Geneza powstania UE
Pomysły na jednoczenie Europy pojawiały się w historii kontynentu wielokrotnie. Czasami jednak bardzo się od siebie różniły. Zaczęli Rzymianie, którzy mieli na celu zjednoczenie naszego kontynentu za pomocą siły. Następnie była idea Karola Wielkiego, który chciał zjednoczyć Europę pod jednym berłem. Jako kolejne można przytoczyć przepowiednie czynione przez Pierre’a Dubois w XIV w. - Europa rządzona przez „ludzi mądrych i wiarygodnych” - czy ideę Wiktora Hugo mówiącą o utworzeniu Stanów Zjednoczonych Europy (Paryż 1849).
Pierwsza i druga wojna światowa, które nawiedziły Europę pochłonęły miliony ofiar, spowodowały niewyobrażalne zniszczenia i doprowadziły do wielu przeobrażeń. Uświadomiły mieszkańcom Europy, że aby być bezpiecznym trzeba zjednoczyć Europę politycznie i gospodarczo. Konieczna jest integracja na rzecz wspólnej, bezpiecznej przyszłości. Z tego faktu wielu ówczesnych polityków zdawało sobie sprawę, jednym z nich był brytyjski konserwatysta Winston Churchill, który w swoim wystąpieniu w Zurychu 19.09.1946 r., sugerował utworzenie stanów zjednoczonych Europy, które to stany miały zapewnić lepszą przyszłość i bezpieczeństwo Europejczykom. Zapowiadał doprowadzenie do partnerstwa między Francją a Niemcami, co ziściło się po wielu latach. Uważał, że struktura stanów zjednoczonych europy zdominuje siłę pojedynczego państwa, co w rezultacie wykluczy próby przemocy jednego państwa wobec drugiego. Wielu brytyjskich konserwatystów widziało szanse odrodzenia gospodarki Wielkiej Brytanii w zjednoczeniu Europy Zachodniej. W styczniu 1947 roku ukonstytuował się Komitet Zjednoczonej Europy, złożony wyłącznie z Brytyjczyków. Owa idea była jednak źle zrozumiana przez innych angielskich polityków, którzy skupiali uwagę na interesach własnego państwa. 5 czerwca 1947 roku na Uniwersytecie Harvard w Bostonie wystąpił amerykański sekretarz stanu gen. Georg Marshall, przedstawił plan pomocy finansowej dla państw europejskich. Z tą chwilą działania na rzecz integracji europejskiej nabrały tempa. Pomoc USA miała trwać cztery lata i miała wynieść od 16 do 20 miliardów dolarów. Propozycja ta wynikała z pobudek politycznych i gospodarczych. Chodziło o to, aby Europa uzyskała istotną pomoc, w której wyniku można było przeprowadzić proces odbudowy gospodarczej i realizować handel z USA na zasadzie mniej więcej zrównoważonego bilansu płatniczego. Cel polityczny to rozwój gospodarki krajów europejskich, który miał przyczynić się do zmniejszenia wpływów partii komunistycznych. Miedzy 12 lipcem a 22 wrześniem 1947 roku debatowano w Paryżu nad planem Marshalla, zwanym Europejskim Programem Odbudowy. W obradach wzięli udział przedstawicie 16 państw (Wielka Brytania, Grecja, Francja, Portugalia, Szwecja, Turcja, Szwajcaria, Austria, Belgia, Islandia, Irlandia, Włochy, , z których 14 oprócz Szwecji i Norwegii zaaprobowały możliwość utworzenia unii celnej. Kraje komunistyczne odrzuciły plan Marshalla z oczywistych względów. Europejski Program Odbudowy obowiązywał od 3 kwietnia 1948 roku do 30 czerwca 1951 roku.
16 kwietnia 1948 r. powołano Organizacje Europejskiej Współpracy Gospodarczej, której głównym celem stała się działalność na rzecz rozwoju Europy Zachodniej. Nastąpił podział Europy na dwa bloki: wschodni i zachodni. Co prowadziło do coraz to większych różnic między nimi. Podstawowym celem OEWG było koordynowanie polityki gospodarczej państw członkowskich, zarządzanie pomocą amerykańską i liberalizacje handlu. 1 lipca 1950 r. OEWG utworzyła organizacje która przez udzielanie krótkoterminowych kredytów miała regulować płatności. Dysponowała kapitałem państw członkowskich i funduszem planu Marshalla. Organizacja ta to Europejska Unia Płatnicza.
Warunki tworzenia się integracji
- polityczne, ekonomiczne
- komplementarność gospodarek
- istnienie odpowiedniej infrastruktury państw
- wola polityczna państw integrujących się
- położenie geograficzne
ETAPY INTEGRACJI
1951r – traktat o EWWiS funkcje od 1952r.Belgia,Francja,Holandia,Luksemburg,Niemcy,Włochy
1957r. – traktat rzymski o EWG i EUROATOM ,funkcje od 1958r.
