Henri Bergson

Henri Bergson
60 lat temu, 5 stycznia 1941 r., zmarł w Paryżu Henri Bergson, filozof francuski, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1927 r. Urodzony 18 października 1859 r. w Paryżu w rodzinie żydowskiego emigranta z Warszawy, w liceum zdradzał wielkie zdolności do matematyki i nauk przyrodniczych. Studiował w słynnej cole Normale Suprieure, po studiach przez pewien czas pracował jako nauczyciel licealny w Angers i w Clermont, a następnie w Paryżu, pozostając jednocześnie związany z macierzystą uczelnią. W 1889 r. na podstawie pracy O bezpośrednich danych świadomości uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych.



Henri Bergson (1859-1941)
--------------------------------------------------------------------------------


Od 1898 r. wykładał filozofię w cole Normale Suprieure, a od 1900 r. - w Collège de France. Jego wykłady cieszyły się tak ogromnym powodzeniem, że - jak pisze w poświęconym Bergsonowi szkicu Adam Sikora (w swej książce Od Heraklita do Husserla. Spotkania z filozofią):

"[...] wielkie damy paryskiego świata wysyłały swoich lokajów, by na kilka godzin przed wykładem zajmowali dla nich miejsca w audytorium, a studenci protestowali, bo musieli słuchać podziwianego profesora, stojąc w przejściach lub tłocząc się na korytarzach".

Do najważniejszych dzieł Bergsona należą: Materia i pamięć (1896), Wstęp do metafizyki (1903), Ewolucja twórcza (1907), Energia duchowa (1919), Dwa źródła moralności i religii (1932), Myśl i ruch (1934); jest on też autorem niewielkiej rozprawy poświęconej zjawisku komizmu pt. Śmiech (1900). W 1914 r. został przyjęty do Akademii Francuskiej; w tym samym roku jego prace znalazły się na indeksie Świętego Oficjum, mimo to jednak do jego idei nawiązywali przedstawiciele rozwijającego się w tym okresie modernizmu katolickiego.

Filozofia Bergsona, w której istotną rolę ogrywały takie pojęcia, jak trwanie (przeciwstawione czasowi fizykalnemu), intuicja (przeciwstawiona poznaniu opartemu na doświadczeniu i intelekcie), ewolucja twórcza i pęd życia (lan vital), była wyrazem tęsknot metafizycznych ludzi przełomu XIX i XX stulecia, silnie też oddziaływała na pisarzy i artystów tego okresu. Wyraźne ślady wpływu filozofii autora Materii i pamięci - choć wpływ ten przybierał często formę polemiki z jego koncepcjami - odnajdujemy w słynnym cyklu powieściowym W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta (nota bene spowinowaconego z Bergsonem, którego żona była siostrzenicą matki Marcela). W niektóre cechy Bergsona wyposażył Proust jednego z pierwszoplanowych bohaterów swego dzieła, pisarza Bergotte'a (głównym wzorem dla tej postaci był Anatol France). W polskiej literaturze nawiązania do idei Bergsona można znaleźć m.in. w twórczości Bolesława Leśmiana.