Opracowanaie SZACKIEGO!

Pozytywizm i początki socjologii

- Z pozytywizmu powstała socjologia i pod jego wpływem stała się niezależną nauką
empiryczną.
- Comte- stworzył jej nazwę.
- Związek socjologii z pozytywizmem tłumaczymy:
a) Rozległością wpływów pozytywistycznej filozofii we Francji i Anglii (w krajach,
gdzie narodziła się socjologia jako wyodrębniona dziedzina)
b) Jego reformatorskim charakterem
c) Scjentyzmem pozytywistów, którzy mówili, że działania ludzkie można i należy uczynić
przedmiotem badań naukowych.

Pojęcie pozytywizmu

- Pozytywizm- termin niejednoznaczny, to szkoła naukowa, jak i pewien typ filozofii (jest on dużo starszy niż owa szkoła czy też sekta)
- Mill, Spencer, Durkheim czy Quẽtelet nie chcieli się nazywać „pozytywistami”, bo bali się, że będą skojarzeni z Comtem.
- Comte reprezentuje tzw. „pozytywizm epoki romantycznej”
pozytywizm będzie tu rozpatrywany jako trwały styl myślenia

Antykrytycyzm

- Saint- Simon to twórca terminu „pozytywny”
- To co „pozytywne” zostało przeciwstawione temu co negatywne, urojone, jałowe, chwiejne, mgliste i destrukcyjne, jako to, co realne, pożyteczne, ścisłe, pewne i konstruktywne.
- Pozytywizm przeciwstawiał się złej filozofii, która jest źródłem zastoju, skostnienia, niepokoju i anarchii.
- Socjologiczny pozytywizm XIX wieku podejmował aktualną problematykę kryzysu społecznego.
- Wg pozytywizmu użyteczna może być tylko wiedza o faktach, dlatego zwrócono się przeciwko filozofii krytycznej prowadzącej do konfrontacji tego, co jest, z tym, co wg. filozoficznych zasad powinno, lub mogłoby być.

Krytyka metafizyki i fenomenalizm

- Pozytywiści krytykowali tradycyjną filozofię za to, że rezygnuje z poznania w imię iluzorycznego ideału znalezienia ostatecznej odpowiedzi na tzw. pytania najważniejsze.
Nauka zajmuje się wyłącznie zjawiskami, więc między metafizyką a nauką jest przepaść.
- Reguła fenomenalizmu zwracała się przeciwko idei przyczynowości, której np. Comte przeciwstawiał postulat wykrywania praw jako stałych związków, współwystępowania
lub następstwa, pomiędzy obserwowanymi zjawiskami. Fenomenalizm kierował się także przeciwko odwołującej się do bytów nadprzyrodzonych i objawienia oraz pretendującej
do roli prawomocnej wiedzy o świecie.
- Pozytywiści pytania religii uchylali jako nierozstrzygalne tak jak pytania metafizyki.
- Natura ludzka wg. pozytywistów- empiryczne dane właściwości jednostek ludzkich,
a nie „metafizyczna” istota ludzkości.

Naturalizm: przyrodoznawstwo jako nauka wzorcowa

- Metody stosowane w naukach społecznych nie różnią się od nauk przyrodniczych.
- Pozytywizm jest zbiorem zakazów odnoszących się do wiedzy ludzkiej, a próbujących rezerwować „wiedzę” do tych zabiegów, które można zaobserwować rozwoju nowoczesnego prawodawstwa.
- Motywacja pozytywistycznego naturalizmu:
a) chęć zastosowania w naukach społecznych metod, które wykazywały wcześniej swoją wielką skuteczność w przyrodoznawstwie i uchodziły na skutek tego za jedyne metody naukowe.
b) Pronaturalistyczną argumentację wspierało przekonanie, że tylko nauka zgodna
z wzorami przyrodoznawstwa może być podstawą efektywnej inżynierii społecznej.
c) Nauka pełni rolę wychowawczą

Fakty społeczne jako rzeczy

- Jest przedział między podmiotem i przedmiotem poznania społecznego.
- Świat społeczny jest niezależny od obserwatora i jest oglądany przez niego od zewnątrz.
- Postulat Durkheima- traktować fakty społeczne jako rzeczy.
- Badacz życia społecznego powinien występować w roli obserwatora, a nie uczestnika,
i powinien się wyzbyć wszystkich uprzedzeń. Powinien on przyjąć postawę przyrodnika,
dla którego badana rzeczywistość jest światem zupełnie obcym.
- Wiedzę posuwa naprzód człowiek sprowadzony do swoich funkcji poznawczych, wyzwolony od idoli rynku.