1967r. – połączenie organów instytucji EWG , EWWiS, Euratom
1968r. – utworzenie unii celnej EWG
1970r. - wspólna polityka handlowa na szczeblu komisji
1973r. – poszerzenie o Wielką Brytanie , Danie, Irlandie
1979r. – utworzenie EWS i wprowadzenie ECU
1981r. – poszerzenie o Grecje
1986r. – poszerzenie o Hiszpanie i Portugalię
1987r. – Jednolity Akt Europejski
1990r. – poszerzenie o NRD
1991r. – traktat o EOG europejski obszar gospodarczy
1992r. – 07 luty traktat z Maastricht o UE przebieg w 2 fazach
1993r. – utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego
1995r. – poszerzenie o Szwecje, Austrie, Finlandie
1997r. – traktat amsterdamski
1999r. – Euro
2004r. – poszerzenie o 10 państw: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia, Węgry
ETAPY INTEGRACJI
I Strefa wolnego Handlu- brak ceł wewnętrznych
II Unia celna – Brak ceł wewnętrznych + wspólna taryfa celna
III Wspólny rynek - Brak ceł wewnętrznych + wspólna taryfa celna + swobodny przepływ kapitału, usług, ludzi ( zwiększenie możliwości wzajemnej wymiany czynników produkcji)
IV Unia gospodarcza i walutowa - Brak ceł wewnętrznych + wspólna taryfa celna + swobodny przepływ kapitału, usług, ludzi ( zwiększenie możliwości wzajemnej wymiany czynników produkcji) + harmonizacja polityki gospodarczej (ujednolicenie+ wspólna waluta + jednolita polityka kursu banku centralnego
Kompetencje organów unii europejskiej
Parlament Europejski
• Jest jedyną instytucją wspólnotową, która obraduje na forum publicznym. Debaty, opinie oraz
rezolucje są publikowane w "Dzienniku Urzędowym" Unii Europejskiej.
• Parlament Europejski ma 3 siedziby: Strasburg ,Luksemburg ,Bruksela
• Kadencja parlamentu trwa 5 lat. W skład wchodzi 626 deputowanych sesje są raz w roku. Przewodniczący i wiceprzewodniczący są wybierani na połowę kadencji Parlamentu, czyli na 2,5 roku.
Funkcje Parlamentu Europejskiego
-władzę wykonawczą
-ustawodawcza (legislacyjna, prawodawcza) – dzielona jest z Radą Unii.
-budżetową - nadzór nad wydatkami nieobligatoryjnymi (fundusze strukturalne, wydatki na administracje, badania), prawo odrzucenia budżetu, wnoszenia do niego poprawek, przewodniczący Parlamentu podpisuje budżet.
- przedkłada tzw. "stanowisko" wobec innych spraw
- powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich.
-Ma on prawo wnioskowania o votum nieufności i może zmusić Komisję Europ do zbiorowej rezygnacji, jeśli przegłosuje to większością 2/3 głosów.
KOMISJA EUROPEJSKA
• w skład Komisji wchodzi 20 wybieranych na 5 lat Komisarzy, których wybór musi zostać zatwierdzony przez Parlament Europejski. Prowadzi on politykę wspólnotową, wykonuje budżet i zapewnia zgodność z Traktatami. Siedzibą jego jest Bruksela.
Kompetencje
-proponuje akty ustawodawcze
- czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii (może wszcząć działania prawne przeciw państwom członkowskim lub firmom; nakłada grzywny na osoby prawne lub fizyczne)
- wciela w życie politykę Unii -realizuje postanowienia Rady Ministrów
- zarządza budżetem Unii i funduszami strukturalnymi
-wykonuje postanowienia traktatowe,
- podejmuje decyzje administracyjne,
- reprezentuje Unię Europejską w sprawach zewnętrznych,
- proponuje wspólną politykę w różnych szczegółowych sprawach,
- wydaje samodzielne akty prawne (dyrektywy, decyzje),
- może wszczynać działania prawne przeciwko podmiotom Unii (państwom, firmom, osobom fizycznym),
Sposób podejmowania decyzji:
- Decyzje zapadają większością głosów, każdy członek ma jeden głos.
- Rutynowe sprawy Komisja załatwia w uproszczonej procedurze, drogą pisemną.
- Odpowiada przed Parlamentem Europejskim.
RADA UNII EUROPEJSKIEJ
Organ przedstawicielski,
-Jest to najważniejszy organ decyzyjny i prawodawczy Unii Europejskiej.
-Ma funkcje zbliżone do parlamentu.
Władza "wykonawcza" w tym zakresie przypada Komisji Europejskiej
• Rada Generalna zbiera się co miesiąc, pozostałe rady - 2-4 razy w roku.
• Spotkania odbywają się w Brukseli lub w Luksemburgu (w kwietniu, czerwcu i październiku).
• Radzie Unii Europejskiej przewodniczą kolejno wszystkie państwa członkowskie, każde przez pół roku.
• Na czele Rady UE stoi minister spraw zagranicznych kraju sprawującego przewodnictwo.
• Radę Unii Europejskiej tworzą ministrowie poszczególnych resortów każdego z państw członkowskich
• Rada Ogólna zajmuje się sprawami najistotniejszymi. Koordynuje też pracę pozostałych ministrów i przygotowuje spotkania Rady Europejskiej.
• Za głównych przedstawicieli w Radzie UE uważani są ministrowie spraw zagranicznych.
Sposób podejmowania decyzji:
-w wielu kwestiach musi to być decyzja jednogłośna.
