W trakcie swojej 2000-letniej historii Babilon dwukrotnie był stolicą wielkiego imperium, sławnego ze swojej świetności. Babilończycy mieli także duży wkład w intelektualny i naukowy rozwój ludzkości.
W porównaniu z innymi wielkimi miastami jakie powstały na terenie Mezopotamii, takimi jak Sumer i Akad, Babilon pojawił się stosunkowo późno bo dopiero w XXIII wieku p.n.e. Rzeczywiście znaczenia miasto to nabrało dopiero po XIX wieku p.n.e. kiedy grupa plemion semickich, Amoryci, podbiła Sumer. W ciągu kilku lat Babilon przeistoczył się w stolicę niewielkiego królestwa Amorytów, które stopniowo zaczęło się rozszerzać i podczas rządów Hammurabiego (1792 - 1750 r.p.n.e.) stało się imperium sprawującym kontrolę nad całą południową i położoną dalej Asyrią.
Babilon był w owym okresie miastem bardzo bogatym o bardzo dobrze zorganizowanej społeczności o czym świadczą zapisane gipsowe tabliczki znalezione w pałacu Hammurabiego w Mari. Kolejnym dowodem na to jest jeden z najstarszych kodeksów prawnych, wydany przez Hammurabiego w formie tekstu wyrytego na kamiennych płytach (stelach), rozstawionych - na terenie całego imperium.
Chociaż imperium Hammurabiego rozpadło się wkrótce po jego śmierci, Babilon pozostał znaczącym miastem do tego stopnia, że całą południową Mezopotamię zwykło nazywać się Babilonią. Pozycja miasta wynikła z bogactw, jakie były jego udziałem ze względu na strategiczne położenie na rzece Eufrat, które pozwalało kontrolować szlaki handlowe przebiegające przez ten teren.
Oprócz tego, Babilon miał wyjątkowy status jako centrum religijne i naukowe. Po pobiciu Mezopotamii, Babilończycy i ich północni sąsiedzi z Asyrii przejęli kulturę Sumeru i Akadu, przyswajając sobie akadyjski język i przyjmując mity i religie Sumeru. Niemniej jednak Hammurabi zmodyfikował nieco obowiązująca wiarę; umieszczając lokalne bóstwo Babilonu, Marduka na czele sumeryjskiego panteonu. Jak twierdził, "taka była wola bóstw do tego panteonu należących. Wiara w nadrzędny charakter Marduka przyjęła się i Babilon, oprócz tego, że był bogatą metropolią, stał się również miastem świętym.
Babilon utrzymywał tego typu pozycję przez długi okres - do XII w. p.n.e. - kiedy miasto znajdowało się pod kontrolą Kasytów i z politycznego punktu widzenia pozostawało w cieniu.
Pod rządami Nabuchodonozora I (około 1 124 - 1 103 r. p.n.e.) i jego następców Babilon znowu byt stolicą niepodległego królestwa, aż do momentu kiedy około X w. Asyryjczycy opanowali Mezopotamię. Przez ponad trzy stulecia Babilon rządzony był przez asyryjskich władców lub ich namiestników.
Równocześnie nasiliły się najazdy koczowniczych ludów semickich - Aramejczyków i Chaldejczyków. Dzięki swojej reputacji świętego miasta, Babilon był stosunkowo dobrze traktowany przez Asyryjczyków i wspomagali ich w walce z najeźdźcami.
Jednak w 689 r. p.n.e. asyryjski król Senacheryb, zniecierpliwiony utrzymującą się niestabilną sytuacją w tym rejonie, zniszczył Babilon. I chociaż ten akt świętokradztwa został naprawiony przez następnego króla, od tej pory Babilończycy popierali wrogów Asyryjczyków.
Ostatecznie, pod dowództwem chaldejskiego króla Nabopolasara II, Babilończycy sprzymierzyli się z Medami, ludem irańskiego pochodzenia, i pod koniec VII w. p.n.e. pokonali Asyrię.
Nowa Babilonia
Syn Nabopolasara, Nabuchodonozor II (605 - 562 roku p.n.e.), był jednym z największych zdobywców w historii. Stworzył on imperium rozciągające się od Suezu po Iran. Syrię i Palestynę odebrał Egiptowi, podbijając równocześnie królestwo Judy i burząc Jeruzalem. Podobnie jak przedtem Asyryjczycy, Nabuchodonozor próbował podporządkować sobie wrogie narody stosując politykę wysiedleń.
Najbardziej znana ze względu na to, że została opisana w Biblii jest "niewola babilońska" Żydów. Pod rządami Nabuchodonozora Babilonia znajdowała się w szczytowym okresie swojej potęgi. Archeologowie znaleźli pochodzące z tego okresu ruiny "wiszących" ogrodów i świątyni ze wspaniałą wieżą, która prawdopodobnie dała początek słynnej biblijnej legendzie o Wieży Babel.
W tym czasie Babilon był z pewnością największym miastem na świecie i przez następnych kilka stuleci budził powszechny podziw. Oprócz zachowania kultury sumeryjskiej, Babilończycy posunęli do przodu matematykę i astronomię. Wiedza ta została przekazana Grekom, a za ich pośrednictwem nauce współczesnej.
Ich sześć dziesiątkowy system przetrwał do naszych czasów w formie podziału godziny na 60 minut i minuty na 60 sekund, a także kąta pełnego na 360 stopni. Babilon został w 539 roku p.n.e. zdobyty przez Persów pod wodzą Cyrusa Wielkiego. Według legend, Cyrus odniósł zwycięstwo, ponieważ zmienił bieg Eufratu, który przepływał przez miasto, po czym przeprowadził swoje oddziały korytem rzeki! Nagły upadek Babilonu zakończyli okres, w którym Mezopotamia była kolebką wielkich mocarstw. Jako prowincjonalne miasto perskiego imperium Babilon pozostali jednym z Siedmiu Cudów Świata.
Aleksander Wielki zamierzał uczynić z niego stolicę swojego imperium, jednak zmarł zanim zdotafi ustabilizować sytuację w państwie. Jego następcy na Bliskim Wschodzie, Seleucydzi, wybudowali swoją stolicę na rzece Tygrys, a Babilon stracił na znaczeniu i ostatecznie całkowicie upadł.