Badanie faktów bez ich wartościowania

- Do zadań uczonego nie należy wartościowanie badanych zjawisk.
- Działalność poznawcza jest neutralna w stosunku do różnych sporów, nie dostarcza argumentów żadnej ze stron.
- Niekonsekwencja pozytywistów- wprowadzali do swoich koncepcji „wartościowania utajone”. Przybierały one najczęściej formę wypowiedzi o potrzebach społecznych, o tendencjach rozwoju społecznego, lub innych stosunkach „normalnych” lub „patologicznych”.

Nauka jako podstawa inżynierii społecznej

- Praktyczna organizacja- nauka miała umożliwić przewidywanie, ono zaś- kontrolę procesów społecznych zapobiegającą ich żywiołowemu i niszczycielskiemu przebiegowi.
- Comte- zwolennik społeczeństwa ściśle kierowanego, Mill i Spencer- orientacja liberalna, chcieli ograniczyć kierowanie społeczeństwem.
Wszystkim chodziło jednak o wykorzystanie wiedzy społecznej do naprawy ustroju społecznego i dostosowanie działań ludzkich do wymogów środowiska.
- Rzecznik „inżynierii cząstkowej” nie pyta o ostateczny cel swoich wysiłków naprawienia świata, ale stara się rozwiązać za pomocą dostępnych środków najpilniejsze problemy, które wywołuje aktualna sytuacja.
- Wcześni pozytywiści tworzyli utopię społeczeństwa.

Socjologia Comte`a

- „Rozprawy o duchu filozofii pozytywnej”, „Rozprawy o całokształcie pozytywizmu”
stworzył system, syntezę całej dostępnej wiedzy- uzupełnił ją przez ukonstytuowanie
socjologii
- Program naprawy społeczeństwa przez wyposażenie w zespół naukowych dogmatów
- Jego system stanowi połączenie minimalizmu z maksymalizmem
- Z jednej strony usiłował ustanowić ideał wiedzy sprawdzalnej i niezawodnej, z drugiej
walczył o ocenianie jedności wiedzy.
- Nauki pozytywne chciał zebrać w jedną całość, uzupełnić i oprzeć na nich światopogląd
„ludzi nowego społeczeństwa”.

Kryzys społeczny jako nauka

- Comte podzielał oświeceniową wiarę w moc ludzkiego rozumu, i był przekonany,
że głównym czynnikiem zmiany społecznej jest świadomość.
- Diagnoza Wielkiego Kryzysu = diagnoza stanu świadomości (wg Comte`a)
- Przez postęp wiedzy pozytywnej rozpadł się dawny, teologiczny system wierzeń,
i odpowiadający mu militarny czy feudalny ustrój społeczny. Społeczeństwo zostało
bez dyscypliny moralnej, ulegało dezintegracji.
- Sytuację pogarszał walka między 2 „partiami”:
a) Obrońcami dawnego ustroju- pogłębiają oni kryzys, chcą cofnąć bieg historii odmawiając
jednocześnie społeczeństwu prawa do postępu.
b) Burzycielami, chcą przedłużyć rewolucję- też pogłębiają kryzys, niszczą wszystkie ostoje
społecznego ładu.
- Ta schizma paraliżuje społeczeństwo- tam gdzie nie ma wspólnych wartości społeczeństwo
nie może istnieć.
- Społeczeństwo to „ognisko życia moralnego”
- Jedynym wyjściem z kryzysu jest stworzenie nowego systemu wierzeń. Wierzenia te
nie mogą być repliką tradycyjnych wierzeń religijnych, ich źródłem może być tylko nauka. -- By tak było konieczne jest uczynienie nauki jednolitym systemem.
- Osiągnięcia naukowe trzeba uzupełniać łącząc je w systematyczną całość i dodając do nich
„pozytywną teorię” społeczeństwa, czyli socjologię.
- Wyższość nauki nad teologią i i metafizyką jest bo:
a) Poglądy naukowe są intersubiektywnie sprawdzalne i zdeterminowane przez naturę
rzeczywistości, której dotyczą, a tym samym mają właściwość wyciszania sporów.
b) Konieczność historyczna- prawem rozwoju świadomości, jednostkowej i zbiorowej,
jest przechodzenie przez kolejne fazy:
teologiczną (fikcyjną), metafizyczną (abstrakcyjną) i pozytywną (naukową).
- Najbardziej potrzebne są jednolite wierzenia, które umożliwiają społeczeństwu wyjście
z kryzysu, a nauka miała pełnić funkcje dawnych religii.