Kompetencje Rady:
- tworzy prawodawstwo dla Unii - ustala cele polityczne
- koordynuje politykę gospodarczą państw członkowskich
- zawiera porozumienia międzynarodowe w imieniu UE
- podejmuje decyzje w kwestiach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa
- koordynacja ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich,
- przekazuje Komisji Europejskiej uprawnienia do realizacji przepisów, które wydaje, decyzji przez nią podjętych.
ORGANY POMOCNICZE
COREPER - Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich. Składa się z ambasadorów akredytowanych w Brukseli. Zapewnia ciągłość pracy Rady i ułatwia kontakty miedzy radami państw a instytucjami wspólnoty. EUROPEJSKI KOMITET SPOŁECZNO-EKONOMICZNY Lub EKONOMICZNY I SOCJALNY
Jest organem doradczym Unii.
• Składa się z 222 reprezentantów mianowanych przez wszystkie kraje według klucza wielkości
kraju
• Kadencja trwa 4 lata
• Spotyka się w Brukseli.
Członkowie są zebrani w 3 grupach: pracodawców, pracowników i przedstawicieli różnych środowisk, np. wolnych zawodów. Reprezentują więc interesy różnych grup obywateli Unii
Funkcje:
- konsultacje dla 3 głównych organów: Parlamentu, Rady i Komisji; część tych konsultacji jest obligatoryjna;
- wpływanie na lepsze więzi obywateli z władzami Unii i wpływ społeczeństwa na projekty europejskie
- dialog z państwami poza unijnymi
Ważnymi obszarami, które interesują Komitet, są te związane z obywatelami:
- swobodny przepływ ludzi,
- swoboda osiedlania się,
- sprawy socjalne,
- oświata,
- ochrona zdrowia,
- polityka zatrudnienia,
- ustawodawstwo społeczne
- równouprawnienie płci
KOMITET REGIONÓW
Zajmuje się rozwojem regionalnym
• składa się z 222 przedstawicieli mianowani przez Państwa Członkowskie, z regionalnych i lokalnych władz Unii.
• Kadencja trwa 4 lata
• Spotyka się w Brukseli.
Zajmuje się:
-spójnością ekonomiczną i społeczną (np. fundusz spójności przeznaczony na wyrównywanie rozwoju biedniejszych regionów Unii)
- sieciami transeuropejskimi – ( budowa autostrad, linii kolejowych, lotnisk, linii energetycznych )
- zdrowiem, edukacją, młodzieżą.
EUROPEJSKI BANK CENTRALNY
Jest instytucją, związaną z powstaniem unii gospodarczo-walutowej i wprowadzeniem nowej waluty.
Kieruje polityką pieniężną państw Unii-w 11, w których obowiązuje waluta Euro (Euroland). Do Eurolandu nie weszły: Wielka Brytania, Dania i Szwecja.
• z siedzibą we Frankfurcie,
• Jego Zarząd składa się z 6 członków.
• Kierownictwo składa się z 11 dyrektorów banków centralnych strefy euro oraz z członków Zarządu.
Zadania:
- zarządza rezerwami walutowymi 12 państw członkowskich
- ustala poziom stóp procentowych w strefie Euro,
- przeprowadza operacje dewizowe
- dba o sprawne działania systemów płatniczych
- decyduje o emisji banknotów Euro,
- pełni funkcje doradcze wobec organów Unii.
Europejski Bank Centralny razem z narodowymi bankami centralnymi tworzy Europejski System Banków Centralnych. Europejskim Bankiem Centralnym rządzi rada, w skład której wchodzi prezes, 4 członków zarządu i prezesi 12 banków narodowych. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów (każdy członek ma 1 głos). W przypadku głosowania w sprawie rezerw walutowych – liczba głosów danego prezesa banku narodowego jest związana z udziałem w kapitale założycielskim Europejskiego Banku Centralnego (który wynosi 5 miliardów euro)
Komitet walutowy- Koordynuje politykę walutową państw członkowskich
Komitet energetyczny
Komitet rolny
Komitet polityki Budżetowej
Wszystkie organy obsługiwane są przez
Sekretariat Generalny - koordynuje prace w Radzie UE i zapewnia jej funkcjonowanie. Zatrudnia 2300 urzędników w biurze sekretarza generalnego, służbie prawnej i 10 dyrekcjach generalnych
RADA EUROPEJSKA
• Składa się z szefów rządów (premier, kanclerz) państw Unii.
Działa w formie „spotkania na szczycie”, odbywa się 2 razy w roku.
• Jej spotkania odbywają się w państwie, które przewodniczy Radzie Ministrów.
Kompetencje Rady Europejskiej:
-wytycza główne kierunki polityki UE
-obraduje nad głównymi zagadnieniami międzynarodowymi
- ustala priorytety polityki
- rozwiązuje problemy sporne, którym nie podołała Rada Ministrów
- rozstrzyga problemy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa
Po każdym szczycie przewodniczący Rady Europejskiej składa sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu, a co roku przedkłada pisemny raport na temat postępów integracji.
Poza głowami państw i szefami rządów w dyskusjach uczestniczy przewodniczący Komisji Europejskiej. Radzie przewodniczy szef państwa, któremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej.
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
Jest to Sąd Najwyższy Unii i składa się z 15 sędziów, desygnowanych przez Państwa Członkowskie(po jednym z każdego kraju) na sześcioletnią kadencję.
• Sędziowie wybierają spośród siebie przewodniczącego na kadencję trzyletnią.
