Środowisko lokalne - pedagogika społeczna

Co to jest środowisko lokalne?

1. ŚRODOWISKO LOKALNE – obok rodziny najważniejszy czynnik socjalizacji, nieodłączny i nieuchronny element otoczenia życia jednostki,
cały system instytucji służących organizacji życia zbiorowego, ma sens terytorialny, demograficzny, instytucjonalny, kulturowy i regulacyjny, to gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycje wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa

2. WSPÓLNOTA – typ zbiorowości społecznej, który powstaje w sposób naturalny, spontaniczny i w którym dominują więzi osobowe, stosunki pokrewieństwa, związki rodowe, więź sąsiedzka, jest to zbiorowość pierwotna

3. STOWARZYSZENIE – grupa celowa powołana świadomie dla realizowania określonych zadań, jest to zbiorowość wtórna

4. WIĘZI LUDZKIE – podstawa współżycia społecznego, wewnętrzna spójność zapewniająca zaspokojenie potrzeb indywidualnych i zbiorowych

5. WIĘZI SPOŁECZNE:
a) Szczepański - zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju
b) Znaniecki – intencjonalne, celowe, zamierzone współdziałanie członków grupy
c) Krzywicki – wspólne uczucia i ideały rozwijające się na tle biologicznych popędów bądź świadomości wspólnych celów
d) Turowski – układ sieci, stosunków albo zależności, jakimi członkowie grupy są powiązani i odpowiadających tym stosunkom postaw względem funkcji, wartości czy celu tej grupy społecznej lub poszczególnych jej członków

6. Cechy konstytucyjne środowiska lokalnego:
· Tożsamość etniczna, religijna i kulturowa
· Zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków
· Jednolitość ekonomiczna i zawodowa

7. Z czego wynika siła i znaczenie środowiska lokalnego:
· Wierność przekazu obyczajowego i moralnego
· Psychiczne poczucie przynależności do określonego świata wartości i emocji

8. Typologia więzi społecznych:
a) ze względu na źródło pochodzenia:
· Naturalna – dana człowiekowi przez społeczne warunki urodzenia
· Stanowiona – wynikająca ze stanowienia społecznego
· Zrzeszeniowa – powstająca w wyniki dobrowolnego zrzeszania się ludzi
b) ze względu na ujmowanie
· koncepcja psychospołeczna – więź społeczna jest czynnikiem świadomości członków grupy i wyraża ogólnie świadomość łączności społecznej
· koncepcja strukturalna – więź społeczna to ogół stosunków zachodzących między członkami jakiejś zbiorowości ludzkiej, podporządkowanych jednemu stosunkowi dominującemu
· koncepcja dwuaspektowa – połączenie poprzednich koncepcji w pełni wyraża istotę więzi społecznej
c) typy Durkheima:
· solidarność mechaniczna – wynika z homogeniczności członków społeczeństwa i jednolitości wzorów kulturowych
· solidarność organiczna – wynika z podziału pracy, współzależności i specjalizacji

9. STOSUNEK SPOŁECZNY – pewien układ zawierający następujące elementy: dwóch partnerów, jakiś łącznik czyli przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stanowi platformę tego stosunku, pewien układ stosunków i powinności

10. STOSUNEK SĄSIEDZKI:
a) Turowski - system wzajemnych czynności czy świadczeń wykonywanych na podstawie układu uprawnień i obowiązków wynikających ze wspólnej podstawy zależności, którą jest bliskość zamieszkania
b) Frysztacki – stosunek bezpośredni, osobowy powstały i trwający w miejscu zamieszkania, których treść ograniczona jest do spraw tam mających miejsce

11. SĄSIEDZTWO – układ względnie trwałych powiązań między osobami, powstałych na gruncie zależności wynikających z bliskości zamieszkania, a wyrażających się na zewnątrz w postaci unormowanych czynności, na które składają się określone obowiązki i uprawnienia obu stron