Socjologia w systemie Comta

- matematyka → astronomia → fizyka → chemia → biologia → socjologia.
- Socjologia- ostatnia z nauk teoretycznych.
- Nauki tworzą określoną hierarchię, która zależy od porządku:
a) Historycznego- kolejności ich powstawania (każda nauka przygotowuje następną i jest
koniecznym warunkiem jej stworzenia)
b) Logicznego- w jaki sposób dają się one logicznie uporządkować.
- socjologia- nauka najbardziej konkretna, złożona i związana z praktyką.
- Prawa wszystkich nauk układają się w jeden system
- Problem relacji między socjologią a innymi naukami to główny problem Comte`a.
Bez dorobku poprzedzających ją nauk, zwłaszcza biologii, powstanie socjologii byłoby niemożliwe, ale zauważa, że jej procedury muszą się różnić od procedur tamtych nauk (wyjątkiem biologia).
- Rozkładanie badanego przedmiotu na części jest w socjologii i biologii irracjonalne. Społeczeństwo jest złożoną całością, dlatego socjolog musi postępować odwrotnie niż fizyk czy chemik. Dla socjologa poznanie części jest bezużyteczne, bo realnie istnieją one w obrębie całości, poza nią są metafizycznymi abstrakcjami.
- Wg Comte`a jest ostra linia oddzielająca nauki o ciałach organicznych od nauk o ciałach nieorganicznych
- Nie można powiedzieć, że zbiorowość jest sumą jednostek!
- Comte odniósł się krytycznie do „fizyki społecznej” Quẽteleta, który za przykładem Condoreta próbował zastosować w badaniach społecznych rachunek prawdopodobieństwa, przyjmując tym samym nominalistyczną wizję społeczeństwa.
- Antyredukcjonizm Comte`a zadecydował o jego negatywnym stosunku do 2 nauk
o człowieku: psychologii i ekonomii politycznej. Krytykował je za rozkładanie społeczeństwa na części składowe- to myślenie metafizyczne, które pozytywna nauka społeczna ma przezwyciężyć.
- Stosując metody znane innym naukom (obserwacja, eksperyment, metoda porównawcza), socjolog musi się liczyć z koniecznością ich modyfikacji, i nie może na tych metodach poprzestać- jego przedmiot wymaga też stosowania metody historycznej.
- Socjologia jest nauką pozytywną- przezwycięża pozostałości myślenia teologicznego
i metafizycznego, gromadzi empirycznie sprawdzalną wiedzę i odkrywa prawa pozwalające przewidywać dalszy bieg badanych procesów i na te procesy oddziałowywać.

