Próba regionalizacji fizyczno – geograficznej w systemie dziesiętnym według J. Kondrackiego terytorium obecnego powiatu łowickiego.

Celem mojej pracy jest wyodrębnienie różnic fizyczno- geograficznych, jakie decydowały o wyznaczeniu granic między regionami, na obszarze obecnego powiatu łowickiego. Na początku wyjaśnię znaczenie niektórych słów, którymi będę się posługiwał w poniższej pracy.
Region fizyczno- geograficzny (wg Isaczenki) to część powierzchni ziemi zachowująca terytorialną całość i wewnętrzną jedność. Wynika ze wspólnego rozwoju historycznego, położenia geograficznego, podobieństwa przebiegu procesów geograficznych, przestrzennego powiązania części składowych. Wadą tej definicji jest brak takich cech, które odróżniłyby region od większych części krajobrazu. Dlatego też Rychling wyróżnił tzw. „próg graniczny”, dzięki któremu region fizyczno- geograficzny to jednostka krajobrazowa stanowiąca kompleks zintegrowanych przestrzennie jednostek niższego rzędu odpowiadających rangą, co najmniej terenowi.

Regionalizacja fizyczno- geograficzna zajmuje się badaniem wyodrębnionych regionów.
Próby regionalizacji terytorium Polski podejmowano już w XV wieku. Dziedzina ta stopniowo rozwijała się od tego czasu dzięki coraz głębszej znajomości warunków naturalnych kraju (XIX wiek). W XX wieku zmiany granic terytorium Polski wymusiły potrzebę uporządkowania poglądów dotyczących regionalizacji fizyczno- geograficznej i nazewnictwa regionów. W Polsce klasyfikacją regionów zajmował się J. Kondracki, który w 1955 roku dodał opis ziem zachodnich i północnych Polski oraz ujednolicił nazewnictwo regionów naturalnych w dziele S. Lancewicza w 1955 roku. W tym samym czasie, w związku z opracowaniem nowej geografii Polski w Instytucie Geografii PAN ukazał się w „Przeglądzie Geograficznym” artykuł J. Kondrackiego – „Problematyka fizyczno- geograficznej regionalizacji Polski”. Zaproponowano w nim przyjęcie podziału terytorium Polski na sześć podstawowych jednostek: Niż Polski, Sudety z Przedgórzem, Wyżyna Śląsko- Małopolska, Wyżyna Lubelska z Roztoczem, Obniżenie Podkarpackie i Karpaty, dzieląc je na 16 dużych regionów naturalnych. Przewidywano w nim uszczegółowienie podziału na subregiony i mikroregiony. W I i II wydaniu „Geografii Fizycznej Polski” (1965 i 1967) J. Kondracki prezentował wstępny, czteroszczeblowy etap regionalizacji, niewpasowany jeszcze w uniwersalny układ dziesiętny i mniej szczegółowy. Po uzupełnieniach i poprawkach nową regionalizację Polski w układzie dziesiętnym wykorzystano w wielu publikacjach m.in.: w trzecim wydaniu „Geografii Fizycznej Polski” (1978), w „Atlasie zasobów, walorów i zagrożeń środowiska Polski” (1994) czy w „Atlasie Rzeczpospolitej Polskiej”.
Fizyczno – geograficzna regionalizacja w systemie dziesiętnym przedstawia się następująco:
 Pierwsza cyfra oznacza indeksacje podstawowych jednostek fizyczno – geograficznych podziału Europy (z pominięciem wstępnego symbolu 1-924, który oznacza fizyczno – geograficzną regionalizacje Europy jako kontynentu).
 Druga cyfra oznacza prowincję fizyczno – geograficzną.
 Trzecia cyfra – podprowincję fizyczno – geograficzną.
 Czwarta cyfra (po kropce) oznacza makroregion.
 Piąta cyfra – mezoregion.
 Szósta cyfra oznacza mikroregion.
