Werter, Giaur, Kordian...- bohaterowie tej samej epoki a jakże inni

Werter, Giaur, Konrad, Kordian, Hrabia Henryk… - to bohaterowie epoki romantyzmu. Pisarze tej epoki wzorowali swoje utwory na twórczości Wiliama Szekspira – „Romeo i Julia”, „Hamlet”, „Makbet”. Bohater romantyczny tak jak jego renesansowi poprzednicy jest gwałtowny, uczuciowy, ma poczucie własnej indywidualności, wyobcowany, samotny (na przykład Werter). Często też jest poetą (na przykład hrabia Henryk z „Nie - Boskiej Komedii”). Wiecznie zbuntowany wobec świata i reguł nim rządzących, rozczarowany ideałami. Nie ma możliwości zrealizować swoich ideałów, marzeń. Zazwyczaj nieszczęśliwie zakochany. W większości wypadków popełnia samobójstwo lub ginie. Ale czy to daje nam podstawę, aby myśleć, że są tacy sami. Aby ocenić romantyczne wzorce osobowe, czy odpowiedzieć na pytanie czy są tacy sami, czy różni należy przyjrzeć im się bliżej – myślę, że każdemu z osobna. Preromantycy tacy jak Goethe i Shiller po raz pierwszy pokazują nam typ takiego bohatera. Zacznę od preromantyka Wertera („Cierpienia młodego Wertera”).
Przeżywa nieszczęśliwą miłość do Lotty żony Alberta. Przyjaźni się z Albertem mężem Lotty, chociaż jest zazdrosny o miłość Lotty do męża. Siada sam w samotności przy studni o miłości. Jest wrażliwy. Sytuacja, w której kocha i cierpi, jest jego wyborem.
Ta postawa zwana od jego imienia werteryzmem wiążę się z głębokim egzaltowanym uczuciem, które nie może być spełnione. Wertera dotyka Weltsherz – ból egzystencji w świecie. Postawę taką wiążemy również z terminem „choroba wieku”. Werter jest bardzo samotny, ma tylko jednego przyjaciela Wilhelma. Wertep nie mogąc odnaleźć się w świecie ucieka do sfery duchowej. Nie umie walczyć z trudnościami życia. Nie może też zaakceptować podziału klasowego. Tak naprawdę jego miłość do Lotty utrzymuje go przy życiu. Miłość do Lotty odwleka moment samobójstwa. W momencie, gdy okazało się, iż jest ona nierealna Werter poczuł, że stracił coś co go trzyma na tym świecie. To wszystko spowodowało, że poczuł, iż jego życie jest niepotrzebne. Popełnia samobójstwo – poddaje się. Mottem do „Cierpień młodego Wertera” są słowa wiersza Goethego:
„Takiej miłości każdy młodzian czeka,
tak być kochana chce każda dziewczyna;
czemuż w najświętszym z popędów człowieka
tkwi straszliwego cierpienia przyczyna.”
To motto staje się wzorem cierpień wewnętrznych dla Giaura, Konrada, Hrabiego Henryka.
Giaur jest typowym przykładem bohatera romantycznego, od nazwiska twórcy zwanego również byronicznym. Giaur porzuca spokojne i bezpieczne życie, by w swoich wędrówkach szukać szczęścia i nowych doznań. Przeżywa nieszczęśliwą miłość do Leili, ale działa. Chce ratować miłość. Jest dumny, ma poczucie wyjątkowości. Wrażliwy, choć nie ukazuje swych uczuć światu. Jest odważny, zdecydowany, nie boi się przeciwności losu. Nie nawiedzi Zassana (Leila to jego branka) i chce go zniszczyć. Giaur, cierpi, kocha, rozpacza i nienawidzi. Gwałtowne i sprzeczne uczucia wyraża cała postać bohatera, zwłaszcza jego twarz:
„(…)namiętne bole gorzały długo na (…)smagłym czole”;
„widać było z twarzy i wejrzenia, że go opętał duch złego sumienia”;
„widać z postawy wyraz rozpaczy, wzgardy i obawy”.
Bohater przeżywa rozdzierające jego duszę rozterki moralne. Jako jeden z nielicznych bohaterów romantycznych umarł śmiercią naturalną.
„Gdy skonam, pogrzeb ubogi mi sprawisz”(…)
„Umarł – nie doszedł nikt po jego zgonie,
Jak się nazywał, w jakiej świata stronie jego ojczyzna.”
Konrad Wallenrod – Adama Mickiewicza to typowy bohater byroniczny. To również opowieść o wielkiej nieszczęśliwej miłości. Miłości odwzajemnionej. Aldona kocha Konrada. Konrad szczęście osobiste i rodzinne poświęca dla dobra ojczyzny. Opuszcza wygody, aby walczyć samotnie. Mści się na Krzyżakach. Doprowadza ich do zagłady. Chociaż jest młodym człowiekiem, wygląda staro: „Siwe włosy i zwiędłe jagody”. To gwałtowne i silne przeżycie wewnętrzne spowodowały taki jego wygląd. Sławny rycerz:„Nie słynął w przydwornym nacisku gładkością mowy, układnością ukłonów”. Chociaż bawi się wspólnie z młodzieżą i jest miły dla dam to nagle milknie i: „pogrąża się w dumy tajemnicze”, „wzruszenia namiętne”. Wypowiada słowa: „Ojczyzna, powinność, kochanka”.
