Przedstaw i porównaj różne wizerunki kobiet zbuntowanych w literaturze. Oceń zasadnośc buntu

Galeria kobiet w literaturze jest niesłychanie bogata. Przez wieki wykreowane zostały różne typy kobiet i różne role i zadania powierzania im. Kobiety jawiły się jako matki, żony, córki, były mieszczankami, chłopkami, szlachciankami, służącymi, ukazywane były jako proste kobiety, wrażliwe artystki, niebojące się pracy idealistki, skromne szlachcianki itp. Wśród tak szerokiej rozpiętości typów kobiet, jakie na przestrzeni tysięcy lat wydała literatura zarówno polska jak i obca odnajdujemy kilka tych bohaterek, które zapamiętane zostały jako buntowniczki.
William Sheakspeare napisał zdanie „Słabości, twe imię kobieta”. Celem mojej prezentacji będzie próba ukazania tych kobiet, dla których taka postawa była obca. Zaprezentowane przeze mnie bohaterki odważyły się w swoim życiu zbuntować przeciw komuś, lub czemuś. Przyjęły taką postawę świadomie, wiedząc jakie są następstwa tego czynu, lub w ogóle nie spodziewając się jakie będą konsekwencje ich zachowania. Podejmę próbę ocenienia zasadności ich buntu i zechcę ukazać jego skutki.
Według Kazimierza Przerwy – Tetmajera … jedynym oparciem dla ducha jest bunt!(…) bunt przeciw rzeczom, ludziom i własnej istocie …
Według mnie bunt jest wyrazem jakiegoś zniewolenia, chęcią zmiany swojego życia lub postępowania. Słuszny jest wówczas gdy dotyka spraw ważnych, istotnych dla człowieka, wtedy narażanie własnego lub czyjegoś życia jest w pełni uzasadnione. Jeśli dotyczy on spraw, które wymagają od człowieka poświęcenia czyjegoś życia lub szczęścia w imię namiętności, próżności, chęci władzy to wydaje mi się, że człowiek winien odnaleźć w sobie siłe do złożenia ofiary z swych pragnień. Pierwszą z prezentowanych przeze mnie kobiet – buntowniczek jest Ewa. Sprzeciwiła się ona woli i nakazom Boga. Skuszona prze węża odważyła się sięgnąć po zakazany owoc, choć wiedziała, że spotka ją za to najwyższa kara – śmierć. Posłuchała buntowniczych i zwodniczych słów szatana, który zapewniał ją iż nie umrą i podała owoc również Adamowi. W tym przypadku celem do przeciwstawienia się stwórcy, była pokusa i pycha gdyż zjedzenie owocu w przekonaniu Ewy miało upodobnić ją we wszystkim do Boga.
Inny cel przyświecał bohaterce antycznego dramatu Sofoklesa pt. „Antygona”. Tytułowa bohaterka – Antygona, to antyczna buntowniczka wszczęła ona bunt przeciw władcy i jego nakazom. Pochowała swojego brata Polinejkesa, choć wiedziała, iż czeka ja za to śmierć. Jako jedyna sprzeciwiła się despotycznemu władcy Kreonowi, gdyż uważała za swój moralny obowiązek pochowania brata. Tak nakazywała jej religia, w którą wierzyła chcąc być wierna temu, co uznawała za słuszne, z miłości do brata wypowiedziała nieposłuszeństwo swemu władcy. Spotkała ją za to ogromna kara, została skazana na śmierć. Antygona podjęła heroiczną walkę wobec zasad, które wymyślił człowiek, a które wydały się jej absurdalne i niesprawiedliwe. Uznała ona wyższość praw religii i tradycji nad bezdusznym prawem władcy. Bunt Antygony jest konsekwencją jej niezłomnych zasad moralnych, a także rozpaczliwą próbą uznania jej racji. Bohaterka nie potrafiła postąpić inaczej nie znalazła innego wyjścia jak bunt Dla brata a także dla bycia wierną swoim idei, poświęciła własne życie.