Wspomaga ich 9 adwokatów generalnych .
• Sąd Pierwszej Instancji składa się również z 15 sędziów. Nie ma w nim adwokatów generalnych.
• Jego siedzibą jest Luksemburg.
Nie należy go mylić z Międzynarodowym Trybunał Sprawiedliwości w Hadze, który jest organem Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz z Europejskim Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, który działa pod egidą Rady Europy.
Zadania:
-Zapewnia zgodność z prawem w świetle interpretacji Traktatów.
- rozpatruje skargi wnoszone przez państwa członkowskie, instytucje UE, przedsiębiorstwa lub obywateli państw UE, orzekając, czy nastąpiło naruszenie unijnego prawa
- wydaje orzeczenia wstępne na wniosek sądów krajowych o interpretację lub stwierdzenie prawomocności ustawodawstwa wspólnotowego
- rozpatruje odwołania od decyzji Sądu Pierwszej Instancji
- rozstrzyga spory pomiędzy państwami Unii,
- rozstrzyga spory między Unią a państwami do niej nie należącymi,
- rozstrzyga spory między instytucjami Unii
- rozstrzyga spory między osobami prywatnymi a Unią,
Cele i zasady Wspólnej Polityki Rolnej
W myśl postanowień Traktatu Rzymskiego ważniejsze cele WPR były następujące:
• podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez wspieranie postępu technicznego, racjonalizację produkcji i optymalizację zastosowań czynników produkcji,
• zapewnienie ludności rolniczej godziwych warunków życia, głównie poprzez zwiększanie dochodów osób czynnych w rolnictwie,
• stabilizacja poszczególnych rynków
Ponieważ traktat podpisano w kilkanaście lat po II wojnie światowej, w okresie, kiedy Europa była jeszcze importerem netto artykułów rolno-spożywczych, dlatego też wśród zadań podstawowych zapisano również:
• zapewnienie odpowiedniego zaopatrzenia w produkty rolne,
• umożliwienie konsumentom kupna produktów rolnych po "rozsądnych" cenach.
W ramach Wspólnej Polityki Rolnej przyjęto trzy podstawowe zasady:
• zasada jedności rynku, która oznacza swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi (zapewniony poprzez likwidację ceł i innych ograniczeń związanych z ochroną rynków narodowych, a także poprzez wprowadzenie wspólnych cen i ujednoliconych zasad konkurencji oraz przyjęcie wspólnych reguł w handlu produktami rolnymi z krajami trzecimi),
• zasada preferencji Wspólnoty która oznacza pierwszeństwo zbytu na rynku Wspólnoty produktów rolnych wytwarzanych na jej terenie i ochronę rynku wewnętrznego przed tańszymi produktami pochodzącymi z importu,
• zasadę solidarności finansowej, która zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie do solidarnego uczestnictwa w kosztach funkcjonowania polityki rolnej. Realizowana poprzez: kontrole i ograniczenia produkcji przy jednoczesnym zapewnieniu rolnikom odpowiedniego dochodu oraz przez zorganizowanie realnej polityki rynkowo-cenowej, która będzie zdolna regulować poziom produkcji i dochodu rolników
Instrumenty WPR
Osiągnięciu wspólnych celów służy wspólna organizacja rynków rolnych oraz pozostałe środki wspólnej polityki rolnej
Można wyróżnić cztery główne instrumenty wspierania rolnictwa w ramach WPR. Są to: podtrzymywanie cen rynkowych, ograniczenia ilościowe, bezpośrednie podtrzymywanie dochodów oraz tzw. inne formy wspierania rolnictwa.
Podtrzymywanie cen rynkowych prowadzi do kształtowania się cen unijnych na poziomie wyższym od cen światowych. osiągane jest to poprzez:
• stosowanie instrumentów polityki handlowej (cła, kontyngenty, itp.)
• zakupy interwencyjne
• subsydiowanie eksportu rolnego (jeden ze sposobów pozbywania się nadwyżek produktów rolnych),
• zagospodarowywanie nadwyżek (dotowanie konsumpcji - mleko i masło, konwersja - przeznaczenie proszku mlecznego na pasze, niszczenie - owoce i warzywa).
Podtrzymywanie ceny rynkowej podnosi zarówno ceny płacone producentom krajowym, jak i ceny płacone przez konsumentów za żywność, powoduje wzrost produkcji oraz ogranicza konsumpcję.
Ograniczenia ilościowe (cukier, mleko, zboża i nasiona oleiste - warunkowo) stosowane są w połączeniu z podtrzymywaniem cen i/lub dotacjami wyrównawczymi. Polegają one na ograniczeniu produkcji (przy danym poziomie wsparcia cenowego) na poziomie niższym od tego, jaki miałby miejsce bez stosowania ograniczeń. Pozwala to na zmniejszenie "zakłóceń" w handlu oraz ogranicza wydatki budżetowe państwa na subsydiowanie eksportu.
Bezpośrednie podtrzymywanie dochodów rolniczych polega na tym, że producenci w UE o-trzymują pewną sumę pieniędzy ponadto, co uzyskują ze sprzedaży swych produktów na rynku (płatność na ha zbóż i nasiona oleiste i na szt. zwierząt - bydło i owce). Zwiększa ono dochody rolnicze, nie wpływając jednocześnie na ceny konsumenta czy producenta.