12. Typologia więzi sąsiedzkich:
a) Typologia Turowskiego:
· sąsiedztwo znajomościowo – świadczeniowe
· sąsiedztwo znajomościowo – ceremonialne
· sąsiedztwo poinformowane
b) typologia Kryczka:
· sąsiedztwo ograniczające – polega na świadomym doświadczeniu bliskości przestrzennej z innymi ludźmi i interpretacji jej jako podstawy określonych zachowań bądź zaniechań
· sąsiedztwo poinformowane – jest skutkiem częstych kontaktów wynikających z zamieszkiwania na tej samej przestrzeni, co daje możliwość wzajemnej obserwacji i prowadzi do zgromadzenia różnego rodzaju informacji dotyczących życia współmieszkańców
· sąsiedztwo konwencjonalne - ma swe źródło w częstych mimowolnych spotkaniach wynikających z "bliskości zamieszkania, korzystania z tych samych obiektów i placówek, co prowadzi do nawiązania pewnych czynności i działań nie wychodzących poza ramy konwencjonalnych ukłonów i pozdrowień
· sąsiedztwo świadczeniowe - polega na utrzymywaniu bezpośrednich i zażytych stosunków ze współmieszkańcami, udzielaniu sobie pomocy i świadczeniu usług (charakterystyczne dla tradycyjnych społeczności lokalnych)
· sąsiedztwo solidarnościowe - cechuje się uświadamianym przez mieszkańców poczuciem jedności i wspólności interesów z uwagi na wspólną sytuację, którą stwarza bliskość zamieszkania na określonym terenie
· sąsiedztwo o charakterze towarzysko – przyjacielskim – wytwarza najwyższy stopień zaangażowania osobistego, przejawia się wzajemnymi odwiedzinami, wspólnym spędzaniem czasu, uczestnictwem w rodzinnych uroczystościach
c) typologia Sosnowskiego i Walkowiaka:
· brak sąsiedztwa – nieutrzymywanie żadnych stosunków sąsiedzkich, samoizolacja,
· sąsiedztwo utajone - polega na nieutrzymywaniu kontaktów sąsiedzkich mimo przeświadczenia o wzajemnej życzliwości, postawa ta nie wyklucza jednak możliwości nawiązania owych kontaktów w razie potrzeby
· sąsiedztwo poinformowane, ale nieodwzajemnione grzecznościowo – cechuje się posiadaniem orientacji i wiedzy o współzamieszkujących osobach, nie są nawiązywane jednak konwencjonalne ukłony i pozdrowienia
· sąsiedztwo grzecznościowe i poinformowane — charakteryzuje się orientacją i wiedzą na temat życia rodzinnego, zawodowego, a nawet osobistego współmieszkańców, dodatkowo pojawia się jednak element wymiany grzecznościowych ukłonów i pozdrowień
· sąsiedztwo polegające na wymianie poglądów informacji bez utrzymywania bliższych styczności - polega przede wszystkim na zdawkowej wymianie informacji dotyczących, funkcjonalnej strony życia społeczności, w zakres tych informacji nie wchodzą te dotyczące życia prywatnego współmieszkańców
· sąsiedztwo okazjonalno – świadczeniowe - głównie natury usługowej, bez elementu wzajemnego towarzyskiego odwiedzania się
· sąsiedztwo bliskie — osobiste i trwale, związane ze wzajemnymi odwiedzinami
d) typologia Starosty:
· sąsiedztwo świadczeniowe — oparte wyłącznie na wzajemnym świadczeniu usług
· sąsiedztwo świadczeniowo – towarzyskie - z przewagą spotkań świadczniowych
· sąsiedztwo zrównoważone — zachowujące równowagę między świadczeniem różnego typu usług, a spotkaniami o charakterze towarzyskim
· sąsiedztwo towarzysko – świadczeniowe – z przewagą spotkań towarzyskich
· sąsiedztwo towarzyskie - oparte wyłącznie na spotkaniach towarzyskich

13. Koncepcja stopnia istnienia w spirali rozwoju i sieci zależności:
a) stopień istnienia oznacza istnienie rosnącej lub malejącej więzi społecznej, rosnącej lub malejącej świadomości osobistych powiązań i zależności od otoczenia, rosnącym lub malejącym znaczeniu w formułowaniu wzorców zachowań i sprawowania kontroli nad jednostką w jej własnych odczuciach
b) Pieter obok środowiska lokalnego i domowego tworzy 3 kręgi oddziaływania wychowawczego, o malejącej sile wpływu – od największego znaczenia rodziny w socjalizacji człowieka do malejącego znaczenia kolejnych kręgów wychowawczych czyli społeczności lokalnej, środowiska okolicznego, kultury i społeczeństwa globalnego
c) Człowiek posuwając się po spirali rozwoju nie opuszcza o9biektów swego kontaktu, posuwają się one razem z nim jeśli nie fizycznie to jako bagaż pamięci i doświadczeń wpływając na zachowanie i postrzeganie otoczenia – w tym sensie rodzina programuje rodzinę własną człowieka, a kultura lokalna, etniczna uczy nastawienia do kultury globalnej