Przedmiot i zadania socjologii

- Comte był konkurentem Saint- Simona
- Wiele idei Comta miało w jego epoce charakter obiegowy lub pochodziło z dzieł znanych pisarzy XVIII i XIX wieku (Monteskiusza, Rousseau, Condoreta).
Każda z osobna idea była wcześniej znana, ale Comte stworzył z tych idei jedną całość.
- Dziełem Comta była synteza, i rozbudowanie tej syntezy do rozmiarów systemu, który miał pomieścić całość ludzkiej wiedzy.
- Skojarzył w nierozłączną parę pojęcia postępu i porządku.
Koncepcja Comte`a była sposobem na zgodę między przeciwnikami a zwolennikami nowego ładu. Przeciwnikom gwarantowała zachowanie elementarnych warunków równowagi i harmonii społecznej, a zwolennikom- gwarancję przeciwko niebezpieczeństwu restauracji feudalizmu.
- Wg Comte`a socjalizm jest spontanicznym pozytywizmem, a pozytywizm- socjalizmem usystematyzowanym.
- Jego socjologia była złożona ze statyki i dynamiki społecznej- bo porządek i postęp
to 2 aspekty życia społecznego.
- Problem- pogodzenie 2 wykluczających się na pozór punktów widzenia: odkrywaniu praw zarówno względnie trwałej budowy społecznego organizmu, jak i nieustannego rozwoju, praw porządku i praw postępu.
- Określił on przedmiot socjologii bardzo szeroko, włączając do niej wszystko, co się nie zmieściło w przyrodoznawstwie. Stało się tak dlatego, że pytania na które miała odpowiedzieć dotyczyły organizmu społecznego jako całości będącej w trakcie ewolucji.
- Socjologia miała być jedyną nauką społeczną. Świadomie zakwestionował on potrzebę innych z uwago na powszechny consensus organizmu społecznego, który sprawia,
że niemożliwe jest naukowe badanie społeczeństwa jeżeli dzieli się je na części i każdą bada osobno.
- Traktował każdy stan społeczny jako nierozerwalnie związanego z określonym stanem wcześniejszym i określonym stanem późniejszym.
- Comte`a interesowały zmiany w systemie, a nie zmiany systemu.
- Przedmiotem studiów Comte`a nie było żadne określone społeczeństwo, ale społeczeństwo jako takie, czyli Ludzkość.

Statyka społeczna

- Statyka społeczna- teoria porządku społecznego, wzajemnymi związkami między różnymi częściami społecznego organizmu i warunkami kształtowania się konsensu społecznego.
- To inaczej „teoria instytucji” (wg. Laubiera), bo obejmuje ten sam zakres zjawisk społecznych, który Spencer scharakteryzuje jako instytucje.
- Na 1 planie- problematyka rodziny, własności, podziału pracy, języka i religii (jaki jest wpływ tych instytucji na utrzymywanie się wewnętrznego ładu całego systemu).
- Rodzina- najważniejszy składnik społeczeństwa. Jest najbardziej elementarną formą zrzeszenia, powstaje samorzutnie, a jej powstanie nie jest od niczego zależne. Chodziło tu o wyjaśnienie genezy innych zrzeszeń, o skupienie uwagi na problemie socjalizacji jednostki.
- Podział pracy- to 2 czynnik samorzutnego łączenia się ludzi. Powoduje rosnącą złożoność systemu społecznego i jego coraz większe zróżnicowanie wewnętrzne na grupy zawodowe i klasy. Bez podziału pracy nie istniałoby żadne zrzeszenie. Odróżnia on oparty na koopreacji porządek polityczny od porządku czysto domowego mającego za podstawę sympatię.
- Zbiorowość zorganizowana politycznie- kolejna, podstawowa forma zrzeszenia. Rząd wprowadza do życia pewien stopień przymusu w celu zagwarantowania współpracy odłamów społeczeństwa. Jest to potrzebne, bo ludzie mają silne skłonności egoistyczne.
- Kościół- to też forma zrzeszenia. Comte uważał wiarę za niezbędną, choć rozumiał ją
w nietradycyjny sposób. Wiara (w Boga/ów) cechuje tylko wcześniejsze i bardziej prymitywne formy religii. Religia Ludzkości- ważna jest wiara, a nie jej taki lub inny przedmiot. Jest ona potrzebna, bo bez niej społeczeństwo ulega rozkładowi. „Każdy rząd przyjmuje religię w celu konsekracji i regulacji wydawania i słuchania rozkazów”.
- Język- ważny temat statyki społecznej, bez niego byłoby niemożliwe wytworzenie
się wspólnoty uczuć.
- Natura człowieka- przewaga uczuć nad intelektem i uczuć egoistycznych nad
altruistycznymi.
- „Pozytywna teoria natury ludzkiej”- ze względu na stosunek do wymogów tej natury Comte
wyróżniał 2 charaktery ustroju społecznego: „normalny” lub „patologiczny”.
- Comte był przekonany, że istnieją trwałe dyspozycje i potrzeby ludzkie.
- Antypsychologizm Conte`a polegał na uznaniu, że nie wystarczają psychologiczne
założenia do wyjaśnienia zjawisk społecznych.
Dynamika społeczna