Inne formy wspierania rolnictwa można podzielić generalnie na dwie grupy:
• redukcję kosztów produkcji (instrumenty polityki kredytowej, dotacje do środków produkcji, polityka podatkowa),
• usługi ogólne, tj. działania, które na dłuższą metę redukują koszty w sektorze rolnym, a korzyści z których nie trafiają bezpośrednio do producentów rolnych (badania, doradztwo, inspekcja sanitarna, zwalczanie szkodników i chorób, działania w zakresie poprawy struktur rolnych i infrastruktury, marjetingu i promocji itd.).
Ustawodawstwo 2-ej grupy
a) system organizacji rynków rolnych i polityka cenowa. Celem jest ochrona rolnictwa unijnego przed konkurencja światową i utrzymanie pewnego poziomu dochodów dla produktów rolnych. Obejmuje:
- system cen gwarantowanych
- system wysokich cen
- subsydia eksportowe
- system kwot produkcyjnych
- ekonomiczna współodpowiedzialność producentów, którzy przekroczyli dozwolona granice produkcji
b) ustawodawstwo strukturalne. Są to regulacje prawne zapewniające pomoc regionom o niższym poziomie rozwoju a także pełni rolę instrumentu przekształceń obszarów rolniczych. Cele:
- wspomaganie przemian strukturalnych w rolnictwie
- emerytury dla rolników – zmiany pokoleniowe
- wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich- tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem na wsi dotyczą: leśnictwa, ochrony środowiska, doradztwa fachowego, kontroli produkcji, jej jakości i przechowywania.
Cele funduszy strukturalnych na:
- wspieranie regionów opóźnionych w rozwoju otrzymują te regiony, których PKB per capita nie przekracza 85% w przeciągu 3 lat
- tworzenie rynków pracy- zwalczanie bezrobocia
- wdrażanie wspólnej polityki rolnej poprzez wspomaganie młodych rolników, wprowadzania rachunkowości do gospodarstw rolnych, wspólne wykorzystanie maszyn rolniczych , zalesienia , wcześniejsze emerytury dla rolników
- wspomaganie instrumentów polityki rynków
- różnego rodzaju dopłaty przysługujące rolnikom z tytułu upraw i zwierząt hodowlanych
- realizuje koszty związane z funkcjonowaniem administracji na rynku lokalnym
BUDŻET UE 1994 – 70 mld ECU
Wpływy
- VAT 54,9%
- opłaty rolne 3,4%
- cła 20,15 %
- wpłaty bezpośrednie 21,6 składki członkostwa
Wydatki
- rolnictwo 53%
- nauka kultura 1,3 %
- działania strukturalne 30,7%
- działania zewnętrzne 4,7%
- badania 3,4 %
- administracja 5,7%
Wspólna polityka handlowa
Polityka handlowa – jest to zespół środków, narzędzi ekonomicznych i administracyjnych które są skierowane na regulacje bilansu płatniczego pojedynczego państwa
Komisja europejska uważa ,że Polityka Handlowa są to wszystkie środki regulujące handel zagraniczny z krajami trzecimi.
Wspólna Polityka Handlowa-polega na działaniach państw zintegrowanych we wspólnotach europejskich w celu utworzenia harmonijnego wspólnego rynku a także wyrównania stanu ich gospodarek poprzez minimalizowanie wypaczeń warunków konkurencji i niestosowanie jej w ten sposób , który mógłby być dyskryminujący tj. preferujący jednych partnerów kosztem innych przy czym poszczególni członkowie maja autonomie ekonomiczną oraz system ochrony ekonomicznej przed państwami niezintegrowanymi.
Działania w obrębie WPH:
- wewnętrzne dotyczące państw członkowskich i SA bardzo liberalne
- zewnętrzne w stosunku do państw trzecich i są bardzo restrykcyjne
Nastąpił gwałtowny rozwój nauk marketingu i zarządzania. Ceny kształtowane SA na podstawie popytu i podazy.
Ministerstwo Rolnictwa –ustala ceny artykułów spożywczych
Korporacje Transparad.- ceny wyrobów o największych czynnikach przetwarzania
Banki centralne- stopy procentowe
Pracodawcy i związki zawodowe- płace
WPH dotyczyła surowców energetycznych. Zakładała przepływ towarów wobec 6 krajów członkowskich. Zaczeła funkcjonować od 1957- Traktaty Rzymskie.
WPH ewoluuje do dziś. Jej zadaniem było przyczynienie się do harmonijnego rozwoju gospodarczego, stałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego, większej stabilności, szybszego wzrostu stopy życiowej, lepszego związku między państwami członkowskimi.
Artykuły 9-33 dotyczą wyeliminowania zagrożeń ilościowych w obrotach wewnętrznych, wspólnotowych, utworzenie unii celnej, ustalenie taryfy celnej dla państw trzecich.
Dotyczyły one zmian taryfowych, zawierania układów handlowych i taryf , polityki eksportowej oraz ochrony handlu przed dumpingiem(firma) i subwencjami(państwo).
Wspólna jednolita taryfa celna- system Taric w połowie lat 60- jest to zintegrowana taryfa wspólnot europejskich i państw trzecich.
I 6 cyfr kodu kreskowego oznacza kod pozycji towarowej wg nomenklatury zharmonizowanego systemu.
2 kolejne cyfry to kod pozycji towarowej wg. Nomenklatury scalonej wspólnot.