W polskiej powieści istnieje również dama którą można określić mianem buntowniczki. Jest nią stworzona przez Henryka Sienkiewicza bohaterka „Potopu” – Oleńka Bilewiczuwna. Warto w tym miejscu przywołać legendarną postać kobiety, która analogicznie postąpiła jak wyżej wymieniona Oleńka. Mam na myśli Wandę tą która nie chciała Niemca. Podobieństwo tych dwóch kobiet tkwi w tym, że obydwie nie chciały wyjść za mąż – Wanda za Niemca, Oleńka – za Kmicica. Na ich decyzji zaważyły różne okoliczności i odmiennie potoczyły się ich losy. Jak mówi legenda Wanda utonęła w Wiśle, wolała śmierć niż ożenek z Niemcem. Bilewiczówna swój bunt zamanifestowała postanowieniem, iż woli pójść do zakonu niż być żoną awanturnika, tym samym stała się nieposłuszna woli swojego dziada. Dziadek Billewicz zobowiązał ją, by wyszła za Andrzeja Kmicica. Kawaler ten początkowo przypadł jej do gustu, lecz gdy poznała jego awanturniczy charakter odprawiła go. Miłość do ojczyzny, duma, honor sprawiły, że potrafiła się wyrzec miłości do człowieka, którego kochała ale uznała za zdrajcę. Uważała za słuszny swój wybór i okazał się on zbawienny w skutkach nie tylko dla niej lecz również dla ojczyzny.
Ciekawą i interesującą kreację kobiety stworzyła Eliza Orzeszkowa w powieści „Nad Niemnem” jest nią Justyna Orzelska. Buntuje się ona przeciw konwenansom, zasadom, stylowi życia jaki dotychczas prowadziła. Justyna Orzelska jest daleką krewną Benedykta Korczyńskiego, który zajął się nią po śmierci jej matki. Jest ono dumną, wrażliwą i piękną dziewczyną potrafiącą właściwie oceniać ludzi i ich zamiary. Ma trwały i ugruntowany system wartości dlatego nie wyraża zgody na małżeństwo z zamożnym arystokratom Teofilem Różycem, nie jest również zainteresowana romansem z Zygmuntem Korczyńskim. Małżeństwo z Różycem dla panny z jej pozycją jest nie lada zaszczytem, lecz ona decyduje się wyjść za mąż za chłopa, którego pokochała. Jej bunt nie jest spektakularny, wzniosły, ale jest znaczący i owocny w konsekwencji dla niej i jej bliskich. Odrzuca ona niemoralną propozycję Teofila Różyca, popełnia mezalians wychodząc za mąż za Jana Bochaterowicza, rezygnuje z wygód życiowych wyprowadzając się z dworu i przenosząc się do chłopskiej chaty. Robi to wszystko gdyż wierzy, że nadaje to sens jej życiu.
Ostatnią kobietą – buntownikiem, o której chciałbym mówić jest Anna Karenina. Jej losy opisał Lew Tołstoj w książce o tym samym tytule. Anna będąc młodą żoną starego Karenina poznała przystojnego, czarującego oficera Aleksandra Wrońskiego. Zakochali się w sobie, rozpoczął się ich romans, z którego narodziła się głęboka, gorąca miłość. Anna będąc żoną Karenina, będąc matką jego syna – Sierjoży żywiła nadzieję, że mąż zrozumie jej sytuację i pozwoli wraz z synem opuścić jego dom. Gdy jednak tak się nie stało, zbuntowała się ona przeciwko woli męża, nie bacząc na konsekwencje odeszła od niego hańbiąc jego nazwisko, żyła bez rozwodu z Wrońskim. Opętana miłością do niego zbuntowała się jak Orzelska przeciw konwenansom ówczesnego świata i przeciwko instytucji jaką była rodzina.
Zasadność buntu tych wszystkich kobiet moim zdaniem jest zrozumiała choć determinacja każdej z nich do nieposłuszeństwa. Niektóre z nich w wyniku swojego buntu wiele zyskało inne wiele straciły.
Ewa chcąc być podobną do Boga, pozbawiła siebie i Adama możliwości przebywania w Raju. Z miejsca szczęśliwego trafiła na ziemię będącą padołem łez i bólu, gdzie czekała ją ciężka praca, głód, choroby, a przede wszystkim straciła swą nieśmiertelność. Jej bunt okazał się zgubny i trudny dla niej.
Antygona nie potrafiła postąpić inaczej, nie znalazła innego wyjścia niż bunt, zarazem otrzymała najwyższą karę za swoją odwagę. W świadomości ludzkiej jawi się jako symbol buntu jednostki przeciw władzy. Odniosła ona zwycięstwo moralne, przypłacając je swoim własnym życiem. Jest przykładem na to, że buntownicy nigdy nie są do końca zrozumiali i często pozostają samotni w swojej walce. Lecz walka ta jest słuszna bo wynika z niezgody na otaczającą ją rzeczywistość.
