Analiza i interpretacja wybranego "Sonetu krymskiego" ("Pielgrzym")

"Sonety krymskie" A. Mickiewicza są efektem podróży krajoznawczej po Krymie odbytej przez autora latem 1825 roku. Powstały cykl utworów, wydany w 1826 roku w Moskwie, określany jest mianem - lirycznego pamiętnika z podróży.

Sonet jako gatunek literacki, wywodzący się z poezji włoskiej XIII – XIVw., charakteryzujący się regularną budową, z reguły składa się z 14 wersów ułożonych w cztery zwrotki: dwie strofy czterowersowe - opisowe i dwie kolejne trójwersowe - wypełnione głęboką refleksją. Jednakże w cyklu "Sonet krymskich" odnajdujemy nieliczne utwory odbiegające od tego stereotypu sformalizowanej i zwięzłej struktury. Przykładami takich dzieł mogą być: "Pielgrzym" i "Grób Potockiej", które są jednym wielkim rozważaniem egzystencjonalnym podmiotu lirycznego. Jest to typ liryki refleksyjnej, bardzo osobistej, a wręcz kameralnej. Cykl "Sonet krymskich" rozpoczęty jest słowami słynnego twórcy epoki romantyzmu - J.W.Goethego:

"Kto chce zrozumieć poetę,
Musi wejść w jego świat."

Uważam, iż właśnie to stwierdzenie powinno być naszym motywem przewodnim w interpretacji tego typu utworów. Dokonując szczegółowej analizy biografii A.Mickiewicza dochodzimy do wniosku, iż poeta utożsamia się z podmiotem lirycznym, który staje się swoistym porte – parole autora. A.Mickiewicz w 1824 roku został zesłany w głąb Rosji za działalność patriotyczną w kraju. Od tego czasu był emigrantem, który w swoich utworach wyrażał ogromną tęsknotę za ukochaną ojczyzną. Uważam, iż takim najbardziej osobistym utworem poety, zawartym w tym cyklu jest dzieło pt."Pielgrzym". Spotykamy tu bohatera, obarczonego bagażem pamięci i skazanego na podwójną samotność: intymno-uczuciową i wygnańca oderwanego od rodzinnego kraju. Toteż jest to typ bohatera bajronicznego, gorzko doświadczonego, któremu stale towarzyszy pamięć utraconej przeszłości. W samym tytule sonetu zawarte zostało kluczowe słowo – "pielgrzym", które na samym początku sygnalizuje nam temat tego dzieła. Poeta w utworze staje się swoistym pielgrzymem podążającym poprzez lirykę ku utraconej ojczyźnie. Podmiot liryczny jest turystą, który zachował poznawczą ciekawość świata i chłonne oko. "U stóp moich kraina dostatków i krasy…" w słowach tych dostrzega on fenomeny natury oraz krajobrazy najzupełniej nowe, które go otaczają. Jednak w kolejnych wersach dowiadujemy się, iż mimo olśniewającego piękna orientu, podmiot liryczny nadal cierpi i tęskni za krajem ojczystym. Ma teraz wszystko, ale tego nie docenia. Pragnie powrócić do ojczyzny, do miejsc gdzie zaznał prawdziwego szczęścia. Dostrzegamy, więc pewien powstały kontrast pomiędzy pięknem natury, a nastrojem wewnętrznym poety. W dalszej części utworu widzimy apostrofę skierowaną do rodzinnego kraju – Litwy. W tym miejscu poprzez personifikację ojczyzny, podmiot liryczny porównuje ją do ukochanej, lecz utraconej kobiety. Dostrzegamy tu, więc ponownie analogię do biografii poety. Tą nieosiągalną kochanką jest Maryla Wereszczakówna – młodzieńcza miłość Adama Mickiewicza. Uczucie, jakim obdarzył poeta swoją ukochaną zostało jednak przez nią nieodwzajemnione i ostatecznie odrzucone. Jest to model miłości typowo romantycznej – niedopuszczającej pierwiastka fizycznego i kończącej się rozstaniem. Mimo, iż upłynęło wiele lat Mickiewicz nadal pamięta o Maryli i zastanawia się czy ona również o nim nie zapomniała. W swoich głębokich przemyśleniach i zadumie zadaje sobie wiele pytań retorycznych, lecz robi to nie w celu wyrażenia wątpliwości czy uzyskania odpowiedzi, lecz zaakcentowania własnej opinii mówiącego i potwierdzeniu jej u odbiorcy. "Depcąc świeże me ślady czyż o mnie pamięta?";

"Dlaczegoż roztargniony wzdychałem bez ustanku
Do tej, którą kochałem w dniu moich poranku?"

Sonet ten jest typowym dziełem romantycznym, odbiegającym od wszelkich norm i schematów. W utworze widoczna jest charakterystyczna dla twórców tamtej epoki fragmentaryczność dzieła. Natomiast liczne sentencje pytające i równoleżniki zdań dodają dynamiki tekstu. Znany krytyk literacki A.Witkowska twierdzi, iż "Sonety krymskie" są nasycone zwycięskim, a nawet wręcz prowokacyjnym dążeniem do łamania barier języka, wprzęgniętego w funkcje opisowe, jakich do tej pory nie znał." Poeta A.Mickiewicz w mistrzowski sposób próbuje ogarnąć opisem literackim, całe piękno orientu, które go otacza. Dzięki swoim niezwykłym zdolnościom artystycznym tworzy cykl utworów doskonałych.

"Sonety krymskie" są przykładem klasycznego dzieła romantycznego, będącego lirycznym pamiętnikiem poety. W utworach tych A.Mickiewicz zawarł swoje wszystkie uczucia i doznania, jakie towarzyszyły mu w czasie emigracji z kraju.