Kolejna cyfra uszczegóławia pozycje towarową
2 następne określają konkretne towary , mogą dotyczyć zwolnienia z cła, określenia kontyngentów, preferencji celnych.
Strukturę tego systemu objęto wieloma tysiącami pozycji:
- wyroby gotowe
- wyroby niekompletne
- Inne kombinacje
- wyroby wytwarzane w jednym kraju
- wyroby wytwarzane z czesci z innych krajów
1987r. podpisano Jednolity Akt Europejski. Stworzył on podstawy jednolitego rynku europejskiego. Gwarantuje 4 wolności w ramach Jednolitego Rynku europejskiego:
- swobodny przepływ towarów
- swobodny przepływ usług
- swobodny przepływ osób
- swobodny przepływ kapitału
Służby celne dotyczą:
- uniemożliwiania handlu organami ludzkimi
- walka z narkotykami i pornografią
- nielegalna emigracja
- ochrona dzieł sztuki
- przemytu przygranicznego
- kontrola handlu Bronia
- ochrona przed terroryzmem
Instrumenty w ramach WPH
- cła
- opłaty wyrównawcze
- ograniczenia ilościowe
- kontyngenty pułapy celne
- ceny minimalne
- procedury antydumpingowe i antysubwencyjne
- wysokie wymagania sanitarne i fitosanitarne
- zakaz zatrudniania osób spoza unii
Program PHARE jest inicjatywą Unii Europejskiej na rzecz przygotowania Polski do członkostwa w Unii Europejskiej
W połowie 1989 roku, podczas spotkania grupy najbardziej uprzemysłowionych państw świata podjęto decyzję o uruchomieniu specjalnego funduszu pomocowego zarządzanego przez Komisję Europejską, który miał na celu pomóc Polsce i Węgrom w przeprowadzaniu zmian politycznych i gospodarczych. Program otrzymał nazwę: "Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economies" - Polska i Węgry - Pomoc na rzecz restrukturyzacji gospodarki /PHARE/. W kolejnych latach krąg beneficjentów programu poszerzał się o inne państwa Europy Środkowej i Wschodniej. Nazwa programu pozostała jednak ta sama, choć pisownię skrótu zmieniono z "PHARE" na "Phare".
Phare jest największym programem bezzwrotnej pomocy finansowej Unii Europejskiej dla Europy Środkowej i Wschodniej, z którego korzysta 10 państw stowarzyszonych z Unią Europejską oraz Albania, Macedonia, Bośnia i Hercegowina. W krajach, które wystąpiły z wnioskiem o przystąpienie do Unii Europejskiej program ma na celu wspieranie działań przygotowujących do członkostwa. W pozostałych krajach Phare wspiera proces transformacji politycznej i ekonomicznej. W latach 1990 - 1999 środki pomocowe Phare dla wszystkich krajów wyniosły 10,31 mld euro. Zgodnie z ustaleniami Agendy 2000, w najbliższych latach fundusze Phare zostaną znacznie zwiększone. W budżecie Unii na lata 2000 - 2006 ich wysokość ustalono na sumę 1,56 mld euro rocznie.
W ramach Phare funkcjonują programy krajowe, programy dla beneficjentów w kilku krajach oraz Programy Współpracy Przygranicznej. Programy krajowe (national programmes) realizowane są na podstawie corocznego memorandum finansowego przez administracje krajów otrzymujących pomoc Phare. W początkowym okresie, większość środków Phare była kierowana na wprowadzanie zasad gospodarki rynkowej, ożywianie przedsiębiorczości i demokratyzację. Obecnie środki Phare wspomagają przede wszystkim finansowanie projektów służących przygotowaniu państw kandydujących do członkostwa w Unii Europejskiej.
Program pomocowy ISPA (Instrument for Structural Policies for Pre-Accession) jest nową formą pomocy finansowej Unii Europejskiej dla państw kandydujących.
Prekursorem programu jest tzw. fundusz spójności (kohezji), który został uruchomiony w latach 1994-1999 na rzecz słabiej rozwiniętych państw członkowskich: Grecji, Hiszpanii, Irlandii i Portugalii. Podstawowym celem programu ISPA dla państw z Europy Środkowo-Wschodniej jest współfinansowanie projektów inwestycyjnych z dziedziny: ochrony środowiska transportu.
Inwestycje realizowane z funduszu ISPA muszą być zgodne ze standardami i normami Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska i transportu. Podstawę prawną programu ISPA stanowi Rozporządzenie Rady Unii Europejskiej Nr. 1267 z 21.czerwca 2000 r.
Program ISPA dofinansowuje wyłącznie duże projekty inwestycyjne o wartości ponad 5 mln euro. Zgodnie z zasadą pomocniczości, program ISPA stanowić może jedynie uzupełnienie wieloletnich, krajowych programów inwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska i transportu. Pomoc Unii Europejskiej musi współgrać z działaniami rządowymi, podejmowanymi w ramach krajowych strategii modernizacji sektorów transportu i ochrony środowiska państw kandydujących do Unii. Udział funduszy Unii Europejskiej w dofinansowaniu projektów może wynieść do 75% planowanych nakładów publicznych. W szczególnych wypadkach Komisja Europejska może zwiększyć zakres pomocy do 85% kosztów projektu. Studia wstępne projektów oraz przedsięwzięcia z zakresu pomocy technicznej mogą być finansowane w 100%, jednak nie mogą przekroczyć 2% sumy funduszy pomocowych przeznaczonych na realizację danego projektu. Fundusze pomocowe programu ISPA są w równej części dzielone na projekty z zakresu ochrony środowiska i transportu.