14. W czym przejawia się istota funkcji i organizowania organizacji i stowarzyszeń:
a) od paru lat obserwuje się narastanie liczby różnych stowarzyszeń społecznych
b) pełnią one różne pozytywne funkcje, które wspomagają rozwój jednostki (nie tylko dzieci), organizują naukę dzieci i młodzieży, ich aktywność, kształtują lokalne środowiska wychowawcze, ulepszają czynniki środowiska, stymulują aktywność społeczną, koordynują działalność instytucjonalną opiekuńczo – wychowawczą

15. Typologizacja organizacji i stowarzyszeń:
a) lokalne – komitet osiedlowy, rada sołecka, komitet rodzicielski, samorządy dziecięce, rada parafialna
b) ponadlokalne – organizacje obejmujące zasięgiem cały kraj i posiadają swoje centralne organy np. Caritas

16. Zadania organizacji i stowarzyszeń w zakresie nauczania, wychowania i opieki:
a) Zadania związane z organizowaniem nauki dzieci i młodzieży. Chodzi tutaj przede wszystkim o to, aby uczniowie opanowali pewien zasób wiedzy, umiejętności i nawyków dotyczących nie tylko praktycznego spożytkowania danej wiedzy w rzeczywistości, ale także ciągłego jej odświeżania i pogłębiania. Zadania organizacji i stowarzyszeń społecznych mogą sprowadzać się przede wszystkim do takich czynności, jak: wspieranie różnych form zajęć dydaktycznych (lekcyjnych i pozalekcyjnych) w szkole, w domu rodzinnym i w placówkach pozaszkolnych, wzbudzanie i wzmacnianie motywacji dzieci i młodzieży do aktywnego w nich uczestnictwa, inspirowanie i stymulowanie udziału dzieci i młodzieży w tych zajęciach, indywidualizowanie pracy dydaktycznej, stymulowanie współdziałania uczniów w procesie dydaktycznym
b) Zadania związane z organizowaniem aktywności kreatywnej- Aktywność kreatywna to taka aktywność jednostki, która bezpośrednio służy zaspokajaniu jej potrzeb samorealizacyjnych, a przez to decyduje o jej rozwoju. Działalność ta nie jest podporządkowana zdobywaniu czegoś, co tkwi poza jednostką. Jest podejmowana przez jednostkę dobrowolnie. Podstawowe zadania organizacji i stowarzyszeń w zakresie rozwijania tego rodzaju aktywności dzieci i młodzieży to m .in. takie czynności jak:
· udział w organizowaniu zajęć o charakterze poznawczo-oświatowym (np. czytelnictwo, kolekcjonerstwo, filmy oświatowe), artystycznym (np. formy zajęć plastycznych, muzycznych, tanecznych, inscenizacyjnych), sportowo-turystycznym (np, różne formy zajęć sportowych, imprezy sportowe, wycieczki) oraz techniczno-praktycznym (np. modelarstwo, zajęcia z elektrotechniki)
· stymulowanie dzieci i młodzieży do uczestnictwa w tego rodzaju zajęciach i rozwijanie ich motywacji w tym zakresie;
· inspirowanie form samorządności dzieci i młodzieży w toku zajęć kreatywnych;
· inicjowanie form współpracy i współzawodnictwa w trakcie tych zajęć
c) Zadania związane z organizowaniem aktywności rekreacyjnej. Aktywność rekreacyjna wiąże się z wypoczynkiem, zabawą i rozrywką. Udział środowiska zamieszkania w zapewnieniu odpowiednich warunków do regeneracji sił jest niezbędny. Powinny tu dominować czynne formy wypoczynku, które są o wiele skuteczniejsze od form wypoczynku biernego:
· Inicjowanie i ewentualnie prowadzenie atrakcyjnych form zajęć o charakterze ruchowym (np. sport rekreacyjny, zabawy i gry ruchowe, gry terenowe, imprezy sportowe);
· Inspirowanie różnych form aktywności towarzyskiej o charakterze rozrywkowym (np. spotkania towarzyskie, dyskoteki, gry towarzyskie);
· Stymulowanie dzieci i młodzieży do uczestnictwa w zajęciach rekreacyjnych organizowanych przez placówki kulturalno-oświatowe;
· Wspieranie inicjatyw dzieci i młodzieży w zakresie samoorganizowania swego czasu wolnego.