Na Niżu Wschodnioeuropejskim drugą cyfrą oznaczono strefy geograficzne, trzecią – prowincje i podprowincje (na terenach sąsiadujących z Polską). W skład obszaru Polski wchodzą megaregiony oznaczone cyframi „3” (Pozaalpejska Europa Środkowa), „5” (Karpaty, Podkarpacie i Nizina Panońska) oraz „8” (Niż Wschodnioeuropejski). Podział Polski na prowincje i podprowincje przedstawia się następująco:
Prowincje Podprowincje
31. Niż Środkowoeuropejski 313. Pobrzeża Południowobałtyckie
314- 316. Pojezierza Południowobałtyckie
317. Niziny Sasko – Łużyckie
318. Niziny Środkowopolskie
33. Masyw Czeski 332. Sudety i Przedgórze Sudeckie
34. Wyżyny Polskie 341. Wyżyna Śląsko – Krakowska
342. Wyżyna Małopolska
Wyżyna Lubelsko – Lwowska
51. Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem 512. Północne Podkarpacie
513. Zewnętrzne Karpaty Zachodnie
514. Centralne Karpaty Zachodnie
52. Karpaty Wschodnie 521. Podkarpacie Wschodnie
522. Beskidy Wschodnie
84. Niziny Wschodniobałtycko – Białoruskie 841. Pobrzeża Wschodniobałtyckie
842. Pojezierza Wschodniobałtyckie
843. Niziny Podlasko – Białoruskie
845. Polesie
85. Wyżyny Ukraińskie 851. Wyżyna Wołyńsko - Podolska

Omawiany przeze mnie obszar Polski to obecny powiat łowicki. Należy on do megaregiony Pohercyńskiej Europy Środkowej, prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, obejmującego podprowincję Niziny Środkowopolskiej z jednym makroregionem Niziny Środkowomazowieckiej. Makroregion Niziny Środkowomazowieckiej dzieli się na obszarze powiatu na dwa mezoregiony: Równina Kutnowska oraz Równina Łowicko – Błońska. Podział powiatu łowickiego oparłem na systemie dziesiętnym według Jerzego Kondrackiego. Charakterystykę regionów powyższego powiatu, na podstawie, której wyodrębnię różnice fizyczno – geograficzne przedstawiam następująco:
Podprowincja – Niziny Środkowopolskie
Kraina ta znajduje się pomiędzy granicą zasięgu ostatniego zlodowacenia, a prowincjami: Masywu Czeskiego i Wyżyn Polskich od południa, sąsiadując od wschodu z Wysoczyznami Podlasko – Białoruskimi oraz Polesiem, a od zachodu z Nizinami Środkowopolskimi. Na obszarze dominują bez jeziorne równiny denudacyjne, zbudowane z glin morenowych, piasków i pokryw peryglacjalnych ze żwirowymi ostańcami moren i kemów starszych zlodowaceń, porozdzielanych dolinami rzek i kotlinowymi obniżeniami. Dominują gleby bielicoziemne, miejscami występują czarne ziemie. Niziny Środkowopolskie leżą przeważnie w cieniu opadowym otaczających je terenów leżących nieco wyżej. Sumy opadów są stosunkowo niewielkie i wynoszą około 450 – 550 mm. Zaznacza się ty spadek średnich temperatur rocznych w kierunku wschodnim, co powoduje zwiększenie się wskaźnika kontynentalizmu. Podział na makroregiony nawiązuje nie tylko do orografii, lecz również hydrografii nizin. W skład podprowincji Nizin Środkowopolskich wchodzi 1 makroregion, na który wkracza swym obszarem obecne terytorium powiatu łowickiego. Jest to makroregion Niziny Środkowomazowieckie.
Makroregion – Niziny Środkowomazowieckie
Są najniżej położoną częścią Nizin Mazowiecko – Podlaskich, które cechuje zbieganie się dużych dolin dorzecza środkowej Wisły. Wysokości bezwzględne mieszczą się w granicach od 60 do 140 m, a formy terenu powstały głównie w wyniku procesów fluwialnych, denudacyjnych i eolicznych. W krajobrazie dominują równiny denudacyjne i tarasy rzeczne, urozmaicone występowaniem wydm. Wyraźną granicę północną tworzy skarpa wysoczyzn Niziny Północnomazowieckiej, podmywana przez współczesne rzeki, natomiast Wzniesienia Południowomazowieckie i wysoczyzny Niziny Południowo – Podlaskiej mają stoki łagodne, a granica tych regionów jest w terenie niewyraźna, zamaskowana przez stożki napływowe spływających z wysoczyzn rzeczek. Gleby są przeważnie bielicoziemne, ale w dnach dolin rzek występują różnego rodzaju mady. Klimat tego makroregionu jest nieco cieplejszy niż klimat sąsiadujących z niziną wysoczyzn, a roczne sumy opadów są niższe (około 500 mm). W skład tej niziny wchodzi 9 mezoregionów, ale tylko dwa leżą na terenie powiatu łowickiego, są to: Równina Kutnowska i Równina Łowicko – Błońska.
Mezoregion – Równina Kutnowska
Jest północno – zachodnią częścią Niziny Środkowomazowieckiej. Znajduje się na północ od Bzury i na południe od doliny Wisły. Sąsiaduje na południu z Równiną Łowicko – Błońską, na zachodzie z Wysoczyzną Kłodawską, od której dzielą ją moreny kutnowskie (do 160 m wysokości), na północnym wschodzie z Kotliną Płocką oraz Kotliną Warszawską. Główne rzeki to: Bzura i jej dopływy: Ochnia, Słudwia z Przysową i Nidą. Jest to prawie bezleśna kraina rolnicza o powierzchni ok. 1670 km2. Występujące tu gleby są dość zróżnicowane, obok brunatnych i płowych są tutaj także czarne ziemie na piaskach pyłowych. Równinę przecina magistrala kolejowa Warszawa – Poznań na odcinku Łowicz – Kutno. Ważniejsze miasta to: Kutno, Żychlin.
Mezoregion – Równina Łowicko – Błońska
Rozciąga się na przestrzeni ok. 3100 km2. Sąsiaduje na południu z Wzniesieniami Łódzkimi i Wysoczyzną Rawską, na wschodzie z Kotliną Warszawską, na północy z Równiną Kutnowską a na zachodzie z Kotliną Kolską oraz Wysoczyzną Łaską. Główne rzeki to: Bzura, Moszczenica, Mroga, Skierniewka, Rawka, Pisia i Utrata. Równina przedstawia płaski poziom denudacyjny z wysokościami do 100 m. Występują tu głównie gleby brunatnoziemne, a także czarne ziemie i iły wstęgowe. Większe obszary leśne to pozostałości dawnych puszcz: Bolimowskiej i Mariańskiej. Większe miasta to: Łowicz, Skierniewice, Błonie, Ożarów Mazowiecki, Sochaczew, Grodzisk Mazowiecki, Pruszków, Piastów, Żyrardów, Milanówek. Łowicz – stolica opisywanego powiatu, prawa miejskie w 1298 r., przemysł spożywczy, dziewiarski, budowlany, metalowy, węzeł kolejowy i drogowy, cenne zabytki architektury m.in.: Bazylika, liczne kościoły, ratusz, ruiny zamku arcybiskupów gnieźnieńskich, Muzeum, kamienice w rynku, centrum folkloru, kultury ludowej i turystyki. W pobliskich Maurzycach skansen, a w Nieborowie pałac Radziwiłłów wraz z parkiem romantycznym w Arkadii.
Podsumowując ziemie terenu obecnego powiatu łowickiego podzielone są na dwa mezoregiony. Główną granicą pomiędzy obydwoma regionami jest rzeka – Bzura. Inne różnice, które doprowadziły do wyznaczenia granic między regionami to m.in.: typy gleb, ukształtowanie terenu. Również potencjalna roślinność naturalna oraz wskaźnik lesistości odmienia od siebie poszczególne tereny.
Literatura: „Geografia regionalna Polski” J. Kondracki, PWN, Warszawa 2000.