Sapard jest jednym z trzech programów pomocy przedakcesyjnej Unii Europejskiej (pozostałe to ISPA i Phare) dla 10 państw Europy Środkowej i Wschodniej starających się o członkostwo w Unii Europejskiej. Ma on finansowo wspierać projekty związane z rozwojem rolnictwa i obszarów wiejskich. W budżecie Unii Europejskiej na lata 2000-2006 zostało przeznaczonych na ten cel 520 mln euro rocznie. Kwota ta została podzielona między beneficjentów programu (Polska, Węgry, Czechy, Słowenia, Estonia, Bułgaria, Rumunia, Słowacja, Litwa i Łotwa).
Roczna alokacja funduszy dla beneficjentów (w mln euro) w cenach z 1999 r.:
Bułgaria - 52,124, Czechy - 22,063, Estonia - 12,137, Litwa - 29,829, Łotwa - 21,848, Polska - 168,683, Słowacja - 18,289, Słowenia - 6,337, Rumunia - 150,636, Węgry - 38,054
Razem - 520,000
Ważnym etapem przygotowywania programu SAPARD było podpisanie przez Komisarza Unii Europejskiej do spraw Rolnictwa, Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rybołówstwa Franza Fischlera Wieloletniej Umowy Finansowej z państwami kandydującymi do Unii Europejskiej. Decyzja ta oznacza, że pieniądze przeznaczone w danym roku finansowym będą mogły być wydatkowane w ciągu kilku lat.
Jakie zmiany wprowadza SAPARD?
Po raz pierwszy w historii Unii Europejskiej, podjęto decyzję o decentralizacji przyznawania środków pomocowych. Systemy krajowe i unijne zostały przygotowane do zatwierdzania i kontroli wykonania projektów. Zatwierdzaniem opracowanych projektów zajmować się będzie agencja płatnicza, a mechanizm jej działania będzie weryfikowany przez niezależnych audytorów wybranych przez Ministerstwo Finansów, a następnie przez audytorów z Komisji Europejskiej. Zdecentralizowany system zarządzania przygotuje przyszłych członków UE do udziału we Wspólnej Polityce Rolnej i programach rozwoju regionalnego. Ułatwi ponadto nabycie i rozwinięcie umiejętności zarządzania i kontroli środków zgodnie z unijnymi zasadami. Pozwoli to przygotować się państwom kandydującym do otrzymywania po przystąpieniu do UE znacznie większej pomocy pochodzącej z funduszy strukturalnych i innych. Zdecentralizowany system zarządzania programem ma także zapewnić skuteczną jego realizację, przy dużej liczbie drobnych przedsięwzięć.
Zasady funduszy strukturalnych
• Subsydiarność
Zasadę subsydiarności czyli pomocniczości upowszechniono od czasu Traktatu z Maastricht (art. 3b). Oznacza ona, że każde państwo i region odpowiedzialne są za rozwój regionalny, a Unia pełni jedynie rolę pomocniczą wspomagając działania podejmowane na szczeblu lokalnym. Decentralizacja jest czynnikiem decydującym o skuteczności i efektywności działania. Wskazuje się również na osobę ludzką i jej potrzeby jako na generalny cel działań lokalnych.
-Zasada współfinansowania - pomoc pochodząca z funduszy strukturalnych ma charakter jedynie dodatkowy w stosunku do środków krajowych
Zasada dodatkowości
additionality - reguluje działanie Funduszy Strukturalnych Unii. Stanowi, że środki przekazywane przez Komisję Europejską z Funduszy mają być tylko uzupełnieniem środków zgromadzonych na dany program (projekt) przez odpowiednie władze krajowe (regionalne, lokalne).
• Partnerstwo
Zasada partnerstwa uważana jest Unii Europejskiej za podstawową wartość kształtowania warunków do zwiększania demokratyzacji społecznej i instytucjonalnej, a także tworzenia społeczeństwa obywatelskiego. Jest to również pryncypialna zasada zarządzania funduszami strukturalnymi. Polega ona na szerokiej współpracy i dialogu pomiędzy podmiotami polityki strukturalnej, zarówno na szczeblu lokalnym, regionalnym i państwowym. Dotyczy ona również wspólnej odpowiedzialności za przeprowadzenie programu lub inicjatywy. W ujęciu wertykalnym oznacza współpracę Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi. W ujęciu horyzontalnym oznacza prowadzenie konsultacji władz samorządowych i rządowych z partnerami społecznymi w celu zapewnienia efektywności i celowości działań.