- Jest bardziej archaiczna niż statyka.
- Dynamika społeczna to teoria postępu
a) Ewolucja społeczeństw ma charakter prawidłowy i ukierunkowany
b) Najważniejszym jej prawem jest prawo trzech stadiów: teologicznego, metafizycznego
i naukowego (pozytywnego) wyjaśnienia świata. Przez nie przechodzi rozwój świadomości.
c) Zgodnie z twierdzeniem o wzajemnej zależności wszystkich części organizmu społecznego (konsens) przemiany świadomości są skorelowane z odpowiednimi przemianami we wszystkich dziedzinach życia społecznego. Każdemu stanowi świadomości odpowiada określony stan obyczajów, organizacji, produkcji, państwa itp.
d) Historia będzie w końcu realizacją doskonałego ładu społecznego, zapewni on stabilizację
i ewolucję bez rewolucji.
e) Podmiotem dziejów jest Ludzkość jako całość.
- Ważna była korelacja między przemianami świadomości a przeobrażeniem systemu społecznego.
- Świadomość teologiczna miała jej odpowiadać organizacja sztywna i nastawiona na utrzymanie społeczeństwa w raz na zawsze ustalonych formach.
- Świadomość metafizyczna pociągała za sobą społeczną dezorganizację.
- Świadomość naukowa ma oznaczać reorganizację zapewniającą porządek społeczny, który nie wyklucza możliwości zmian.
- Ewolucja teologia → nauka, to ewolucja od społeczeństwa militarnego do przemysłowego.
- Społeczeństwo przemysłowe- oddane jest pokojowej wytwórczości, rozporządzające dzięki naukowej organizacji pracy, podstawowymi klasami- przedsiębiorcy i pracownicy najemni.
- Ma ono nieograniczone możliwości postępu, a on może wyeliminować kryzysy i konflikty.
- Postęp powinien być stopniowy i pokojowy, a żeby mógł zadziałać potrzebna jest świadoma działalność organizatorska.
- Comte był przeciw:
a) Konserwatyzmowi- bo opowiadał się za nowym społeczeństwem przemysłowym
b) Liberalizmowi- bo obecny stan społeczeństwa oceniał bardzo krytycznie i nie wierzył w możliwość jego samorzutnego udoskonalenia
c) Socjalizmowi- bo w swej krytyce odmawiał wyjścia poza kapitalizm.
- Właśnie dlatego Comte był izolowany

Logika nauk społecznych Milla

- Twórca logiki eliminacyjnej
- Swą naukę społeczną nazywał:
„ekonomią polityczną”, „etnologią polityczną”, „polityką”, „socjologią” i „nauką społeczną”
- Najważniejszy tekst- szósta księga „Systemu logiki dedukcyjnej i indukcyjnej”- poświęcona w całości logice nauk moralnych i społecznych, przysposobieniu metod wypróbowanych
w przyrodoznastwie do potrzeb ich dziedzin wiedzy, które nie osiągnęły jeszcze poziomu wiedzy naukowej.
- „Zasady ekonomii politycznej i niektórych jej zastosowań do filozofii społecznej”
- „System logiki”




Poszukiwanie ekonomii społecznej

- Uczy nas ona środków organizowania i regulowania czysto gospodarczej części struktur społecznych, pomija to, co stanowi przyczynę istnienia materialnych interesów, i umożliwia zbiorowi ludzi życie społeczne.
- Mill głosi chwałę myślicieli ze szkoły reakcyjnej z powodu ich wkładu do „filozofii ludzkiej kultury”.
- Warunki trwałego społeczeństwa politycznego:
a) Wychowanie kształtujące dyscyplinę
b) Istnieje coś, co wszyscy uważają za święte
c) Siła i aktywny charakter związków między członkami zbiorowości.
- „Coleridge”- pochwała historii
- Ekonomię społeczną interesuje każda część natury ludzkiej o tyle, o ile pomaga wpływom postępowania lub położenia człowieka w społeczeństwie. Wykrywałaby ona prawa społeczeństwa, czyli prawa natury ludzkiej w stanie społecznym.
Pokazuje ona dzięki jakim składnikom swej natury człowiek żyje w stanie społecznym,
w jaki sposób ta jego „cecha” wpływa na jego zainteresowania i uczucia, a przez nie na jego postępowanie.
- Ekonomia społeczna miałaby wypełnić lukę, jaka powstała na skutek skoncentrowania uwagi na abstrakcyjnym człowieku ekonomicznym, którego cechy są niezależne od stanu społecznego.
- Mill stworzył koncepcję nastawioną na przezwyciężenie „metody abstrakcyjnej”, czyli „geometrycznej” charakterystycznej dla teoretyków natury ludzkiej, jak i „metody eksperymentalnej”, czyli „chemicznej”, reprezentowanej przez różne odmiany historyzmu.

