Gesualdo da Venosa - postać genialna i tragiczna

Don Carlo Gesualdo da Venosa
- postać genialna i tragiczna

Don Carlo Gesualdo da Venosa , kompozytor włoski, książę Venosy, spokrewniony z kardynałem K. Boromeuszem i papieżem Piusem IV. Urodzony w Wenecji 8 marca 1566 (dane nie są pewne), zmarły 8 września 1613. Zaczął się interesować muzyką bardzo wcześnie, komponował madrygały i utwory o tematyce religijnej.
16 X 1590 przyłapał in flagranti żonę, Marię d'Avalos oraz jej kochanka Fabrizia Carafę, księcia Andrii i pozbawił ich życia, co bardzo wpłynęło na jego późniejszą działalność artystyczną. Nigdy nie został jednak doprowadzony za tą zbrodnię przed oblicze sądu.
Poprzez powtórne małżeństwo z Eleonorą d'Este (1594r.) związał się z dworem w Ferrarze, silnym ośrodkiem muzycznym. Odbywał stąd podróże do Neapolu i Wenecji, gdzie zawarł kontrakt wydawniczy z oficyną Gardana.
Jego wczesne kompozycje są utrzymane w obowiązującym wówczas stylu, ale późniejsze madrygały wykazują wyraźny wpływ muzyki Luzzasco Luzzaschi na Gesualdo. Da Venosa zaczął wprowadzać coraz więcej chromatyki w swoje kompozycje, co podkreślało dramaturgię jego przeżyć związanych z rozpadem pierwszego małżeństwa.
Carlo komponował głównie muzykę wokalną, madrygały, (odnaleziono także kilka kompozycji instrumentalnych) dobierając teksty o bardzo emocjonalnej i dramatycznej tematyce, traktujące o cierpieniu, rozpaczy, śmierci. Ich swobodna, podążająca ściśle za treścią literacką forma muzyczna odznacza się obfitą chromatyką (postępy półtonowe), śmiałymi skokami melodii, niekonwencjonalnymi zestawieniami akordów. W podobnym stylu utrzymana jest muzyka religijna, zawarta w 2 tomach motetów (Sacrae cantiones) oraz cyklu 27 responsoriów na Wielki Tydzień.

Harmonika w madrygałach Gesualda da Venosy osiągnęła stopień komplikacji porównywany czasem z muzyką przełomu XIX i XX w., dlatego niektórzy historycy określają styl Gesualdo jako pra-wagnerowski (dopiero 2 wieki później tak bardzo rozbudowany chromatyzm wprowadził Ryszard Wagner).
Dobrze wykonana muzyka Gesualdo dobiega do nas jakby z ciemności, wyłania się z mroku, dla którego zastała napisana, a w którym na zawsze pozostanie spowita postać jej twórcy – tragicznie samotnego, z rozdartą i okaleczoną duszą, szukającego ukojenia, współczucia i zrozumienia w niezwykłej harmonii dźwięków.

Carlo Gesualdo z pewnością był najbardziej eksperymentującym w formach ekspresji kompozytorem renesansowych Włoch, perłą ówczesnej muzyki i kompozycji artystycznej. Mimo, że nie zawsze rozumiany nie zrażał się krytyką, ponieważ muzykę tworzył dla siebie, wspierając się własnymi dość pesymistycznymi spojrzeniami na nieprzyjazną dlań rzeczywistość. Smutne w jego życiu jest to, że do takiego geniuszu i ekstrawagancji rozsławiającej go po czasy nam obecne doprowadziła go godna pożałowania historia – historia, którą sam tworzył i w której grał główną rolę. Historia oszustwa, nieodwzajemnionej miłości, zdrady i śmierci – historia tragedii geniusza.