Oleńka Bilewiczówna swą buntowniczą postawą dokonała najwięcej, wiele otrzymała. Dzięki jej odwadze, uczciwemu i nieustępliwemu charakterowi dokonało się wiele zmian w jej życiu. Kmicic, aby na nią zasłużył, pod przybranym nazwiskiem poświęcił się dla ojczyzny, i z hulaki zmienił się w patriotę. W konsekwencji pobrali się i wiedli szczęśliwe życie. Uważam, że jej postępowanie było słuszne, choć ryzykowne ponieważ gdyby, zdarzenia potoczyły się inaczej resztę swojego życia spędziła by w klasztorze.
Według mnie słuszną decyzję, która wymagała nie lada odwagi podjeła także Justyna Orzelska. Popełniając mezalians, stała się żoną człowieka który kocha ją, jest uczciwy, pracowity i jest prawdziwym patriotą. Jest świadoma swojego postępowania. Buntując się przeciw konwenansom odnalazła sens życia w ciężkiej pracy, jest ona dla niej najwyższą wartością. Decyzja Justyny ma na celu podkreślić, że przeznaczeniem człowieka nie jest opływanie w dostatku lecz robienie czegoś konstruktywnego.
Największą przegraną wśród tych kobiet jest Anna Karenina uważam, że jej bunt jest nieuzasadniony choć rozumiem jej pobudki(uczucia) którymi się kierowała. Miłość zmusiła ją do złożenia największej ofiary, straciła dobre imię, syna, rodzinne, miłość Wrońskiego, a na końcu swoje życie. Pragnęła swojego szczęścia jednak proza życia okazała się dla niej tragiczna. Myślę, że nie można poświęcać wszystkiego w imię miłości gdy w grę wchodzi szczęście drugiego w tym przypadku jej syna. Zarówno ona jak i Ewa nie spodziewały się, że reperkusje ich postępowania okażą się tak brzemienne w skutkach. Przerosły je, pogrążały w rozpaczy i odebrały szczęśliwe życie.
Kobiety buntowniczki uświadamiają nam, że bunt w słusznej sprawie czyni z nas ludzi wielkich, nieprzeciętnych, którzy próbują przeobrazić świat. Często wymaga on ofiary, która albo niesie ze sobą szczęście jak w przypadku (Justyny, Oleńki) lub śmierć jak w przypadku Antygony czy Wandy, czy Kareniny. Najtrudniej jednak jest ocenić zasadność ich buntu z pozycji człowieka, który nie stał przed takimi wyborami.


Temat: „ Przedstaw i porównaj różne wizerunki kobiet zbuntowanych w literaturze. Oceń zasadność buntu”

1.Literatura podmiotu
1. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Rdz 3, 1-24,Wydawnictwo,Warszawa 1980.
2. Henryk Sienkiewicz, Potop, Wydawnictwo, Warszawa 1989
1. Lew Tołstoj, Anna Kareninna, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965.
2. Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem, „Czytelnik”, Warszawa 1920.
3. Sofokles, Antygona, REBIS, Poznań 1991.
2. Literatura przedmiotu
1. Marian Orłoń, Jan Tyszkiewicz, Legendy i podania polskie, Wydawnictwo. PTTK [Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego] "Kraj", Warszawa 1986.
2. Katarzyna Małkowska, Anna Gorczyca, Legenda o dzielnej Wandzie, Astra, Kraków 1999.
3. Maria Janion, Kobiety i duch inności, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 1996.
4. Mała księga cytatów pod red. Haliny Lipiec, Wydawnictwo, Radom 1994.

3. Ramowy Plan prezentacji
1. Określenie problemu
· Zbuntowane kobiety w literaturze
2. Kolejność organizacji
· Przejaw buntu kobiety w Biblii
· Przejaw buntu kobiety w starożytności
· Bunt kobiet w literaturze polskiej
· Obraz kobiety buntowniczki w literaturze światowej.
3. Wnioski
· Ocena zasadności ich buntu.
4.Materiały pomocnicze.
· Obraz Jana Lebensteina pt: „Ewa”- 1988 r.