Pojęcia

Genesis- tytuł pierwszej księgi ST, inaczej Księga Rodzaju przypisywana tradycyjnie Mojżeszowi. Potocznie: początek, zespół warunków i przyczyn, które złożyły się na powstanie i rozwój świata (także pochodzenie, rodowód). Tora- pięć pierwszych ksiąg ST , Pięcioksiąg, także zwój z textem Pięcioksięgu (święte pismo judaizmu). Oznacza również prawo religijne i społeczne judaizmu obejmujące pismo zawarte w pierwszych pięciu księgach Biblii i prawo ustne zebrane w innych świętych księgach. Agape- u Platona i neoplatoników: miłość niebiańska (idealna, doskonała, piękna), która przeciwstawiona jest niedoskonałej, zmysłowej miłości ziemskiej (eros). Alegoria- pojedynczy motyw lub rozwinięty zestaw motywów, który poza znaczeniem dosłownym i bezpośrednio przedstawionym ma jeszcze inne, ukryte i domyślne. W alegorii znaczenie metaforyczne ma zawsze stałe, jednoznaczne odczytanie, np. alegoria śmierci przybiera w kulturze europejskiej kształt kościotrupa, alegoria ojczyzny w niebezpieczeństwie- kształt okrętu walczącego z burzą. Hymn- uroczysta pieśń pochwalna na cześć bóstwa, ewentualnie sławiąca bohaterskie czyny, powszechnie uznane wartości itp. Źródłem europejskiej tradycji gatunku są hymny antyczne na cześć Apollina (pean) i Dionizosa (dytyramb) pisane przez takich autorów jak Pindar, Symonides z Keos. W średniowieczu podstawowy gatunek poezji chrześcijańskiej, w epokach późniejszych w formie hymnu ujmowano nie tylko problematykę religijną, lecz także filozoficzną, moralną i egzystencjalną. Iluminacja- rzęsiste oświetlenie, barwna ilustracja textu rękopiśmienniczego charakterystyczna dla okresu średniowiecza , moment (doznanie) jasności umysłu, ducha, jaźni- oświecenie. Psalm- hebrajska pieśń religijna o charakterze modlitewno- hymnicznym. Psalmy pochwalne sławią potęgę i dobroć Boga, istnieją tez m.in. psalmy żałobne, dziękczynne, patriotyczne. Eschatologia– ogół poglądów traktujących o przeznaczeniu i ostatecznym celu świata, o losach pośmiertnych człowieka. Kazanie- przemówienie religijne wygłaszane zazwyczaj przez kapłana w trakcie uroczystości religijnych(stałych bądź okazjonalnych), w którym są wyłożone podstawy wiary bądź nauki moralne. Przypowieść- gatunek literatury moralistycznej, krótki utwór narracyjny, w którym przedstawione postacie i zdarzenia nie są ważne ze względu an swe cechy jednostkowe, lecz jako przykłady uniwersalnych prawd, postaw wobec życia i kolei losu. Znaczenie przypowieści jest alegoryczne(fabuła przypowieści zawiera ukrytą jednoznaczną wymowę metaforyczną, którą należy rozszyfrować). Gatunek charakterystyczny dla nauczania Chrystusa. Apokalipsa- ostatnia z ksiąg NT autorstwa św. Jana , ale też każde dzieło, którego treścią są wizje dziejów i końca świata, również objawienie, wizja, zjawisko przerażjące, tajemnicze (o katastroficznym charakterze). Biblizm- wyraz lub stałe połączenie wyrazowe wywodzące się z textów i obrazów Pisma Świętego, używane współcześnie w znaczeniach przenośnych, mające status cytatu lub tylko aluzji, także przysłowie którego źródło odnaleźć można w ST lub NT a obecnie stosowane w oderwaniu od kontextu biblijnego. Mowa niezależna- sposób konstruowania wypowiedzi, w której wprowadza się słowa własne lub cudze dosłownie cytując, np. Mama zapytała: „czy wrócisz na obiad do domu?”. Mowa pozornie zależna- sposób konstruowania wypowiedzi własciwy przede wszystkim literaturze, pośredni miedzy mową zależną i niezależną: autor rozpoczyna narrację w mowie zależnej, by później przejść niepostrzeżenie do mowy niezależnej, przez cytowanie wypowiedzi bohaterów, jednak bez typowego dla mowy niezależnej wprowadzenie słów niezależnych omawiających mówienie, stwierdzenie, pytanie, jak: powiedział, zauważył, zapytał, stwierdził. Mowa zależna- sposób konstruowania wypowiedzi, w której wprowadza się słowa własne lub cudze niedosłownie, lecz przez wprowadzenie podrzędne, dopełnieniowe, z wykorzystaniem spójników i zaimków względnych: że, żeby, aby, czy itp., np.: Mama zapytała, czy wrócę na obiad do domu. Styl Biblijny- charakterystyczny dal tekstów Biblijnych sposób językowego ukształtowania wypowiedzi, jego specyfika objawia się przede wszystkim w specjalnym Biblijnym słownictwie, frazeologii oraz składni. Stylizacja Biblijna- zabieg polegający na celowym wprowadzeniu do wypowiedzi literackiej(rzadziej publicystycznej, dziennikarskiej i innych) elementów stylu Biblijnego. Stylizacja tego rodzaju może obejmować tylko słownictwo i frazeologię bądź też realizować się we wszystkich warstwach wypowiedzi, przede wszystkim w sposobie konstruowania zdań.