• Programowanie
Proces pozyskiwania środków funduszy strukturalnych stawia przed państwami członkowskimi cały szereg wymogów i kryteriów, aby przejść skomplikowaną drogę programowania. Celem programowania jest koncentracja wysiłku państw na wieloletnich planach rozwojowych i efektach w perspektywie średnio i długookresowej. Państwo zainteresowane środkami pomocowymi winno stworzyć wraz z przedstawicielami regionów i władz lokalnych (samorządowych) kilkuletni plan działań w sferze społeczno-gospodarczej dotyczący zarówno regionów, ale i większych obszarów zakwalifikowanych do wsparcia. Zawierać powinien analizę warunków ekonomicznych i społecznych, orientacyjne cele wykorzystania środków unijnych, a także kierunki działań w celu osiągnięcia spójności społeczno-gospodarczej. Plan taki nazywany Planem Rozwoju Regionalnego (PRR). Podlega on konsultacji i negocjacjom z Komisją Europejska. Dokument powstały w toku rozmów nosi nazwę Wspólnotowych Ram Wsparcia (WRW) i zobowiązuje Komisję do zagwarantowania środków finansowych na jego realizację pochodzących z różnych funduszy strukturalnych.
We Wspólnotowych Ramach Wsparcia powinny składać się z:
o analizy sytuacji w świetle celów polityki strukturalnej
o strategii rozwoju, priorytety działań i główne cele
o oceny wstępnej (ex ante)
o orientacyjnych źródła finansowania i współfinansowania
o analizy warunków realizacyjnych, prowadzenia monitoringu i oceny
Wspólnotowe Ramy Wsparcia stanowią podstawę opracowania Programów Operacyjnych mające charakter horyzontalnych, regionalnych, zintegrowanych, sektorowych, problemowych. Programy podlegają zatwierdzeniu przez Komisję Europejską po czym następuje faza przygotowywania i realizacji projektów.
• Koncentracja
Ograniczone środki finansowe UE zmusiły Komisję Europejską do wspierania tylko najważniejszych celów. Za takie uznała zwalczanie zacofania regionalnego i walki z bezrobociem szczególnie w regionach zacofanych i poszkodowanych. Na podstawie wytycznych takich jak wartość PKB na jednego mieszkańca lub gęstości zaludnienia wyznaczono regiony (na poziomie NUTS II i NUTS III) objęte wsparciem. Jedyne w zakresie Celu 3 jako horyzontalnego celu polityki strukturalnej wspiera się wszystkie regiony UE za wyjątkiem wspieranych w ramach celu 1.
Układ Europejski
Układ Europejski ustanawiający Stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi podpisany został 16 grudnia 1991.
Po zatwierdzeniu go przez Sejm RP, Parlament Europejski i ratyfikowaniu przez parlamenty państw członkowskich wszedł w życie 1 lutego 1994 roku (wcześniej, w lutym 1992 roku weszła w życie jego część handlowa pod nazwą Umowy Przejściowej).
Cele: - układ zawiera scenariusz wzajemnego zbliżenia Polski i UE na 10 lat (począwszy od roku 1992 w handlu, a od 1994 roku - w innych sektorach gospodarki) - powstanie w roku 2002 tzw. strefy wolnego handlu dla towarów przemysłowych - wzajemne "otwieranie się" rynków rolnych; szybsze po stronie Wspólnot, a wolniejsze po stronie polskiej (w praktyce nie dało to Polsce spodziewanych korzyści ze względu na stosowanie przez Wspólnoty skomplikowanego systemu kwot i kontyngentów oraz znacznie niższy niż zakładano wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki) - "uznanie" przez Wspólnotę polskiego celu dojścia do członkostwa - stopniowe wzajemne otwieranie rynku usług i zbliżanie prawa w takich dziedzinach jak zasady pomocy publicznej dla przedsiębiorstw - ustanowienie ram dialogu politycznego - wspieranie rozwoju handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych - stworzenie podstaw do pomocy finansowej i technicznej Wspólnot dla Polski - wspieranie współpracy w dziedzinie kultury
Układ składa się z preambuły, dziewięciu tytułów i bardzo rozbudowanego aneksu zawierającego listy towarowe, deklaracje i protokoły.
W 1997 roku Unia Europejska zniosła ostatnie ograniczenia ilościowe wobec importu z Polski. Tym samym od 1 stycznia 1998 roku polski eksport towarów przemysłowych ma wolny dostęp do rynku UE. Po stronie polskiej pełna liberalizacja ceł nastąpiła z dniem 1 stycznia 1999 roku. Wyjątkiem pozostały cła na samochody (liberalizacja w 2002 roku), paliwa płynne (benzyna i olej napędowy - stawka 0% od 2001 roku) oraz niektóre wyroby stalowe - 0% od 2000 roku.
POMOCOWE FUNDUSZE STRUKTURALNE
Fundusze Strukturalne są podstawowymi instrumentami polityki strukturalnej i regionalnej Unii Europejskiej. Celem funkcjonowania tych funduszy jest wspieranie przekształceń i modernizacja krajów członkowskich. Środki pomocowe z funduszy strukturalnych kierowane są do tych sektorów gospodarki, które bez dodatkowej pomoc ze wspólnego budżetu Unii nie miałyby szansy osiągnąć średniego poziomu ekonomicznego Wspólnoty.
Zgodnie z ustaleniami szczytu Unii w Berlinie w 1999 roku, pomoc z Funduszy Strukturalnych przysługuje tym regionom Unii, których wskaźnik PKB na mieszkańca wynosi mniej niż 75% średniej unijnej. Górny limit pomocy, jaką może uzyskać dany kraj, wynosi 4% PKB tego kraju. O faktycznej wysokości przyznanej pomocy finansowej decyduje Rada Europejska będąca organem przedstawicielskim wszystkich krajów członkowskich.