d) Zadania odnoszące się do organizowania aktywności społecznie użytecznej. Aktywność ta różni się od aktywności kreatywnej rekreacyjnej przede wszystkim tym, że jest ona podejmowana z uwagi na jej społeczne wartościowe wyniki. Aktywność społecznie użyteczna może być podejmowana przede wszystkim na rzecz kogoś lub czegoś; może to być rodzina i jej domownicy, szkoła i społeczność uczniowska, placówka wychowania pozaszkolnego i jej uczestnicy, osiedle i jego mieszkańcy, cale miasto, wieś, gmina :
· rozbudzanie motywacji do podejmowania przez dzieci i młodzież działań na rzecz innych osób. środowiska zamieszkania
· inspirowanie działalności na rzecz otoczenia mieszkalnego (np. utrzymywanie czystości i porządku, ochrona przyrody, rozbudowa urządzeń rekreacyjno-sportowych);
· inicjowanie działalności na rzecz środowiskowych placówek i instytucji społecznych (np. propagowanie działalności tych instytucji, zbieranie niezbędnych im informacji, prace remontowe);
· inicjowanie form pomocy ludziom samotnym - chorym, kalekim, starym.
e) Zadania dotyczące rozwijania aktywności o charakterze opiekuńczym. Chodzi tu w głównej mierze o dostarczenie niezbędnych środków materialnych, zapewnienie więzi personalnej oraz świadczenie usług. Działalność opiekuńcza może być zorientowana zarówno na dzieci i młodzież, jak i na dorosłych - jednostki lub całe grupy.
· Rozpoznawanie potrzeb środowiska
· Organizowanie opieki dla dzieci
· Udzielanie rodzinie pomocy materialnej
· Otaczanie dzieci opieką w czasie pracy rodziców
· Wspieranie służy socjalnych wspomagających rodziny

17. Integracja na gruncie nauk społecznych:
a) integracja to istotny element systemu wychowawczego
b) na gruncie pedagogiki, można używać pojęcia integracja co najmniej w dwojakim sensie: albo jako nazwy swoistego procesu (kompleksu czynności), albo też jako nazwy określonej właściwości cechującej strukturę organizacyjną działalności danej placówki czy też zespołu placówek opiekuńczo-wychowawczych.
Integracja w pierwszym. znaczeniu będzie więc nazwą czynności nadawania działalności opiekuńczo-wychowawczej (w różnym zakresie) określonej właściwości chodzi tutaj o scalanie różnorakich działań opiekuńczo-wychowawczych w jednolitą całość gwarantującą, optymalną realizację celów wychowania i opieki. Mówiąc zaś o integracji w sensie określonej właściwości (rezultatu) należy mieć na uwadze zwartą,. zharmonizowaną wewnętrznie strukturę treści i organizacji działalności opiekuńczo-wychowawczej w ramach danej instytucji (placówki) lub też w ramach środowiska terytorialnego (lokalnego, okolicznego).
c) Tak więc kształtowanie, organizowanie środowiska wychowawczego w rejonie zamieszkania powinno sprowadzać się do nadawania działalności opiekuńczo-wychowawczej charakteru integralnego, czyli łączenia wszystkich kierunków i form działalności opiekuńczo-wychowawczej w jedną całość strukturalną i funkcjonalną z uwagi na realizacje celów i zadań wychowania i opieki. Chodzi wiec tu o nadanie działalności opiekuńczo-wychowawczej charakteru zespolonego i rozwijanie jej w sposób świadomy i pianowy z udziałem wszystkich grup społecznych, instytucji i jednostek

18. Możliwe i pożądane kierunki działalności integracyjnej organizacji i stowarzyszeń:
a) włączenie do całości wszystkich elementów składowych wychowania
b) aktywizacja społeczności wokół wychowania i opieki
c) inicjowanie i rozwijanie współpracy wszystkich placówek na danym terenia
d) podejmowanie współpracy z rodziną, szkołą
e) określenia zasad współpracy między poszczególnymi instytucjami
f) interwencja w przypadku występowania nieprawidłowości
g) ustalanie i przydzielenie zadań dla poszczególnych placówek

19. Cechy społeczności lokalnej:
a) terytorium
b) interakcje społeczne
c) istnienie trwałej więzi między członkami
d) poczucie jedności
e) podział prac i usług
f) kultura, tradycja wspólna
g) tożsamość etniczna, religijna,
h) poczucie odrębności i względnej izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków.