Organizacja Narodów Zjednoczonych

Organizacja Narodów Zjednoczonych powstała po II wojnie światowej 24 X 1945 roku, w dniu wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych będącej statusem tej organizacji.
Ostatnim z etapów tworzenia się organizacji była konferencja założycielska, która odbyła się w San Francisco i trwała dwa miesiące (zakończyła się podpisaniem 26 czerwca 1945 Karty Narodów Zjednoczonych). Brało w niej udział 50 delegacji państw będących jej założycielami, 51 państwem-założycielem była Polska, która nie wzięła udziału w konferencji.

Główne cele działalności ONZ dotyczą:
- utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego
- obrony praw człowieka
- poszanowania zobowiązań międzynarodowych
- pomocy krajom rozwijającym się

Członkowie ONZ nie mogą zawierać umów międzynarodowych sprzecznych z Kartą Narodów Zjednoczonych, która określa:
· cele i zasady ONZ
· członkostwo w organizacji
· funkcjonowanie jej organów
· zasady pokojowego załatwiania sporów
· kładzie podstawy pod system bezpieczeństwa oraz pod międzynarodową współpracę gospodarczą i społeczną

Karta Narodów Zjednoczonych ustanowiła szereg organów i instytucji oraz ich kompetencje:
1. Zgromadzenie ogólne – pewnego rodzaju parlament, w którym każde państwo ma jeden głos. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów, tj. wybór nowych członków, deklaracje pokojowe, budżet.
Warunkiem przyjęcia do ONZ jest umiłowanie pokoju.

2. Rada bezpieczeństwa – tworzy ją pięciu członków stałych: Chiny, Francja, Wielka Brytania, USA i ZSRR (obecnie Rosja) oraz dziesięciu członków niestałych wybieranych na dwuletnią kadencję. Członkowie stali mają prawo veta, które zawiesza każde postępowanie. Rada Bezpieczeństwa zajmuje się głównie problemami bezpieczeństwa, militarnymi.

3. Sekretariat – organ władzy kierowany przez Sekretarza Generalnego wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe po akceptacji Rady Bezpieczeństwa. Do jego kompetencji należą zarządzanie majątkiem ONZ i prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji.

4 Rada Gospodarczo-Społeczna – w jej skład wchodzi 54 członków wybieranych na 3 lata przez Zgromadzenie Ogólne. Nie ma stałych członków. Debatuje nad sprawami ekonomicznymi i społecznymi, m.in. w sprawie poszanowania praw mniejszości czy narkotyków.

5. Rada Powiernicza – opieka nad krajami niesamodzielnymi, rola jej wygasła wraz z ogłaszaniem niepodległości terytoriów powierniczych.

6. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości – siedziba w Hadze, powołany do rozstrzygania sporów międzynarodowych, w składzie 15 sędziów. Podstawą prawną werdyktów są ustalenia zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948, Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1968.

Funkcjonowanie ONZ jest kosztowne. Zgromadzenie Ogólne uchwala co 2 lata budżet, który musi być pokryty w większości ze składek państw członkowskich, w nierównej wysokości. Istnieje określony klucz: cały budżet to 100%, a poszczególne kraje muszą wpłacić określony procent. Zasada: maksymalna stawka nie może przekroczyć 25% całości, minimalna stawka 0,01% początkowo, a teraz 0,001%. 25% płacą USA, II miejsce ma Japonia 20%, III Niemcy ok. 10%. Polska 0,196%.
Aktualnie ONZ ma ogromne zadłużenie, a państwa członkowskie nie płacą składek, zwłaszcza USA, które żądają gruntownej reformy tej organizacji. Jedną z przyczyn kryzysu jest rozbudowana biurokracja. Ostatnie spektakularne akcje ONZ, jak wojna w Zatoce Perskiej czy akcja w Somalii, w niczym nie zmieniły sytuacji. Wypadki w byłej Jugosławii wyraźnie wskazują na niedowład wielu organów i agend ONZ.



Źródła:
- Multimedialna Encyklopedia Powszechna – Edycja 2001
- Międzynarodowe stosunki gospodarcze – Leszek Kasprzyk
- Świat Wiedzy