Mill a Comte

- Mill nie był comtystą, ale korespondował z Comtem


MILL COMTE


Millowski program socjologii

- Nadrzędność psychologii nad socjologią
- Próbował połączyć:
a) zainteresowania trwałymi cechami natury ludzkiej (dominującymi w XVIII wieku)
b) zainteresowania zmiennymi cechami społeczeństw jako całości (XIX wiek)
- W psychologii widział większą szansę naukowego wyjaśnienia zachowania się ludzi.
- Psychologia jednak nie wystarcza by zrozumieć zjawiska społeczne.
- Sama tylko obserwacja okoliczności dostarcza niepełnej wiedzy, bo jest pozbawiona uniwersalności.
- Mill starał się zbudować most między dedukcjonizmem dawnych koncepcji natury ludzkiej a indukcjonizmem nowszych koncepcji historycznych, koncentrujących się na gromadzeniu informacji o zmianach okoliczności i ich wpływie na ludzi.
- Ekonomia polityczna- jedyna nauka, którą Mill systematycznie uprawiał. Jedna
z hipotetycznych czy abstrakcyjnych nauk społecznych, którym wolno zakładać, że bez względu na okoliczności ludzie kierują się zawsze takimi samymi motywami.
- Podjął on dyskusję o metodzie socjologicznej
- Metodologia nauki o społeczeństwie Milla jest interesująca bo:
a) rozważał on możliwość zastosowania w socjologii kanonów indukcji. Rozpatrując metody różnicy, zgodności, zmian towarzyszących i reszt doszedł do wniosku, że ta możliwość jest ograniczona, bo nauki społeczne nie potrafią wyizolować różnych czynników.
Rzeczywistość społeczna jest nieskończenie złożona. Sposób powstawania zjawisk społecznych jest przykładem łączenia się praw. Nie możemy zrozumieć teoretycznie,
ani opanować praktycznie warunków jakiegoś społeczeństwa pod jakimś względem,
nie biorąc pod uwagę jego warunków pod innymi względami.
Zachodzi więc consensus. Wynika on z tego, że o ile dwa społeczeństwa nie mogą być podobne, to żadne składniki tych zjawisk nie mogą sobie dokładnie odpowiadać, i żadna przyczyna nie wywoła tych samych skutków w obu społeczeństwach. Nie możemy twierdzić z pewnością, że przyczyna, która ma określoną tendencję u jednego ludu czy
w jednym czasie ma taką samą tendencję u innego i w innym czasie.
Indukcyjna może być tylko psychologia, socjologia musi poprzestać na badaniu osobliwości sposobu przejawiania się uniwersalnych praw psychologicznych w określonych warunkach historycznych.
Wg. Milla zadaniem socjologii jest wykrywanie „praw empirycznych”
b) Objaśnienie charakteru tych praw, które nauki społeczne są w stanie odkrywać. Mill stwierdził, że są to prawa statystyczne. Skoro działania ludzkie są łącznym wynikiem praw ogólnych i okoliczności dotyczących natury ludzkiej oraz własnych, szczególnych charakterów ludzi, wyjaśnienie tych działań zależy od tego, czy potrafimy znaleźć sposób oddzielenia tego co ogólne i konieczne od tego co szczegółowe i przypadkowe. Takiego sposobu dostarcza tylko statystyka (przypadkowe odchylenia wzajemnie się znoszą). Prawa statystyczne nie umożliwiają przewidywania zachowań konkretnych jednostek w konkretnych sytuacjach, ale ujawniają tendencje występujące w skali masowej.
- Nauka o społeczeństwie zajmuje się głównie działaniami mas, losami zbiorowości.
- Masy są wielkimi zbiorami jednostek, do których może się stosować prawo wielkich liczb.
- Zamiast mas ludowych mamy u Milla masy statystyczne.
- Interesują go zachowania jednostkowe, a nie ruchy społeczne.

