami - sklerytami
- skleryty dzielą się na: grzbietowy - tergit, brzuszny - sternit, boczne - pleuryty (tylko owady)
- segmenty zlewają się tworząc tagmy
- odnóża dwugałęziste przy czym u form bardziej zaawansowanych zanik gałęzi zewnętrznej

Układ oddechowy
SKORUPIAKOKSZTAŁTNE
- skrzelodyszne
- skrzela blaszkowate, u podstawy odnóży krocznych
- u dziesięcionogów ukryte w jamach skrzelowych
PAJĘCZAKI
- systemy tchawkowe
- w odwłoku wykształciły się płucotchawki (grzebykowate, spłaszczone rozgałęzienia pni tchawkowych omywane przez hemolimfę )
TCHAWKODYSZNE
- ektodermalny system tchawkowy - rozgałęziona sieć rurek oplatająca ciało
- przetchlinki - po bokach głównie w odwłoku
- przetchlinki prowadzą do pni tchawkowych, te zaś rozgałęziają się na drobniejsze
- tracheole - końcowe kapilarne odcinki zawierające płyn umożliwiający rozpuszczanie i dyfuzję tlenu do otaczających komórek

Układ krążenia
- otwarty
- rurkowate serce po stronie grzbietowej, zamknięte w worku osierdziowym
- krew tłoczona aortą w kierunku głowy wlewa się do jamy ciała w okolicy zwojów mózgowych , skąd zbierana jest przez żyły i płynie do narządów oddechowych, natleniona trafia do worka osierdziowego, a z niego przez specjalne otwory w komorach dostaje się do wnętrza serca
- u owadów układ nie pełni funkcji oddechowych; serce wspomagane przez mięśnie skrzydlaste; 8 komór
- hemolimfa tchawkodysznych jest bezbarwna
- większe stawonogi posiada niebieską hemocyjaninę, rzadziej hemoglobinę

Układ pokarmowy
SKORUPIAKOKSZTAŁTNE
- jelito przednie i tylne schitynizowane
- żołądek podzielony na dwie części: żującą ze schitynizowanymi blaszkami rozcierającymi pokarm i pyloryczną z delikatnymi wyrostkami filtracyjnymi
-do jelita środkowego uchodzą wyrostki wątrobowe
PAJĘCZAKI
- odżywiają się półpłynnym pokarmem
- umięśniona gardziel
- jelito środkowe posiada wyrostki zwiększające powierzchnię wchłaniania oraz tzw. Gruczoł wątrobowy, którego wydzielina wyrzucana na zewnątrz trawi ciało ofiary
- brak aparatu do obróbki mechanicznej pokarmu
OWADY
- każdy rodzaj pokarmu
- wykształcenie aparatów gębowych poprzez modyfikację części odnóży głowowych (gryzące; gryząco-liżące; kłująco-ssące; ssące; liżąco ssące)



Układ wydalniczy
- żyjące w wodzie wydalają głównie amoniak, przez pary zmodyfikowanych nefrydiów, zwanych gruczołami czułkowymi lub szczękowymi
- stawonogi lądowe zmieniły strategię wydalania
- wydalają kwas moczowy lub guaninę, które łatwo wytrącają się z wody
- funkcje wydalnicze pełnią cewki Malpighiego - palczaste uchyłki leżące na granicy jelita środkowego i tylnego
- nabłonki wydalnicze zbierają metabolity i wydalają do światła cewek; przesącz wędruje do jelita, w którym następuje resorpcja wody (duża oszczędność wody)

Układ nerwowy
- doskonale rozwinięte centra decyzyjne
- dwa kierunki ewolucji
- rozwój mózgu: zwoje nadgardzielowe osiągają znaczne rozmiary; podział mózgu na trzy części (przodomóżdże - ośrodki analizy wzrokowej; śródmóżdże - dotyk i węch; tyłomóżdże - funkcje wegetatywne)
- u owadów społecznych znajdują się ciałka grzybkowate odpowiedzialne za ich zachowanie społeczne
- u pajęczaków mózg składa się tylko z dwóch części
- koncentracja elementów brzusznego łańcuszka nerwowego: zlewanie się lewej i prawej strony układu; koncentracja poszczególnych zwojów w tagmach

Narządy zmysłów
- sensyle - podstawa konstrukcji receptorów
- oczy złożone z oczek prostych - omatidiów
- narządy tympalne - odbiór wrażeń słuchowych rozmieszczone na odnóżach lub na odwłoku
- narządy strydulacyjne - służą do wydawania dźwięków
-niemal wszystkie stawonogi posiadają sensyle węchowe pozwalające na wykrycie samicy