Bolesław Prus - biografia autora m.in: "Lalki", „Emancypantek”, „Faraona”, „Placówki”

Bolesław Prus urodził się w Hrubieszowie na Lubelszczyźnie 20 sierpnia 1847 roku. Jego prawdziwe imię i nazwisko to Aleksander Głowacki. Zastąpił je pseudonimem, utworzonym od nazwy rodowego herbu. Pierwsze lata życia spędził wraz z matką Apolonią z Trembińskich w Puławach, gdzie mieszkała też jego babka. Ojciec Antoni był zarządca prywatnych majątków ziemskich, ekonomem dworskim. Przy takim zawodzie nie osiadł w jednym miejscu i nie zbudował własnego domu. Kiedy Aleksander miał zaledwie trzy lata umarła jego matka a opiekę nad nim objęła babka i ciotki. Wkrótce też zmarł jego ojciec. Ze środowiska lat chłopięcych pisarz wyniósł skromność, niewygórowane wymagania życiowe, a także kult dla produktywnej pracy i poczucie solidarności z wszystkimi, którzy ją wykonują.
W 1857r rozpoczął naukę w Powiatowej Szkole Realnej w Lublinie. Naukę w klasie piątej kontynuował w Siedlcach, gdzie nauczycielem był jego starszy brat Leon. Po rocznym pobycie w Siedlcach obaj bracia przenieśli się do Kielc.
Z klasy VI wiosną 1863 roku uciekł do oddziału powstańczego. 1 września został ranny w bitwie pod Białką i wzięty do niewoli. Po kuracji w szpitalu pozwolono mu jako młodocianemu wrócić do rodziny w Lublinie, ale w 1864 r. aresztowano go i osadzono w więzieniu na zamku Lubelskim, gdzie przebywał 3 miesiące. Udział w powstaniu i pobyt w więzieniu pozostawiły bardzo głęboki ślad w jego psychice, zwątpienie w słuszność porywów zbrojnych i utratę nadziei w ich skuteczność. Stracił w powstaniu wiele młodzieńczych złudzeń: wiarę w możliwość rozwiązania sprawy polskiej na drodze bohaterskiego zrywu, a także wiarę w wartość własnego narodu.
Po dwuletniej przerwie w nauce powrócił do gimnazjum w Lubinie. Znalazł się tam wśród młodzieży ambitnej, żądnej wiedzy i chcącej pchnąć świat na nowe tory. Po ukończeniu gimnazjum wstępuje do Szkoly Głównej w Warszawie na studia matematyczno – fizyczne. Wskutek kryzysu psychicznego i kłopotów materialnych, zrezygnował po II roku ze studiów i przeniósł się do Instytutu Rolniczo – Leśnego w Puławach.
Nie zagrzał tam jednak miejsca i ponownie przeniósł się do Warszawy, gdzie podejmował różne prace zarobkowe m.in. w fabryce jako robotnik. Przez cały ten okres kształcił się na własną rękę w naukach matematycznych, podejmował pierwsze próby własnych prac naukowych, pracował nad przekładem „Logiki” Milla. Wraz z przyjaciółmi pragnął podjąć działalność pożyteczną dla społeczeństwa. Stało się to możliwe kiedy założyli oni pismo „Niwa” a Głowacki stał się współpracownikiem „Opiekuna Domowego”.
Od 1873 roku współpracował również jako felietonista z humorystyczną \"Muchą\"i „Kolcami”. Współpraca z tymi pismami spowodowała rozwój jego kariery pisarza humorysty. W tym czasie publikował też szereg artykułów na tematy społeczne. W swoich felietonach humorystycznych posługiwał się pseudonimem, który zachował do końca swojej drogi twórczej. Już w czasach szkolnych pisząc do „Kuriera Świątecznego” podpisywał się jako „Jan z Oleju”, zaś od czasu współpracy z „Muchą” i „Kolcami” już jako Bolesław Prus. Szczególną popularność przyniosły mu Kroniki Tygodniowe zamieszczane w „Kurierze Warszawskim” a później w „Kurierze Codziennym”. W \"Kronikach\" przedstawiał żywe obrazy życia społecznego, politycznego i artystycznego. Toczył ostre polemiki, zabierał głos w sprawach narodowych, politycznych i moralnych. Zawarł w Kronikach wiele trafnych analiz i sądów. Współpraca z dziennikiem dała mu stabilizację finansową. Stał się jednym z najpoczytniejszych publicystów.