Fizyka społeczna Quẽteta

- „Układ społeczny i jego prawa”
- Nie nazywał siebie pozytywistą
- Jego dorobkiem była statystyka
- Odrzucił metafizykę
- Pod nazwą „fizyki społecznej” stworzył prekursorską socjologię
- Brał termin „fizyka społeczna” dosłownie, był w stanie wyjaśnić stany systemu społecznego przez odwołanie się wprost do praw fizyki
- To pierwszy fizykalista socjologii
- Był przeciwko woluntaryzmowi
- Wykazał za pomocą statystyki, że nawet zjawiska społeczne tak ewidentnie pochodne od aktów dobrej woli jednostek jak małżeństwa czy samobójstwa odznaczają się regularnością i są w skali masowej przewidywalne.
- Społeczeństwo ma w sobie zarodki wszystkich przestępstw jakie zostaną popełnione.
- Jest możliwość poprawienia ludzi poprzez modyfikację instytucji, obyczajów, oświaty- wszystkiego, co wpływa na sposób życia.
- Nie odmawiał on człowiekowi wolnej woli czy cech indywidualnych.
- Rozpatrywał człowieka jakiego pokazuje filozofia, a nie jednostkę przedstawioną w sztuce.
- Należy badać nie ludzi, ale człowieka jako takiego.
- Fakty ogólne są widoczne gdy operujemy wielkimi masami. Im większa liczba
obserwowanych jednostek, tym bardziej swoiste cechy indywidualne zacierają się i ustępują
miejsca faktom ogólnym, dzięki którym społeczeństwo funkcjonuje.
- Pozbawiając człowieka indywidualności eliminujemy wszystko co jest przypadkowe.
- Trudność nauki o człowieku- znaleźć sposób zgromadzenia odpowiedniej ilości danych
i zastosować w ich analizie odpowiednich narzędzi matematycznych (prawdopodobieństwa)
- Operując wielkimi masami eliminujemy problem odchyleń indywidualnych (neutralizują się w masie)
- Stworzył pojęcie człowieka przeciętnego, miał być odpowiednikiem fizycznego środka ciężkości. Można go stworzyć dla każdej zbiorowości.
- Prawo przyczyn (sił) przypadkowych- właściwości podległe są warunkom około stanu średniego. Zmiany powstające pod wpływem przyczyn przypadkowych, zachodzą z taką dokładnością i zgodnością, że można je z góry rozklasyfikować liczebnie. Dla każdego stanu społecznego można wyznaczyć „stan średni” określany przez działanie przyczyn (sił) stałych (wiek, płeć, zawód itp.) Działają one z niezmienną intensywnością i stale w tym samym kierunku. Inna kategoria działających przyczyn to przyczyny zmienne- działają z nierówną intensywnością (zjawiska cykliczne np. pory roku) i w tym samym kierunku. Przyczyny przypadkowe (zakłócające) powodują, że nie wszystko utrzymuje się na poziomie średnim, lecz zachodzą wahania.
- Zadaniem „statystyki moralnej” jest odkrywanie granic tych wahań i mechanizmów ich występowania.
- Człowiek przeciętny to człowiek naturalny, ale inny od oświeceniowego- zmienia się on w trakcie postępu ludzkości i jest dostosowany do różnych społeczeństw. Nie jest utopią do zrealizowania, ale rzeczywistością.
- W jego koncepcji nie było miejsca na prawa historyczne, choć wierzył w postęp ludzkości i kluczową rolę wyznaczył w nim nauce- wiarę w cuda zastępuje znajomością praw przyrody.
- System wartości odnosił się u niego do średniej statystycznej i do normy społecznej.
- Największa cnota to bycie takim jak inni, to recepta na inteligencję społeczną.
- Na pierwszym planie jest potrzeba badań empirycznych.


Pozytywizm, a dalszy rozwój socjologii

















Socjologizm: socjologia jako podstawowa nauka społeczna

- Do tej pory koncepcje socjologiczne polegały na naukach przyrodniczych jako na źródle gotowych wzorców poznawania rzeczywistości.
- Zwolennicy socjologizmu byli za tym by socjologia była królową nauk o człowieku, mistrzynią filozofii, nauki o moralności, historiografii, prawoznawstwa, nauki o polityce, teorii sztuki itp.
- Zamach przeciw psychologizmowi.
- Socjologizm osłabił zaufanie do przyrodoznawstwa głosząc, że fakty społeczne są faktami szczególnego rodzaju.