Racje wyższe wygrywają, zapiera się sam siebie. Na końcu popełnia samobójstwo.
Taką postawę określono jako walenrodyzm. Konrad złamie kodeks rycerski dla wartości ważniejszych, ale nie poradzi sobie z własnym sumieniem.
Kolejnym omawianym przeze mnie romantykiem jest Kordian – Juliusza Słowackiego. Główna postać tego dramatu Kordian, to człowiek o słabej konstrukcji psychicznej, co szczególnie widać w scenie próby zamachu na cara. Ma bogatą wyobraźnię, dlatego ulega Strachowi i Imaginacji. Nadwrażliwość i brak zdecydowania uniemożliwiają mu spełnienie zaplanowanego czynu. Kordian ma wielkie serce, wewnętrznie rozdarty, niezdolny do działania, – dlatego nie może wypełnić swej misji.
„Boże, zdejmij z mego serca jaskółczy niepokój,
daj życiu duszę i cel duszy wyprorokuj…”
W młodości nieszczęśliwie zakochany w Laurze. Z powodu miłosnego rozczarowania próbuje popełnić samobójstwo. W monologu akt I Kordian mówi: ”zabić się młodym”. Potem wędruje po świecie. Na szczycie Mont Blanc spowiedź. Widzi potęgę świata i widzi swą małość. Mówi, że stoi na posągu świata. „Jam jest posąg człowieka na posągu świata”. Porównuje myśli do skrzydeł „czarne myśli skrzydeł „.Traci dziecinne złudzenia. Rozczarowany światem znajduje swą ideę – walkę o Ojczyznę.
Kordian to bohater, w którym znajdziemy wzory romantyczne: byroniczny, werterowski i polski. Tym ostatnim staje się ojczyzna. „Polska Winkelrieden narodów”.
Widać walkę bohatera i widać, co wybrał, siłę dobra, czy zła. W szpitalu wariatów odwiedza Kordiana Szatan jako Doktor i chce doprowadzić go do ostatecznego obłędu. Chce odebrać mu jego duszę. Pokazuje mu jego bezsilność, wyśmiewa jego ideę walki o wolność mówiąc mu: „Poświęcasz się za nic”. Słowacki przeciwstawia się tu koncepcji mesjanizmu. Bierne cierpienie to obłęd. Uważa, że prawdziwy bohater romantyczny powinien walczyć o swą wolność.
Hrabia Henryk w „Nie - boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego to poeta. Jest zakochany w Marii, z którą się ożenił i ma syna. Była by to miłość szczęśliwa, ale on ją niszczy. Zostawia rodzinę goniąc za marą fałszywej poezji. Hrabia Kocha siebie jako poetę bardziej od żony. Jest słabym mężem. Jest egoistą. Ale przechodzi przemianę.
Jest to etap od tragedii rodzinnej, którą sam spowodował, do szlachetnie broniącego Okopów Świętej Trójcy bojownika narodowego i klasowego. Po śmierci swojego syna – prawdziwego poety Hrabia Henryk ginie samobójczą śmiercią, przegrawszy walkę z rewolucjonistami. Rzuca się w przepaść. Nie chce się przyłączyć do rewolucji. Nie uznaje racji Pankracego. Wie, co będzie po wybuchu rewolucji - wie jak to się skończy. Zarówno Hrabia jak i Pankracy to postacie tragiczne. Na końcu dramatu postać Zbawiciela sugeruje, że tylko Bóg może przywrócić ład. Człowiek bez Bożej pomocy nic nie zdziała.
Również Mickiewiczowski Gustaw zakochany nieszczęśliwie myśli o zabiciu „ukochanej”, ale w końcu tego nie robi, bo jest z słaby. Jedyne wyjście dla siebie widzi w samobójstwie z miłości (duch). Następuje przemiana w Konrada, który chce walczyć za kraj i tej myśli całkowicie się oddaje.
Dojrzewanie duchowe bohatera romantycznego i wybór drogi życiowej można rozdzielić na: etap pierwszy, prywatny – miłość i etap drugi – publiczny walka lub cierpienie związane z decyzją dobra ojczyzny i finał – samobójstwo lub śmierć.
Romantyczny bohater odrzuca rozumowe poznanie świata. Poznaje je sercem, intuicją i wyobraźnią. Szuka pozazmysłowych doznań. Doznaje metafizycznych przeżyć.
Świat ludowych wyobrażeń i wierzeń jest źródłem natchnień poetów tej epoki. Poeta jest kimś wyjątkowym, a przez to osamotnionym. Interesuje się kulturami i językiem Wschodu. Nie zapomina o bezkompromisowej walce o wolność. Historia i losy ojczyzny są jego inspiracją. Bohaterowie tej epoki literackiej szamoczą się między miłością a walką. Każdy z nich ma jednak swoją drogę, swój los i swoje przeznaczenie.
W czasach współczesnych różnie oceniane są romantyczne wzorce osobowe tamtej epoki. Są one trudne do zrozumienia dla współczesnego młodego pokolenia.
Życie współczesne jest bardziej zdominowane przez technikę i komputery.
Nawet dziewczynę można pozna poznać przez NET. Rozmawiać i nawet zakochać się.
Myślę, że romantyzm to trudna epoka pojęć, wartości, cierpień i ideałów. Ale bez poznania wzorców osobowych tamtej epoki chyba trudno nam byłoby ocenić swoje postawy życiowe