W 1875 roku ożenił się z daleką kuzynką Oktawią Trembińską. Żona starała się zapewnić mu jak najlepsze warunki pracy i chronić jego życie prywatne. Coraz ważniejszą dziedziną pracy obok publicystyki stawały się formy prozatorskie: opowiadania i nowele.
W roku 1880 pojawił się szereg opowiadań Anielka, Powracająca fala, Michałko, a w roku następnym m.in. Katarynka, Antek. Uważa się, że w 1880r rozpoczął się dojrzały okres twórczości. W nowelach pisarz ze społecznika wyrasta na humanistę, próbuje przekazać prawdę o ludzkim życiu, o tym ile wielkości i bohaterstwa się w nim mieści. Nastrój specyficzny dla ówczesnej twórczości Prusa określa się jako „uśmiech przez łzy”.
W 1881 roku ukazał się pierwszy zbiór opowiadań pod tytułem „Pisma”.
Prus rozpoczął współpracę z dziennikiem społecznym, politycznym i literackim „Nowiny” W 1882 roku został redaktorem naczelnym pisma. Na jego łamach zamieścił m.in. kontrowersyjny dokument „Szkic programu w warunkach obecnego rozwoju społeczeństwa”. Po upadku „Nowin” w marcu 1883 roku, Prus wraca do „Kuriera Warszawskiego” a także podejmuje współpracę z dwoma innymi czasopismami: „Krajem” wydawanym w Petersburgu i poświęconym krajoznawstwu „Wędrowcem”. Na lamach pisma „Kraj opublikował opowiadanie „Omyłka”. W 1884 r zaś na łamach „Wędrowca” ukazała się powieść poruszająca problem warunków życia chłopa i niemieckiej ekspansji – „Placówka”.
W roku 1888 rozpoczyna się odcinkowa publikacja „Lalki”. Dwa lata później ukazuje się wydanie książkowe. Sam Bolesław Prus określił temat „Lalki” jako przedstawienie polskich idealistów na tle społecznego rozkładu”. Powieść zrodzona z głębokich przeżyć pisarza należy do największych osiągnięć polskiej literatury. Jej strony aż kipią od bogactwa zjawisk, postaci, problemów i sytuacji. Recenzenci Prusa podkreślali już wtedy oryginalność jego talentu, ale również brak form architektonicznych
i niewłaściwą kompozycję dzieła.
W tym okresie często bywał też w Nałęczowie, gdzie nawiązał kontakty z przedstawicielami świata literackiego Kongresówki i Galicji.
W 1890 r zaczęła się ukazywać w „Kurierze codziennym” następna wielka powieść Prusa „Emancypantki”, w której pisarz wyraził szacunek dla kobiet, które kształciły się i podejmowały pracę zarobkową. Następna powieść zaskoczyła zarówno czytelników Prusa jak i jego krytyków była to bowiem powieść o tematyce historycznej. „Faraon” porusza problematykę zrywów samotnej jednostki zakończonych klęską a także mechanizmu państwowego i zasad jego działania.
Prus odbywał liczne podróże zarówno po kraju jak również do Niemiec, Szwajcarii i Francji konsekwencją których było wydanie „Kartek z podróży”.
W 1897 r Prus obchodził jubileusz 25-lecia pracy pisarskiej uczczony specjalnym wydaniem Kuriera. Następuje ożywiona działalność społeczna w życiu pisarza. Zahamowaniu natomiast ulega działalność literacka. Po kilku prusowskich „chudych latach” nastąpiło wznowienie działalności kronikarskiej i publicystycznej. Prus podjął wreszcie dawniej pomijany przez siebie temat polityki choć sam nie związał się z żadną partią. Występuje przeciw carskiej biurokracji, wypowiada swoje zdanie na temat rewolucji, którą uważa za zjawisko konieczne, dzieło ludzi młodych. Próbuje piórem publicysty nakreślić aktualna sytuację i wskazać program konstruktywny. Z przeżyć tamtego okresu a także z zadumy nad tragiczną śmiercią swojego wychowanka zrodziła się ostatnia powieść Prusa „Dzieci”.
Aleksander Głowacki, który przeszedł do historii kultury polskiej jako Bolesław Prus zakończył życie
19 maja 1912 roku. Współcześni żegnali w nim przede wszystkim człowieka i ideologa, umysł i bogaty talent. Uznano go za mistrza przekładu rzeczywistości na język literacki i wnikliwej obserwacji społeczeństwa, który wciąż poszukiwał sposobów literackiego wyrażania prawdy o otaczającym świecie.


na podstawie biografii Z. Kulczyckiej Saloni; Bolesław Prus.