Pojęcie socjologizmu

- Miał on dwojaki sens:
1) Był teorią socjologiczną związaną z określonym zespołem zasad metody socjologicznej (zawierała pouczenia jak badać)
2) Doktryną filozoficzną roszczącą sobie prawo do wypowiadania się o sprawach, których nie można zaliczyć do socjologii.
- Socjologizm to określenie teorii socjologicznej Durkheima i jego szkoły (francuskiej szkoły socjologicznej)
- Chciał się uwolnić od skrajności pozytywistycznego naturalizmu
- Zalążki socjologizmu były u Comte`a- były konsekwencją antyindywidualizmu.
- Cechy socjologizmu:
1) Socjologistyczny naturalizm
- Socjologizm był tak jak psychologizm odgałęzieniem socjologii pozytywistycznej.
- Pierwszym krokiem w stronę naukowej socjologii musi być uznanie założeń typowych dla pozytywizmu, a dotyczących natury rzeczywistości społecznej i najstosowniejszych metod jej naukowego badania.
- Nauka społeczna stałaby w miejscu gdyby nie ustalono, że prawa społeczne nie różnią się od praw rządzących przyrodą, a metoda służąca ich odkrywaniu jest taka sama jak w innych naukach (to było zasługą Comte`a)
- Spór o pozytywistyczny „dogmatyzm”- chodziło nie o odrzucenie naturalizmu, ale o znalezienie w jego granicach miejsca dla naturalizmu socjologicznego, który w faktach społecznych widzi fakty swoiste i stara się zdać z tej swoistości sprawę, respektując ją.
- Wykluczenie z nauk społecznych praktykę ich wyjaśniania przez podciągnięcie ich do innej kategorii zjawisk.
2) Swoistość rzeczywistości społecznej
- Jeżeli synteza sui generis, jaką jest wszelkie społeczeństwo, wyłania nowe zjawiska,
odmienne od tych, które zachodzą w świadomościach samotnych, trzeba też przyjąć, że owe swoiste fakty tkwią w wytwarzającym je społeczeństwie, nie zaś w jego częściach, tzn. w jego członach.
- Fakty społeczne różnią się od psychicznych ilościowo, i mają one inne podłoże, zachodzą
w innym środowisku, zależą od innych warunków.
- Trzeba znaleźć granicę między zjawiskami życia jednostkowego, a życia społecznego i wykazać, że z wiedzy o jednostkach nie da się wydedukować wiedzy o społeczności.
- Socjologizm to programowy antyredukcjonizm.
3) Autonomia i samowystarczalność socjologii
- Socjologia jest i powinna być nauką samoistną i samowystarczalną.
- Socjologizm to radykalny antypsychologizm, antybiologizm, był krytycznie nastawiony
do ekonomii politycznej
- Dążenie do usamodzielnienia socjologii i nadania jej statusu dyscypliny akademickiej.
- Socjologia ma własny przedmiot badań, a jej sukces zależy od tego, czy potrafi
uniezależnić się od innych nauk i traktować ten przedmiot bez przyjętych dla niej
„dogmatów”.
4) Socjologia jako podstawowa nauka społeczna
- Tendencja do podporządkowywania socjologii dyscyplinom, które zajmują się aspektami
rzeczywistości społecznej, czyli „socjologiczny imperializm”
- Upowszechnianie świadomości, że badanie przez różne nauki fakty społeczne są ze sobą
powiązane. Fakty te są przejawami tej samej rzeczywistości społecznej.
- Zjawiska religijne, prawne, moralne i ekonomiczne należy traktować zgodnie z ich
charakterem faktów społecznych. Musimy odnosić je do określonego środowiska
społecznego, do określonego typu społeczeństwa.
- Socjologia ma dostarczać zrozumienie wszelkich zjawisk społecznych.
5) Przezwyciężenie ewolucjonizmu
Był dystans w stosunku do ewolucjonizmu. Pod jego wpływem socjologia skupiła się coraz bardziej na trwałych związkach między faktami, poświęcając mniej uwagi studiowaniu praw społecznej ewolucji.

RESZTA W ZAŁĄCZNIKU :)