II wojna światowa - Przebieg działań militarnych

Niemcy zachęcone bierną postawą państw zachodnich kontynuowały swoją agresywną politykę wobec sąsiadów. W 1938 r. Hitler realizując swoją koncepcję budowy Wielkiej Germanii podjął działania zmierzające do zajęcia Austrii. 12 marca 1938 r. ponad 200 tys. żołnierzy niemieckich wkroczyło na terytorium Austrii, a następnego dnia proklamowano jej przyłączenie do III Rzeszy. Zgodnie z ówczesną taktyką Hitlera, Anschluss odbył się “legalnie”, bez jednego strzału na “prośbę” kanclerza Arthura Seys - Inquarta, faszysty austriackiego współpracującego z hitlerowcami.

Austriacy w Wermachcie
W Europie Środkowej gwałtownie zmieniła się sytuacja geopolityczna. Dosłownie z dnia na dzień ludność III Rzeszy powiększyła się o 7 mln i wzrósł jej potencjał gospodarczy. Niemcy uzyskały nowe granice z: Włochami, Jugosławią i Węgrami. Jednak najważniejszym skutkiem było okrążenie Czechosłowacji. Niemieckie wojska stały na północ, zachód i południe od Czech i Moraw. Spojrzenie na mapę czyniło oczywistym, że następnym etapem agresji hitlerowskiej stanie się Czechosłowacja.

Przedmiotem sporu niemiecko - czechosłowackiego stały się Sudety, zamieszkiwane przez liczącą około 3 mln mniejszość niemiecką. Istniał tam silny ruch nazistowski w postaci Partii Sudecko - Niemieckiej kierowanej przez Konrada Henleina, który wiosną 1938 roku nasilił działalność antyczechosłowacką. Liczne akty dywersyjne i sabotażowe przeprowadzane przez Niemców sudeckich stały się pretekstem agresywnych ataków prasy niemieckiej na władze Czechosłowacji. Oskarżenia o łamanie praw mniejszości narodowych w połączeniu z demonstracyjnymi ruchami wojsk przy granicy czechosłowackiej, stwarzało zagrożenie wybuchu wojny. Premier brytyjski Neville Chamberlain, zgodnie z polityką appeasementu, zaczął naciskać na Czechosłowację, żeby ustąpiła Sudety Hitlerowi. Czesi posiadający układy wojskowe z Francją i Związkiem Radzieckim czuli się pewni własnych racji i nie ustępowali.

W tej sytuacji podjęto decyzję o zorganizowaniu konferencji czterech mocarstw - Niemcy, Włochy, Anglia i Francja - w Monachium (29 IX 1938). Szefowie tych państw w osobach: Adolfa Hitlera, Benito Mussoliniego, Neville Chamberlaina i Eduardo Daladiera, mimo oporu tego ostatniego, przeforsowali plan oderwania Sudetów od Czechosłowacji. Wobec groźby wojny, prezydent Czechosłowacji Edward Benesz podpisał 30 września 1938 roku układ monachijski, godząc się na przekazanie Sudetów III Rzeszy. Następnego dnia wojska niemieckie wkroczyły na teren Sudetów.
“Uratowałem pokój dla naszego pokolenia” - powiedział Chamberlain po powrocie do Londynu. Słowa te nie znalazły potwierdzenia w sytuacji politycznej, ponieważ osłabienie Czechosłowacji wykorzystali inni sąsiedzi: Węgry anektowały południową Słowację i zachodnią Ruś Zakarpacką, Polska zajęła Zaolzie. Zaś w październiku 1938 r. Niemcy wystąpiły z roszczeniami pod adresem Polski żądając przyłączenia Gdańska do Rzeszy, zgody na eksterytorialną autostradę przez Pomorze i przystąpienie Polski do Paktu Antykominternowskiego. Wyraźnie wskazywało to, że Hitler nie miał zamiaru poprzestać na aneksji Sudetów i dążył do aneksji całej Europy Wschodniej.

Potwierdziły to wydarzenia z wiosny 1939 roku, kiedy pod pretekstem ochrony państwa słowackiego, wojska niemieckie zajęły Czechy i Morawy.

Utworzono z nich wasalne państewko Protektorat Czech i Moraw (15 III). Niejako po drodze, Hitler, idąc “za ciosem”, wymusił na rządzie Litwy zrzeczenie się Kłajpedy (22 III). Okrążenie z trzech stron Polski i zdecydowane odrzucenie przez nią żądań niemieckich wyraźnie wskazywało na nieuchronne zbliżanie się wojny.

Wobec oznak, że Anglia i Francja tym razem nie pozostaną na uboczu, kluczowego znaczenia nabierało stanowisko Związku Radzieckiego. Bez ustalenia intencji Moskwy atak Niemiec na Polskę stawał się wielce ryzykowny. Stalin skorzystał z okazji, żeby uzyskać maksymalne korzyści terytorialne i od wiosny 1939 roku prowadził równolegle sondażowe rozmowy zarówno z Niemcami, jak Anglią i Francją. Korzystniejsza okazała się oferta Hitlera i dlatego 23 sierpnia 1939 roku, ku zdumieniu całego świata, III Rzesza i Związek Radziecki zawarły pakt o nieagresji, zwany od nazwisk podpisujących go ministrów paktem Ribbentrop - Mołotow. Jednak ważniejszy od samego paktu był tajny protokół, w którym dokonano podziału stref wpływów. Najważniejsze jego postanowienia brzmiały:

“1. w wypadku przemian terytorialnych i politycznych na obszarach należących do państw bałtyckich (Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa) północną granicę Litwy będzie stanowiła granica wpływów Niemiec i ZSRR. Obie strony uznają interesy Litwy na obszarze Wilna.
2. W razie zmian terytorialnych i politycznych na obszarze należącym do państwa polskiego strefy wpływów Niemiec i ZSRR będą rozgraniczone mniej więcej wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu.[...]
3. Jeżeli idzie o Europę południowo - wschodnią, to strona radziecka podkreśla swoje zainteresowanie Besarabią. Ze strony niemieckiej stwierdza się zupełne desinteressement odnośnie tego terytorium”.
Stało się oczywiste, że wojna była nieunikniona i jedyną otwartą kwestią był tylko termin jej wybuchu.